زخم معده یا اولسر پپتیک peptic ulcer disease که به معنی نوعی آسیب خوش‌خیم به مخاط و زیرمخاط دستگاه گوارش بوده و معمولاً بین ترشح اسید معده و این آسیب ارتباط وجود داشته اما  امروزه دلیل اصلی این زخم‌ها را وجود و تکثیر باکتری هلیکوباکتر پیلوری دانسته  که از راه های متفاوتی  از جمله آسیب به لایه محافظ مخاط معده سبب ایجاد زخم معده می شود و از این‌رو درمان اصلی یک درمان آنتی بیوتیکی بوده و شیوع این بیماری ۶ تا ۱۵ درصد بوده.

زخم معده به جراحات دردناکی گفته شده که در جداره داخلی معده و یا قسمت آغازین روده کوچک که اثنی عشر نامیده می شود وجود داشته است.همین زخم باعث شدت یافتن و دراخر ایجاد سرطان معده را باعث خواهد شد

بسته به محل آسیب مخاطی ما زخم معده یا دوازدهه را داشته که زخم معده اغلب همراه با زخم دوازدهه بوده و در مردان سیگاری، میانسال یا مسن، با گروه خونی O و پراسترس بیشتر دیده شده  و زخم های معده با سرعت کمتری از زخم اثنی عشر التیام پیدا کرده و بیشتر احتمال بدخیمی داشته و اغلب همراه با التهاب معده ( گاستریت ) همراه میباشند.

 گرچه زخم های معده معمولاً خود به خود بهبود پیدا شده و  نباید نشانه های هشدار دهنده آنها را نیز نادیده گرفته شود و زخم معده در صورتی که به درستی درمان نشود ، می تواند به مشکلاتی جدی منتج شود و از جمله این مشکلات می توان به موارد زیر اشاره نمود: مثل خونریزی ، سوراخ  یعنی به وجود آمدن حفره در دیواره معده، انسداد مجرای معده در نتیجه تورم یا زخمی که راه معده به اثنی عشر را بسته بوده ،  استفاده از NSAIDS ها می تواند بدون آن که هیچ یک از علائم فوق را وجود آورده شود، موجب ابتلا به زخم معده میشود و ریسک ابتلا به این نوع زخم معده به خصوص در مورد افراد مسن و افرادی که پیشتر سابقه ابتلا به زخم معده را داشته اند مطرح شده است

رفلاکس معده چیست

در بعضی از افراد عضله اسفنکتر بین معده و مری به درستی عمل نخواهد کرد که این حلقه ماهیچه‌ای مانع برگشت محتویات معده به مری شده و معمولا عوامل موثر در بروز این اختلال رژیم غذایی، سن و سبک زندگی شده كه به اسید اجازه داده که به مری نفوذ نمایند (رفلاکس اسید)و باعث درد و تحریک آن میشود و سوزش معده همراه با این علامت ها، نشان دهنده ایجاد زخم معده بوده است

گاستریت چیست:

گاستریت یا ورم معده به حالتی گفته شده  که در آن معده دچار التهاب یا عفونت خفیف در لایه مخاطی شده و دلیل ان  این بوده که محیط معده اسیدی و با PH بین 3تا 5  میباشد و این محیط اسیدی به میکروب‌‌ها اجازه رشد و فعالیت نداده ، حال اگر غذایی، ماهیت اسیدی داشته ، میزان اسیدیته معده را بالاتر برده و اسید زیاد روی دیواره معده اثر گذاشته و سبب ایجاد التهاب معده میگردد

 گاستریت به دو نوع کلی تقسیم میگردد: حاد و مزمن

گاستریت حاد: التهاب و تورم معده  بوده در این نوع گاستريت معمولا تولید شیره گوارشی مختل نمیگردد وعلل بروز گاستریت حاد افراط در نوشیدن الکل، استفاده از غذا‌‌های مسموم و فاسد، استفاده از غذا‌‌های سرد مانند بلعیدن بستنی در کودکان، مصرف زیاد دارو‌‌های سالسیلاتی (آسپرین)، کورتون و قرص آهن میباشد.

گاستریت مزمن: به دو نوع تورم سطحی و تورم توام با آتروفی تقسیم شده و بر حسب آتروفی تولید اسید و پپسین کاهش یافته و گاهی اختلال در فاکتور داخلی نیز پدید خواهد امد و بنابراین ویتامین B 12 و آهن از مواردی بوده که در حالت آتروفی باید به آن توجه گردیده.

زخم معده چگونه تشخیص داده شده؟

پزشک معالج به راحتی توانسته با مطرح کردن پرسش هایی در باره علائم و نشانه هایی که تجربه نموده و در مورد ابتلای افراد  به زخم معده نتیجه گیری شود و با این حال، برای آن که تشخیص خود را تأیید کند از تست های متعددی بهره جسته و ابتدا ممکن بوده  از شما بخواهد برای مدت کوتاهی داروهای ضد اسید استفاده شود، مثل آن دسته داروهایی که برای سوزش معده تجویز شده است و در صورت نیاز ممکن بوده  پزشک انجام اندوسکوپی را برای افراد تجویز کند. همانطور که می دانید اندوسکوپی به وسیله وارد کردن ابزار کوچکی از طریق حلق به درون معده انجام شده تا هر گونه ناهنجاری یا وضعیت غیرطبیعی مشاهده شده.

معمولا در افراد جوانتر‌ اگر نشانه هایی چون  کاهش وزن، کم‌خونی، استفراغ و احساس‌ گیر کردن غذا وجود نداشته باشد و فقط درد معده داشته باشند، باید از آنها آزمایش خون و تست تنفسی برای میکروب هلیکوباکتر گرفته و درصورت اثبات آن، درمان شوند. ولی کسانی که بالای 40سال داشته باشند یا دچار کم‌ خونی، تهوع و استفراغ شوند یا احساس گیر کردن غذا داشته باشند حتماً باید آندوسکوپی برایشان انجام شود چون سرطان معده در کشور ما متاسفانه شایع بوده و البته اغلب پزشکان بدون انجام اندوسکوپی به درمان زخم معده بیماران خود اقدام می نمایند

علایم بیماری زخم معده

علایم این بیماری درد ناحیه فوقانی شکم (اپی گاستر) و سوزش سردل، -تنگی نفس و سر گیجه ، دشواری یا احساس درد هنگام بلع و وجود خون در استفراغ ،سوء هاضمه، وجود خون در مدفوع بوده و معمولا درد مدت کوتاهی بعد از مصرف غذا یا در زمان گرسنگی ایجاد می گردد و باگرفتن عکس رادیوگرافی پس از بلع باریم و آندوسکوپی در تشخیص ممکن بوده مفید باشد و اکثر زخم ها کوچک بوده با اندازه قطر کمتر از ۲ سانتیمتر و .پراکندگی زخمهای پپتیک معده معمولاً در آنتر (ابتدای معده) میباشد.

زخم معده ممکن بوده که علائمی داشته و یا نداشته باشد ، اما به طورکلی از جمله علائم زخم معده می توان به گزینه های زیر اشاره کرد:

-رایج‌ترین علامت زخم‌معده، درد سوزشی که از جناغ سینه تا بالای ناف می‌تواند احساس گردد که  این درد به‌علت تماس اسید معده با منطقه آسیب، ایجاد خواهد شد که  این درد از یک ساعت پس از غذا خوردن شروع شده و تا ساعت‌ها ادامه پیدا خواهد کرد و همچنین شب‌ها شعله‌ور شده و می‌تواند فرد را از خواب بیدار نماید و این درد در زمان خالی بودن معده بدتر شده  لذا باید از گرسنگی اجتناب نمود و  زخم معده می‌تواند برای مدتی فروکش نماید ولی پس از چند هفته علائم بیماری برگشته  لذا حتما باید برای درمان آن اقدام نمود تا بیماری شیوع بیشتر نکند.

علائم  دیگری هم در زخم معده دیده شده علایمی چون: نفخ ، سوزش معده ، تهوع یا استفراغ

و در موارد حاد ممکن بوده که  علائم زیر نیز وجود داشته باشد: مثل مدفوع سیاه یا تیره (به دلیل خونریزی) ، بالا آوردن خون  به رنگ قرمز یا  ممکن است شبیه به تفاله قهوه بوده ، کاهش وزن ، درد شدید در ناحیه میانی یا بالایی معده و تغییر اشتها در فرد

درصورت مشاهده علائم هشداردهنده زیر، سریعا به پزشک مراجعه شود:

 استفراغ خونی ،  بالا آوردن غذایی که چند ساعت یا چند روز قبل خورده شده ،  احساس سرما یا مرطوب بودن پوست ، احساس ضعف یا سرگیجه غیرعادی ،  مدفوع خونی (خون ممکن بوده که  مدفوع فرد را سیاه رنگ یا قیری‌شکل کند، احساس تهوع مداوم یا استفراغ کردن مکرر و احساس درد شدید و ناگهانی ایجاد شده ، کاهش وزن پایدار ،  با مصرف دارو، دردتان کم نشود و درد به قسمت پشت بدن کشیده میشود.

اگر دائما و بدون علتی دچار سوزش معده شده اید و هفته‌ایی 2یا3 بار و بیش از 4 هفته دچار این مشکل شدید باید سریع به پزشک مراجعه نمایید و هر چند در بیشتر مواقع سوزش معده ناشی از برگشت اسید به مری میباشد، اما گاهی می‌‌توان گفت که نشانه ی زخم معده بوده.

چه عاملی باعث بروز زخم معده می گردد:

 هیچ دلیل مشخص و واحدی برای بروز زخم معده یافت نگردیده و  با این حال، امروزه روشن شده که زخم معده نتیجه عدم توازن مایعات گوارشی معده و اثنی عشر بوده و به طور کلی از جمله دلایل بروز زخم معده می توان به موارد زیر اشاره نمود:

-  عفونت در اثر نوعی باکتری که هلیکوباکتر پیلوری (H.pylori) ایجاد میشود و در گذشته‌های نه چندان دور تصور شده که  شیوه زندگی مثل علاقه زیاد به غذاهای پرادویه یا شغل‌های استرس‌زا، ریشه زخم‌معده میباشند، اما امروزه پزشکان دریافته که دلیل اصلی زخم‌معده، استرس یا رژیم غذایی نیست بلکه آلوده شدن به باکتری خاصی به نام هلیکوباکتر پیلوری علت اصلی آن بوده و این باکتری در بزاق وجود داشته و از طریق استفاده از قاشق و چنگال فرد آلوده یا خوردن غذای نیمه کاره دیگران منتقل میگردد

-  استفاده از مسکن هایی که داروهای ضدتورمی غیر استروئیدی یا NSAIDS نامیده شده مثل: آسپیرین، ناپروکسن، ایبوپروفن ، کتوپروفن و برخی داروهای درمان‌کننده بیماری آرتریت (درد و ورم مفاصل) ازجمله این داروهاست که می‌توانند سبب زخم معده شوند به همین علت باید از مصرف هرگونه دارو بدون مشورت با پزشک خودداری نمود. مصرف سیگار و الکل هم از دیگر علل زخم معده میباشند.

-  تولید بیش از حد اسید توسط گاسترینوم باعث ایجاد تومورهای تولید کننده سلول های اسیدی معده شده

چه افرادی بیشتر در معرض زخم معده قرار میگیرند:

در برابر عفونت در اثر باکتری H.pylori ، مصرف NSAIDS هایی هم چون آسپیرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن و سابقه خانوادگی ابتلا به زخم معده ، ابتلا به بیماری های دیگری مثل بیماریهای کبدی، کلویوی یا ریوی ، نوشیدن مکرر مشروبات الکلی زیاد و کسانی سن بالای 50 سال بوده است.

درمان زخم معده

زخم پپتیک بدون درمان تمایل به عود داشته و در خصوص رژیم غذایی سختگیری کمتر از گذشته‌ بوده  و بیشتر تاکید بر عدم مصرف موادی چون: اسیدی و ترش، مواد داغ و سوزاننده، ترشیجات، ادویه تند، الکل، نوشابه‌های گازدار و... می‌باشد  و همچنین در خصوص مصرف بعضی از داروها بخصوص داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و کورتون باید احتیاط نمود.

 داروهای آنتی اسید مثل هیدروکسید منیزیوم و آلومینیوم، بلوک کننده ترشح اسید مانند امپرازول، بلوک کننده گیرنده نوع دو هیستامین مانند رانیتیدین، سایمتدین و داروهایی مثل سوکرالفیت و بیسموت و داروهای PPI میزان اسید را کاهش و سبب بهبود زخم معده می گردند و از جمله این داروها می توان بهPrilosec, Prevacid, Aciphex, Protonix, Zegerid, Dexilant, Nexium اشاره نمود که  در درمان زخم معده به کار رفته و ترک سیگار و الکل توصیه میگردد  و از عوارض زخم معده خونریزی گوارشی ( GIB )، سوراخ شدن معده و راه یافتن اسید و ترشحات به حفره صفاق، انسداد گوارشی و بروز بدخیمی (سرطان معده) در زمینه زخم بوده و به ندرت جراحی ضروری بوده و ترک سیگار چه برای افراد سالم چه بیماران ضروری و لازم است

داروی آنتی بیوتیک:در صورتی که به عفونت مبتلا شدید برای افراد آنتی بیوتیک تجویز خواهد شد و ترکیبات مختلفی از آنتی بیوتیک ها وجود داشته که برای مدت یک یا دو هفته به همراه یکی از انواعPPI تجویز می گردند. اگر مبتلا به باکتری هلیکوباکتر‌پیلوری باشید حتما باید در درمان آنتی‌بیوتیکی چند دارویی برای مدت 2‌ماه استفاده نمود.

اندوسکوپی: بعضی  از زخم های معده ای که در حال خونریزی باشند میتوانند از طریق انجام اندوسکوپی بهبود پیدا کنند

امروزه جراحی زخم معده به ندرت لازم بوده  و فقط در درمان عوارض زخم پپتیک مثل تنگی پیلور و زخمهای کاملا مقاوم به درمان دارویی مطرح میگرد وعوارض خطرناک بیماری سوراخ شدن دوازدهه، خونریزی گوارشی و انسداد گوارشی میباشد. زمانی بید جراحی کردکه برخی اوقات باعث ایجاد حفره ای در دیواره معده شده و خونریزی زیادی ایجاد شده باشد که از طریق اندوسکوپی قابل درمان نباشد و به جراحی نیاز خواهد شد

یکی از روش های درمان تغییر سبک زندگی فرد

  برای درمان زخم معده ابتدا بایست موادی را که احتمال داشته سبب بروز زخم معده شوند از برنامه زندگی خود حذف کند، مثلاً مصرف مشروبات الکلی و یا سیگار کشیدن را و  در صورتی هم که تشخیص داده شود زخم معده  افراد در اثر مصرف NSAIDS ها ایجاد گردیده و باید مصرف آنها متوقف شود.

مشکلاتی که درمان بیماری از طریق داروهای شیمیای برای زخم معده ممکن است ایجاد شود

در مراجعات مکرر بیمارانی که سالیان درازی را با این بیماری دست و پنجه نرم کرده و با بررسی های انجام شده در مورد داروهای تجویز شده برای درمان این بیماری به این نتیجه خواهیم رسید که : طول درمان بیماری بسیار طولانی میباشد و بیمار در مدت طول درمان به  دلیل  بی حوصلگی پرهیز لازم را نگه نداشته و بیماری درمان نمی گردد

بیشتر داروهای تجویز شده به عنوان کم کننده اسید معده عمل کرده و به عمل ترمیم کمک چندانی نخواهد کرد و بیمار از فرصت بدست آمده از کم شدن اسید معده باید کاملا بارعایت پرهیز داده شده که به بهبود زخم معده کمک شایانی  کرده که این امر معمولا به علت همکاری نکردن بیمار در طول درمان ناموفق میباشد .

یکی از عوارض جانبی داروهای ضدالتهاب ‌غیراستروئیدی ( پرمصرف ترین نوع دارو ها) بوده که  در درمان بیماری‌های التهابی بسیار پر کاربرد میباشد  که باعث ایجاد زخم معده در افراد میشود و داروهای ضد التهاب‌ غیراستروئیدی معمولا برای از بین بردن التهاب در بیماری‌هایی که احتیاج به درمان طولانی مدت داشته باشند مثل آرتریت روماتوئید، آرتروز و همچنین در تسکین دردهای متفاوتی  از جمله دردهای زودگذر عضلانی، سردردهای میگرنی و دردهای پس از عمل جراحی تجویز خواهند شد و امروزه بیش از 30 میلیون بیمار در سراسر جهان  از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی نظیر ایندومتاسین استفاده کرده اند که یکی از عوارض شایع این داروها ایجاد زخم معده در انسان بوده و بیش از 20 درصد از افراد تحت درمان با داروی ایندومتاسین، زخم معده ایجاد گردیده است.

درمان زخم معده  از طریق طب سنتی

این داروها ضمن ایجاد دیواره ای عایق نسبت به اسید معده  به دلیل دخالت در امر ترمیم بافت های آسیب دیده معده همزمان با  کاهش درد  در طول درمان سرعت بهبود را بسیار بالا خواهد برد

استفاده از داروی بومادران به همراه شیرین بیان بدلیل داشتن ماده بنام ماکازولین و کامازولین (در بومادران) اثر ضد درد و ضد التهابی دارو را دوچندان خواهد کرد

فوید استفاده از داروهای گیاهی برای درمان زخم معده

استفاده از داروهای گیاهی چون تنتور شیرین بیان و بومادرن همراه یا به جای داروهای شیمیایی سرعت بهبود را به شکل معجزه آسایی افزایش خواهد داشت و ما این امر را بارها تجربه کرده  و کسانی که سال های سال با این بیماری اخت گرفته باشند با مصرف داروهای گیاهی در میزان 40 روز به بهبودی کامل خواهند رسید و توجه داشته باشید که درمان قطعی التهاب معده ، زخم معده و عفونت هلیکوباکتریایی فقط با مصرف یک داروی گیاهی آنهم به مدت 40 روز کاملا بهبود پیدا میکند

گیاه شیرین بیان که خواص آن از دیرباز برهمگان آشکار بوده اما مقدار مصرف ،نحوه مصرف ، زمان مصرف  و خطرات احتمالی مصرف خودسرانه آن در درمان بیماری های معده آن را کمرنگ نموده .

در موسسات تحقیقات انجام گرفته با عنوان  "بررسی اثر سیاه‌دانه بر روی زخم معده ناشی از ایندومتاسین در موش صحرایی"، سیاه‌دانه در حدود 80 درصد از ایجاد زخم معده پیشگیری کرده و در حدود 70 درصد اثر درمانی برای زخم معده از خود نشان داده و در این مطالعه اثر درمانی سیاه‌دانه در درمان و پیشگیری از زخم معده حتی از داروی معروف و پرمصرفی مانند رانیتیدین نیز بیشتر بوده که این موضوع بسیار جالب توجه میباشد.

تاثیر موز بر زخم معده: خواص ضد باکتریایی در موز سبب متوقف شدن  رشد  باکتری ها شده و  اسیدیته شیره معده در نتیجه کاهش التهاب و تقویت معده کاهش پیدا کرده و برای درمان  حداقل باید  هر روز 3 عدد موز میل شود و حتی می توانید اسموتی موز نیز  درست کرده و بخورید

نارگیل: نارگیل دارای خاصیت ضد باکتری بوده و شیر نارگیل و آب نارگیل برای  درمان زخم فوق العاده عالی میبوده و نوشیدن شیر نارگیل تازه و آب نارگیل در روز به مدت یک هفته برای آرام کردن زخم بسیار مفید و ضروری است

شنبلیله:  برای درمان زخم معده استفاده شده و شنبلیله حاوی یک ترکیب لعاب دار  بوده که زخم معده را بهبود خواهد داد و  برای دل درد یک قاشق از دانه شنبلیله را در دو فنجان آب حل کرده و سپس دانه ها را فشار بدهید  تا حل شوند و کمی عسل اضافه نمایید و در حدود یک هفته دو بار در روز استفاده شود

سیر: ضد باکتری و ضد میکروبی بوده وبرای این کار حبه سیر را له کرده  و با یک لیوان آب گرم ان را مخلوط  کنید و بخورید که برای درمان زخم معده مناسب است

کلم: کلم یکی دیگر از درمان‌های طبیعی برای درمان زخم معده میباشد که  با جوشاندن ۲۵۰ گرم کلم در ۵۰۰ میلی لیتر آب، یک سوپ گیاهی درست نمایی و صبر کنید تا مخلوط آب و کلم بجوشد و آب به نصف کاهش پیدا کند  و سپس اجازه بدهید  که این آب خنک گردد و 2 بار در روز آن را میل کنید و آب کلم خام نیز برای درمان زخم‌های گوارشی بسیار مؤثر و ضروری است.

نکته هایی که فرد بیمار باید در زمان بیماری انجام دهد

 باید تعداد وعده‌های غذایی خود را افزایش داده و حجم هر وعده را کاهش دا ده  تا معده  فرد خالی نکند.

همیشه  آهسته غذا بخورید و آن را کامل بجوید افراد سالم هم باید این روش را به خوبی انجام دهند و همچنین استرس و افسردگی را از خود دور کنید وهمیشه در زندگی ریلکس باشد و عصبانی نشوید و افسردگی، ناراحتی و استرس را از خود دور کرده  و همیشه بخندید و به سوی خنده درمانی سوق پیدا کنید

 از مصرف گوشت و ماهی دودی و نمک سود شده همچنین انواع شور و آجیل‌های پر نمک دوری نمایید

 مصرف چای و قهوه و نوشیدنی‌های گازدار را کاهش بدهید.

از سیگار دوری کنید و الکل مصرف نکنید.

هیچ‌گاه سرخود از آسپیرین یا مسکن‌های مثل بروفن استفاده نکرده و در دردهای معمولی می‌توانید استامینوفن مصرف نمایید

 توصیه شده که مبتلایان به این بیماری از مصرف وعده غذایی حجیم قبل از خواب اجتناب نمایید.

1در گذشته  های دور شیر غذای مهمی ‌در درمان زخم معده محسوب شده و علت مصرف آن این بوده که تصور می‌شد شیر سبب خنثی‌سازی محتویات معده شده  اما ثابت گردیده که  به‌علت اینکه محتوی کلسیم و پروتئین شیر بالاست، یک تحریک‌کننده قوی ترشح اسید معده میباشد و به همین دلیل مصرف متناوب و مکرر شیر برای درمان زخم‌ معده توصیه نمی‌گردد.

 از قاشق و چنگال دیگران استفاده نکرده و از لیوان دیگران آب نخورید.

از غذاهای ارگانیک همیشه استفاده شود

خوردن آب بین غذا بعد از غذا مضر بوده زیرا هضم غذا را مختل کرده باید قبل ویا دو ساعت پس از غذا باشد ، ولی آب میوه و آب ماست شیرین به صورت دوغ در بین غذا یا بعد ازآن بد نمیباشدو ضرری ندارد.

کسانی که زخم معده داشته و شب ها باید هم زود غذا خورده و هم غذای سبک و کم میل کنید و پس از غذا تا آنجا که امکان داشته باشید راه رفته و تحرک داشته و از خوردن تخم مرغ خود داری نمایید ، ولی چون تخم مرغ خاصیت ضد فراموشی داشته به جای آن مغز گردو، سویا وگوشت ماهی جبران کننده است وخود تخم مرغ را در هفته یکبار و با گوجه ویا ربع گوجه ویا سیب زمینی مصرف نمایید.

مواد غذایی مفید برای زخم معده شامل: عسل، بادام، موز، شیرین بیان، نعناع، بابونه

بر طبق تحقیقات دانشگاهی نشان داده شده که مصرف اسانس نعناع در درمان آن موثر است که از نعناع قطره، قرص و عرق ساخته گردیده  و برای درمان زخم و التهاب معده، گیاهان دارویی مثل  بابونه و شیرین بیان مفید بوده  که التهاب و اسپاسم‌های گوارشی را کاهش داده است.

مواد غذایی غیرمجاز در زخم معده  عبارتند از:

شیر، خامه، شیر کاکائو، قهوه، چایی، انواع نوشابه‌ها، الکل، غذاهای ادویه‌دار خصوصا فلفل، غذاهای پرچرب مانند آبگوشت، سبزیجات نفاخ مثل کلم، ترب، تربچه، خیار، شلغم، پیاز و پیازچه، میوه‌های نفاخ مانند هندوانه، گیلاس، گوجه سبز، هلو، چغاله بادام و زیتون میوه‌های ترش مثل پرتقال و نارنگی و....

اضافه کردن نظر