ملی کالا محصولات ایرانی سایتی برای نیازمندیهاودانستنیهای روز

توضیحات: نوشته شده توسط ملی کالا; دسته: محصولات فرهنگی; بازدید: 6164

غزل سی ام حافظ

زلفت هزار دل به یکی تار مو ببست

راه هزار چاره گر از چار سو ببست

تاعاشقان به بوی نسیمش دهند جان

بگشود نافه یی و در آرزو ببست

شیدا از آن شدم که نگارم چو ماه نو

ابرو نمود و جلوه گری کرد و رو ببست

ساقی به چند رنگ می اندر پیاله ریخت

این نقش ها نگر که چه خوش در کدو ببست

یا رب چه غمزه کرد صراحی که خون جم

با نعره های قلقلش اندر گلو ببست

مطرب چه پرده ساخت که در پرده سماع

بر اهل وجد و حال در های و هو ببست

حافظ هرآن که عشق نورزید و وصل خواست

احرام طوف کعبه دل بی وضو ببست

بیت اول : زلفش دلهای زیادی را به یک تارِ مو، و راهِ چاره اندیشی هزاران چاره گر را از چهار سو، بسته است.

تار: تاره، رشته باریک دراز، تاریک، تار موی سیاه.

بیت دوم : به یکباره گره از زلف مشکین خود گشود و بر عاشقان، راهِ این آرزو را که در اشتیاقِ بوی خوشِ آن دل و جان از دست بدهند، ببست.

به بوی: به امّید، در آرزوی.

نسیمش: بوی او، رایحه نسیم. (به بوی نسیمش: در آرزوی بوی خوشش).

ناف: کیسه کوچک مشک، کنایه از زلف گره خورده.

بیت سوم : بدان سبب شور دیوانگی در من شدّت یافت که آن نازنین با جلوه گریِ خود، لحظه یی گوشه ابروانش را چون ماه نو نمایاند و در دَم چهره خود را باز پوشانید.

شیدا: دیوانه، شوریده حال.

بیت چهارم :

الف: ساقی شرابهای رنگارنگ در پیاله ریخت. وَه که چه باده های جوراجور رنگینی در کدو شکل گرفته است.

ب: ساقی با اطوار و شیوه های مختلف، باده در پیاله ریخت. بنگر که تصویر این شیوه ها چه زیبا گِرداگردِ کدوی شراب نقّاشی شده است.

رنگ: لون، شیوه.

بیت پنجم : صُراحی شراب (با چرخش خود) چه عشوه گری کرد؟ که به سبب آن، شراب قرمز با آهنگ قُل قُل در گلویش گره خورد ...

صُراحی: شیشه و تُنگِ شراب با گردن بلند و با اشکال مختلف مانند گردن مرغابی و غیره می ساخته و در آن شراب می ریخته اند.

بیت ششم : و مطرب چه آهنگی نواخت که در مجلس سماع اهل ذوق دست از ذکر و های هوی کشیده لب فرو بستند و خاموش نشستند.

پرده: لحن، آهنگ، نغمه، رشته هایی که با فواصل معیّنی بر دسته تارهای زهی بسته می شود، محفل یا حلقه دوستان. (پرده سماع: مجلس رقص و سماع)

وجد و حال: ذوق و خوشی.

بیت هفتم : حافظ! آن که بدون هنرِ عشق ورزی، آرزویِ وصل جانان را دارد بدان ماند که بدون مقدّمه و بی وضو برای طواف کعبه بر خود احرام ببندد.

طوف: گرد چیزی گردیدن.

شرح دکتر جلالیان: این غزلِ توصیفی و عاشقانه حاصل ایّام شباب شاعر و احتمالاً در زمان شاه شیخ ابواسحاق است که شاهی دست و دلباز بود و زمان او از بهترین ایّام زندگانی حافظ به شمار می رود. شاعر سخن را از زلف محبوب آغاز می کند که دلهای زیادی را در بند تارهای خود دارد و در بیت دوم کیفیت و مضمون بکری را به نظم می کشد. می فرماید: عاشقانِ روی محبوب آرزو داشتند که در اشتیاق بوی خوش زلف عنبر آسایش و در خیال آن جان خود را فدا کنند اما او ناگاه گره از زلف خود گشوده و بوی خوشِ زلفش را در هوا بپراکند و مانع از این شد که شیفتگانش در آرزوی نسیم معطّر زلف او جان خود را از دست بدهند و به آنها جان تازه یی بخشید. در بیت سوم یک عقیده قدیمی را شاهد کلام خود می آورد. قدما عقیده داشتند که آنان که مبتلا به جنون ادواری هستند در شبهای مهتاب (به ویژه اواسط ماه که قرص ماه به اوج کمال می رسد و ارتفاع مدّ دریا به بالاترین حدّ می آید) دچار بحران روحی می شوند. این مسئله امروزه به اثبات رسیده و ناشی از حدّ اکثر تأثیر قوه جاذبه ماه بر روی مایعات زمین مانند آب دریاهاست و چون اطراف مغز انسان را مایع نخاع برای سبکتر کردن وزن مغز در کاسه سر فراگرفته تأثیر جاذبه ماه بر مایع اطراف مغز سر سبب فشار مغزی و بحرانی تر شدن حال آنهایی است که دچار جنون ادواری می باشند. این مضمون در ادبیّات فارسی مسبوق به سابقه است.

نظامی از قول خسرو می فرماید:

بگفتا گر نیابی سوی او راه

بگفت از دور شاید دید در ماه

بگفتا دوری از مه نیست در خَور

بگفت آشفته، از مه دور بهتر

و در جای دیگر همو گوید:

ملک چون جلوه دلخواه نو دید

تو گفتی دیو دیده، ماه نو دید

چو دیوانه ز ماه نو برآشفت

در آن مستی و آن آشفتگی خفت

و ظهیر فاریابی گوید:

ماه نو دید عدو بر علمش شیفته شد

ماه نو، شیفته را بر سر سودا دارد

منظور شاعر این است که من از آن، شیدا و سودایی و دیوانه شدم که نگارم از زیر چادر، ماهِ نو ابروانش را یک لحظه به من نشان داد و باز روی در چادر نهان کرد و شیدایی شاعر از یک جهت از غمزه معشوق است که فرصت تماشا به او نداده است و از طرفی بواسطۀ رؤیت ماه نوِ ابروان یار و تحت تأثیر آن، به مانند یک سودایی دچار بحران روحی و شیدایی شده است.

در بیت چهارم کلمه رنگ دو معنا افاده می کند یکی لون و دیگری شیوه و طرز و به همین دلیل این بیت به دو صورت معنا شده است. باید گفت سابق بر این از پوست محکم کدو ظرف شراب تهیه می شده است از نویسنده این سطور است:

کدوی خالی زاهد نیرزدم به خدای

اگر هزار دهندم به یک کدوی شراب

و خوش ذوقان بر پوست آن کدو عکس ساقی و رقّاصه ها را در حالت توزیع شراب و رقص نقّاشی می کرده اند. پنجم

در بیت شاعر در وصف صُراحی که با گردنِ دراز آن به هنگامِ ریختن شراب در پیاله و در اثر مانعی که در اثر ورودِ هوا از دهانه باریک آن در ریختنِ شراب ایجاد شده و با صدای قُل قُل سبب قطع و وصل ریختن شراب و گرفتن گلوی صُراحی می شود، به خوبی از عهده توصیف آن برآمده است.

در بیت ششم از مهارت مطرب در نواختن و تحتِ تأثیر قرار گرفتن صوفیان پر هیاهو در حال وجد و سماع و در نتیجه سکوت آن ها از جاذبه سازِ آن مطرب سخن می گوید.

و در بیت هفتم دل معشوق را به کعبه تشبیه کرده و می گوید همانطور که برای طواف کعبه طهارت و وضو و بستن احرام از شروط لازم است برای رسیدن به وصال معشوق هم عشق ورزیدن و ناکامی کشیدن و در بیم و امید به سر بردن از واجبات است.

تعبیر و فال حافظ :

چرا ناامید شده ای هزاران راه چاره وجود دارد. برای رسیدن به آرزویت تلاش کن. مبنای عشق را هوس نگذار چه بسا که شیطان راهبر تو باشد. اگر برای رسیدن به معشوق عاشق نباشی و با جمال ظاهر وصال طلبی جز دردسر عایدت نخواهد شد.

غزل اول حافظ ( غزل 1 حافظ ) غزل بیست و یکم حافظ ( غزل بیست و یکم حافظ )

غرل دوم حافظ ( غزل 2 حافظ ) غزل بیست و دوم حافظ ( غزل بیست و دوم حافظ )

غزل سوم حافظ ( غزل 3 حافظ ) غزل بیست وسوم حافظ غزل (غزل23حافظ)

غزل چهارم حافظ (غزل 4 حافظ ) غزل بیست و چهارم حافظ ( غزل 24 حافظ )

غزل پنجم حافظ (غزل 5 حافظ ) غزل بیست و پنجم حافظ ( غزل 25 حافظ )

غزل ششم حافظ ( غزل 6 حافظ ) غزل بیست و ششم حافظ ( غزل 26 حافظ )

غزل هفتم حافظ (غزل 7 حافظ ) غزل بیست و هفتم حافظ ( غزل 27 حافظ )

غزل هشتم حافظ (غزل 8 حافظ) غزل بیست و هشتم حافظ ( غزل 28 حافظ )

غزل نهم حافظ ( غزل 9 حافظ) غزل بیست و نهم حافظ ( غزل 29 حافظ )

غزل دهم حافظ (غزل 10 حافظ)

غزل یازدهم حافظ ( غزل 11 حافظ )

غزل دوازدهم حافظ ( غزل 12 حافظ )