شاه‌تره یک گیاه دارویی است  و این  گیاه از تیره شاه‌ترگان Fumariaceae، گیاه علفی و یکساله با ساقه‌ای شکننده کوتاه و شاخه دار بوده ,دارای گل‌های نامنظم و برگ های بریده‌  میباشد و اگر ان را با دست نرم کنند بوی دود می‌دهد. در طعم او تلخی وجود دارد.در ایران این گیاه اغلب در دامنه های زاگرس بخصوص در دشت های بیجار کردستانواقلید فارس در کنار سایه دار ونهر ها یافت می‌شود.در گویش عام به شاطره نیز شناخته می گردد. بطور کلی در ایران در اطراف تهران و ورامین و دامنه های البرز،مازندران ،گیلان،گرگان،آذربایجان در فارس در اطراف شیراز وکازرون درخراسان نیشاپور و فریمان در کرمان ،بم،جیرفت در مناطق جنوبیجزیره خارک در بلوچستان انتشار  و تکثیر این گیاه از طریق کاشت بذر میگیرد.

 ترکیبات شیمیایی  گیاه شاه تره:

طبق تحقیقات صورت گرفته در برگهاو ساقه گیاه ترکیبات غیر آلکالوئیدی،پنتانوکتان ،گلوکز،تاننو فوماریک اسید مشخص شده.

گیاهشناسی شاتره

به فارسی با نام شاهتره و در کتب سنتی با نام های بقله الملک و شاهترج نامبرده می گردد  و به هندی  پیت پاپاراوبه فرانسوی Fumeterre(نام کلی انواع گونه ها) و به انگلیسی Fumitory    نامیده شده و گیاهی از خانواده FumariaceaجنسFumaria ونام علمی آن Fumaria officinelis.L می بوده.

روش تکثیر بصورت  بذ بوده ورزمان  کاش تش فروردین ماه وزمان برداشت آن اواخر خرداد و شهریور واندام مورد استفاده آن اندام هوایی بوده ودوره رویش یک ساله با ارتفاع 30سانتی متری است

شاه‌تره گیاه خوشه‌ای با شاخه‌های سبز و گل‌های سفید مایل به صورتی رنگ بوده که میوه‌های کوچک و کروی را داراست. این گیاه در مزارع، باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی  روییده میگردد. شاه‌تره اکثراً در کنار جاده‌ها و یا به عنوان علف هرز مزارع می‌روید و بیشتر توسط کشورهای شرقی اروپا صادر می گردد. قسمت مورد استفاده آن شامل برگ، ساقه و گل‌هاست که به طور مخلوط با هم استفاده می‌گردد.شاه‌تره‌ای که در بازار ایران موجود است  مربوط به دو گونه آخری بوده که با گونه اصلی دارای خواص مشابهی می باشد. شاه‌تره حاوی حدود 1 درصد آلکالوئید بوده که بیش از سه  مورد آن‌ها  تعیین فرمول شده و در نتیجه مشخص گردیده  که اکثراً از مشتقات بنزیل اینتروکینولین می باشد ومهم‌ترین این آلکالوئیدها شامل فومارین (پروتویین)، فوماریلین  و سیناکسین می باشند. از دیگر ترکیبات مهم آن می‌توان فلاوونوئیدها و اسیدهای گیاهی به ویژه اسید فوماریک و موسیلاژ را نام برد.

خواص دارویی شاهتره

پزشکان اروپایی و آمریکای شمالی شاه‌تره را در گروه گیاهان دارویی  قرار می‌دهند که مصارف درمانی متنوعی داشته  زیرا این گیاه برای تسکین درد، بند آوردن خونریزی، سم‌زدایی از بدن، درمان بیماری‌های انگلی (ضد کرم) و درمان یبوست سودمند و مفید بوده. همچنین برخی از پزشکان آلمانی و فرانسوی این گیاه را به عنوان دارویی موثر برای تصفیه خون تجویز می نمایند.

ضماد خشک  گیاه   با حنا در حمام استفاده می شود و جهت امراض جلدی و خارش  پوست و ضدعفونی کردن آن مفید بوده ومهم‌ترین مصرف این گیاه برای برطرف کردن بیماری‌های پوستی مثل  اگزماست که این اثر را مربوط به وجود اسید فوماریک موجود در آن دانسته و اسید فوماریک ماده‌ای بوده که به میزان قابل‌توجهی در این گیاه وجود داشته و در سال‌های اخیر آن را به طریقه مصنوعی نیز تهیه شده که در بعضی از داروها نظیر داروهای پسوریازیس (نوعی بیماری پوستی) مصرف شده و از عصاره گیاه شاه‌تره می‌توان در کنترل علائم بیماری مزمن پوستی پسوریازیس مورد استفاده می گردد.

پزشکان در مورد تأثیر گیاه شاه‌تره بر کاهش قند خون و مقابله با بیماری دیابت اظهار کرده اندکه: آزمایش 15 روزه روی موش‌های مبتلا  به دیابت نشان داده که این گیاه می‌تواند در کاهش گلوکز خون و کلسترول موثر وکارسازباشد. دیگر خواص درمانی گیاه شاه‌تره و عصاره آن می‌توان به بهبود اختلالات کبدی اشاره شده وبررسی‌های چندین مطالعه نشان می‌دهد ترکیب‌های موجود در شاه‌تره از آسیب رساندن به کبد جلوگیری می نماید،این گیاه که خاصیت آنتی‌هیستامینی دارد  وکاهش‌دهنده تپش قلب، ضداسپاسم، ضدورم، ادرارآور، آرام‌بخش و پایین آورنده فشارخون بالا نیز بوده،شاه‌تره مانع عفونت بدن می گردد،این گیاه با افزایش تعریق بدن به کاهش تب کمک می‌کند.

شاه تره از دسته سبزیجات با طبع گرم و خشک بوده  که سرشار از ویتامین C بوده و برای درمان بیماری های پوستی استفاده از عرق شاهتره بسیار مفید و موثر می باشد. یرقان از دسته بیماری هایی بوده که با خوردن شاهتره تسکین و همچنین دم کرده این گیاه برای دفع سموم کبد بسیار مناسب  بوده .

در طب عوام و طب سنتی به عنوان ادرارآور و مسهل مصرف می‌شود.یکی از خواصی که از نظر علمی برای این گیاه اثبات گردیده  این است که صفرا آوری بوده  بهمین دلیل آن را از زمان قدیم برای رفع مشکلات صفراوی مصرف می نمایند، البته آلکالوئید پروتوپین آن می‌تواند در مواردی باعث کاهش صفرا گردد.

خوردن دم‎كرده شاه‎تره باعث مي‎گردد سمومی كه در كبد جمع شده‎اند دفع شوند و خاصیت اشتها آوری دارد و همچنین دم کرده یبوست وعفونت لثه را درمان کرده، خانم‎هايي كه به سن يائسگي نرسيده‎ باشند  و اما قاعدگي آن‎ها قطع شده باشند مي‎توانند از دم‎كرده شاه‎تره به مدت 8 روز در ماه استفاده  و اگر چنانچه بعد از 8 روز استفاده به مدت 10 روز قاعدگي باز نشد سپس 8 روز ديگر استفاده كنند مقدار مصرف 30 گرم شاه‎تره در 500 سي‎سي آب جوشانده شود اين محلول در اختلالات قاعدگي زنان مؤثر بوده.

مخلوطی از 150گرم عصاره کاسنی و 150گرم عصاره شاهتره و 150گرمسکنجبین عسل را تهیه و در مدت 20تا25 روز صبح  ها ناشتا در فصل بهار برای رفع اختلالات کبدی خورده شود.

براي تقويت مزاج يك هفته از دم‎كرده استفاده نموده به مدت دو هفته استراحت مجدداً يك هفته استفاده شود.  شاه‎تره از بين برنده سودا مي‎باشد عرق شاه تره صبح و بعداظهر استفاده می شود ، صفرا را كم ‎و از عرق آن صبح و بعدازظهر استفاده می گردد،براي تقويت چشم از سرمه برگ شاه‎تره استفاده می شده،به ياد داشته باشيد مصرف شاه‎تره نبايد بيش از 1 هفته باشد به طور مستمر.

كساني كه بدن آن‎ها كهير زده  باید شاه‎تره و سدر را با ماست مخلوط نموده بدن را بشويند.براي درمان خنازير 20 گرم شاه‎تره در 500 سي‎سي آب 20 دقيقه دم‎كرده روزي 3 فنجان ميل گردد. ‎خاصیت  ادرارآور دارد.اگر آب برگ شاه‎تره با عسل و تمبرهندي مخلوط نموده براي  تقويت معده و روده بسيار مفيد بوده. براي جلوگيري از روييدن مژه‎هايي كه برمي‎گردد يعني داخل چشم مي‎روید مي‎توان از عصاره برگ شاه‎تره با عسل مخلوط و به مژه ها بكشيد.براي برطرف كردن جوش‎ها و زخم دهان جوشانده شاه‎تره را مزمزه کرده،براي گزش زنبور مي‎توان از ضماد شاه‎تره استفاده نموده.براي درمان تبخال سی گرم گياه شاه‎تره خشك را در 500 سي‎سي آب بجوشانید تبخال را شسته.براي بيماري‎هاي سرطان پوستي  هم می توان با ان شستشو دهید،

براي بواسير از برگ شاه‎تره + برگ گردو به‎صورت ضماد گذاشته ،براي چشم درد با رقيق شده شيره شاه‎تره  چشم را شستشو داده،كساني كه صورت آن‎ها برافروخته  باشد مي‎توانند از ريشه شاه‎تره به مدت  هشت روز نصف استكان صبح و نصف استكان بعدازظهر استفاده نمایند.براي شاداب شدن پوست مخلوطی از برگ كاسنی و شاه‎تره را بکوبید و با كمي عسل و گلاب مخلوط نموده روي صورت بگذاريد يا اين كه تركيبي از عرق شاه‎تره و كاسني همراه گلاب و عسل روي صورت مالیده شود.

روش مصرف شاه تره

تهیه به عنوان چای: به 4-2 گرم از خشک‌شده این گیاه میتواند مخلوط برگ، ساقه و گل یک لیوان آب جوش افزوده و 15 دقیقه بگذارید بماند، سپس آن را صاف کرده و گرماگرم قبل از غذا میل شود. روزانه تا 3 نوبت این مقدار را پصبح، ظهر، شبپ تکرار نمود به طور جمع می‌توان روزانه 12-6 گرم گیاه که معادل حدود 3 لیوان محصول صاف شده را مصرف کرد.

حتی می توان نمونه خشک آن که در بازار موجود بوده و به شکل طبیعی خردشده و ریز است، لذا می‌توان مستقیماً آب جوش را روی آن ریخت و نوشیدنی تهیه کرد.توصیه شده  دم کرده شاه‌تره را گرم بنوشید، زیرا با سرد شدن محلول بعضی از مواد موجود در آن رسوب می‌کند ،البته این موضوع در مورد اکثر گیاهان صادق نبوده و می‌توان محلول تهیه‌شده از آن‌ها را سرد هم مصرف کرد.

روش تهیه شربت شاهتره:

شاهتره خشک و نیم کوب 1 واحد و آب 15 واحد شاهتره را در مدت 6 ساعت دم و صاف کرده وبگذارید ته نشین شود ودر حدود نصف آن شکر داخل آن جوشانده تا قوام آید اگر منظور باز شده گرفتگی های کبد و تصفیه خون باشد به جای شکر با سکنجبین وعناب خورده شده وبه هر حال 200تا150گرم از این شربت رابتدریج میل کرده و اثر آن ظاهر می گردد 

در بسیاری از موارد عرق شاه‌تره مورد استفاده و درحالی‌که بسیاری از خواص موجود در این گیاه با توجه به روش تهیه‌ای که ذکر شده در محلول باقی و بنابراین عرق شاه‌تره برخی از این خواص را با مقدار مصرف عادی ذکرشده  دارا نمیباشد.

نکته قابل توجه درمورد مصرف شاه تره: باید به خاطر داشته باشید مصرف مقادیر زیاد عرق شاتره ممکن بوده که باعث لرز، تشنج و حتی مرگ شود.در مورد مصرف شاه‌تره در طول دوران بارداری و  شیردهی اطلاعات متناقضی وجود دارد و بهتر است در این دوران مصرف نشود و در صورت لوزوم مصرف با پزشک مشورت گردد.

اضافه کردن نظر