بالنگ  CITRON با نام علمی CITRUS MEDICAاز خانواده مرکبات RUTACEAE با نام  ترنج، اترج بوده     و در کتب طب سنتی با ناماترج کبیر نامیده شده

ترکیبات شیمیایی موجود در بالنگ

از نظر ترکیبات شیمیایی در پوست بالنگ روغن فرارّی وجود داشته که شامل لیمونن، دیپنتن و سیترال است و مشخص شده که در برگ های ارقامی با پالپ ترش، کومارین، ایزوپیم پینلین و سیتروپتن وجود دارد.

خصوصیات گیاهشناسی بالنگ

بالنگ میوه مرکباتی بوده و اغلب در آسیا، آمریکای مرکزی و جنوبی و کشورهای مدیترانه کشت شده

میوه بالنگ را به یونانی "مارسیسقا" و به سریانی "اطروغا" و در زبان اهالی مصر، "ریحان النعنع" و به هندی، "بجوژه" و به فارسی، نوع صغیر آن را "ترنج" و نوع کبیر آن را "بالنگ" میگویند و ترنج نیز معرب زبان اهوازی هاست.

این گیاه دارای دو گونه بوده و یکی نوع صغیر که دو طرف آن باریک میباشد و آن را به فارسی ترنج نامیده و گونه دوم کبیر که دو طرف آن چندان باریک نبوده و طرف متصل به شاخ درخت اندکی پهن تر و طرف دوم آن اندکی باریک تر میباشد و این را به فارسی بالنگ نامیده اند و در نواحی گرم زمین این گیاه در سال دو نوبت میوه می دهند. میوه این گیاه تلخ بوده که بطور مختلف تلخی آن گرفته می شود

پوست بالنگ به رنگ زرد طلائی، بسیار ضخیم، موج دار و دارای برآمدگی هایی مثل تاول درشت بوده، بخش عمده میوه را پوست زرد و گوشت سفید داخل پوست فرا و تقریباً جایی برای پولیپ ترش غیرخوراکی وسط آن باقی نگذارده و بوی آن بسیار مطبوع بوده به خصوص نوع صغیر آن که البته طعمش تلخ است و گوشت آن سفید و ضخیم و اندکی شیرین بوده و مغز آن که در میان پرده های ضخیم طولانی که در میان غلاف های بسیار نازک میباشد وهمچنین بسیار پر آب می باشد.

بذر بالنگ در صنوبری شکل بوده و در غلاف سفیدی قرار دارد و مغز بالنگ سفید و طعم آن اندکی تلخ بوده و این درخت شبیه به درخت لیمو و به بلندی یک قامت تا یک و نیم قامت آدمی و شاخه های آن پهن و درهم و برگ آن اندک پهن، بزرگ و خوشبوتر و بزرگ تر از برگ لیمو و نارنج است.گل بالنگ به رنگ سفید و برگ های آن اندکی ضخیم و باریک میباشد که در وسط آن تارهای باریک زرد رنگ و بسیار خوشبو حتی بهتر از بهار نارنج است و همه قسمت های درخت آن در طب سنتی قابل استفاده می باشد.        

نحوه تکثیر بالنگ

معمولاً ازدیاد این گیاه از طریق قلمه بوده و قلمه را در اوایل بهار به فواصل 4 متر از هر طرف در محل اصلی آن کشت و درختچه را حتی الامکان در ارتفاع 1.5 متر نگه داشته تا از باد و سرمای غیرمنتظره زمستانی منطقه صدمه نبیند و در بضی مناطق معمول بوده که آن را در پناه درخت زیتون می کارند و در زمستان برای حفاظت از سرمازدگی پای درختچه را خاک داده ، این درختچه در شمال ایران (به ندرت) و در جنوب ایران بیشتر پرورش داده و در بعضی از مناطق از طریق خوابانیدن تکثیر می شود.

شرایط محیط رشد بالنگ

درختچه بالنگ آب و هوای گرم و کمی مرطوب را دوست داشته و خاک مورد نیاز این گیاه مثل سایر گونه های سیتروس باید دارای مواد غذایی کافی باشد.

خواص بالنگ

بالنگ برای تقویت قلب و کبد مفید است و در رفع نفخ معده و هضم غذا مؤثر میباشد.

دم کرده پوست خشک شده میوه بالنگ برای ترشح صفراوی مفید و جویدن آن خوشبو کننده دهان است و قراردادن گوشت سفید خشک شده آن در لابه لای لباس ها مانع بید زدن آن ها شده , در طب چینی از جوشانده ریشه و پوست بالنگ به عنوان ضدسرفه، نرم کننده سینه و رفع ناراحتی لومباگو (کمر درد) استفاده بسیاری میگردد

مالیدن روغن بالنگ برای رفع بی حسی، فلجی، سیاتیک، امراض عصبی، درد کلیه و مثانه مفید بوده و جویدن پوست این میوه باعث خوشبو شدن دهان می گردد و تخم بالنگ ضد تب بوده و برای از بین بردن کرم روده ای مفید می باشد.

این میوه خنک کننده و آرام بخش بوده و همچنین گیاه دارای خاصیت ضدسم میباشد و سم بعضی از جانوران از قبیل عقرب و مار را تا حدودی خنثی و اگر زالو در حلق کسی رفته باشد از آبی که بالنگ در آن جوشیده شده غرغره کند زالو کنده شده و خارج میشود

در بعی از منابع علمی به اثر این گیاه در درمان سردرد بویژه سردردهای میگرنی اشاره که تاثیر بسزایی داشته و همچنین از این گیاه در درمان بیماری‌های ریوی و گوارشی، اسهال، کاهش اسید معده، تحریک فعالیت کبد و درمان نفخ و تهوع نیز استفاده میگردد

در کشور هند از ریشه بالنگ به عنوان ضد یبوست استفاده میگردد و و معتقدند که برای سنگ مثانه نیز مفید وموثر بوده

طرز تهیه مربای بالنگ

مواد لازم: بالنگ  ۲ عدد ،  شکر   هم وزن بالنگ ، گلاب  یک چهارم لیوان ،زعفران دم کرده  به میزان لازم

طرز تهیه مربا :

بالنگ هایی را انتحاب کرده  که برجستگی کمتری بر روی پوست داشته تا به سهولت پوست را جدا کنید .برای جدا کردن پوست ،از كارد ميوه خوری تيز استفاده شود و يك لايه نازك از روی پوست بالنگ برداريد اگر مقداری از پوست باقی اشكالي ندارد چون سبب عطر بيشتر مربا میشود ، اما اگر اين مقدار زياد باشد باعث تلخ شدن مربا میشود.

پس از اينكه پوست را جدا كرديد بالنگ را از وسط به دو نيم تقسیم و بخش داخلي (مغز) را در بیاورید و آب یکی از بالنگ ها را بگیرید و صاف کنید که بعداْ به مربا اضافه و بخش سفيد رنگ پوست كه شبيه پنبه است را براي مربا جدا و  توسط قيچی يا كارد به قطعات تقريباً ۱ در ۲ سانتي متر برش و سعي كنيد قطعات كوچك نباشد ، سپس آنرا وزن كنيد تا  وزن شكر به دست آید . بالنگ را به مدت۱۲ ساعت در آب بخیسانید در  اين مدت مقداري آب جذب ميكند .

شكر را با دو ليوان آب بجوشانيد تا براي مربا آماده شود  و بعد از ۱۲ ساعت بالنگ ها را از آب خارج و با دست فشار داده تا آب آن گرفته و سپس در ظرفي آب ریخته و بالنگ ها را بجوشانيد . 2 بار اينكار را تكرا تا تلخي مربا گرفته و دقت داشته باشيد كه زياد نجوشد هر بار ده دقيقه كافيست هر چه ميزان آب هنگام جوشيدن بشتر باشد تلخي آن زودتر گرفته شده و پس از اين مرحله بالنگ را بر روی صافی ریخته و چند بار آب سرد رويش ریخته وسپس با دست فشار داده و آبش را بگيريد و در شهد بيندازيد آب  صاف شده بالنگ را به جاي آبليمو اضافه کرده تا  از شكرك زدن شهد غليظ جلوگيري کند و شعله را روشن كنيد و صبر كنيد تا بالنگ كاملاً بخوبی بپزد و شهد کمی برایش باقی و شيشه ای شود در آخر گلاب و زعفران اضافه و صبر كنيد دو سه جوشی بزند و شعله را خاموش کرده بعد از خنک شدن در یخچال قرار دهید و نوش جان نمایید

مضرات بالنگ

در طب سنتی بالنگ مضر جگر و مغز گرم مزاجان تشخیص داده که سبب ایجاد سردرد در آنان شد و مصلح آن این بوده که این گیاه با عسل و بنفشه ‌یا با گوشت و مغز استفاده گردد

منبع ملی کالا

اضافه کردن نظر