آفْت به انگلیسی: Aphthous stomatitis  یا canker sores  یک نوع بیماری شایع در دهان بوده که ضایعات دردناک نِکروتیک در مخاط دهان، زبان و لثه  را به بار می‌آورد و دلیل آن ناشناخته است ولی ممکن بوده که یک نوع خودایمنی باشد. و برخی میگویند که افت یا برفک یک بیماری قارچی  بوده  و به  دلیل مرطوب بودن محیط دهان سرعت بهبودی بسیار کم می باشد.اول از همه باید بهداشت دهان و دندانها را خوب رعایت  نمایید زیرا وجود هر نوع کانون عفونی در حفره دهان تشدید کننده می باشد. زخمهای آفتی، کوچک دردناک و آزار دهنده برای افراد میباشد

شیوع آفْت در جوامع مختلف از ۵٪ تا ۶۶٪ گزارش شده و متوسط شیوع آن ۲۰٪ میباشد و در زن‌ها برتری نسبی داشته. درواقع آفْت، یک عفونت ویروسی نبوده  و قابلیت سرایت هم نداشته ، اما عامل ژنتیک در بروز آن بسیار مؤثر میباشد . دورهٔ آن حدود یک ماه بوده  و اغلب بعد از آن بدون درمان هم بهبود پیدا میکند. درمان آن اغلب علامتی بوده  که  برای رفع آن بیشتر از دهان‌شویه یا قطره استفاده میگردد.

آفْت دهان در قسمت زیرین زبان بیشتر صورت میگیرد و عواملی مانند زمینهٔ ارثی، استرس، اختلالات آسیب‌شناختی (ایمونولوژیک)، عوامل هورمونی، کمبودهای تغذیه‌ای و نقایص خونی، سیگار و حساسیت‌های غذایی از دلایل ایجاد این بیماری است.

این زخمهای سطحی سبب می شود که غذا خوردن وحتی صحبت کردن افراد با ناراحتی و مشکل مواجه گردد . این زخم ها ممکن است  که در روی زبان، کام نرم روی قاعده لثه ها و فضای داخل دهان ایجاد مکند. آفت از دو جهت با تب خال متفاوت  دارد یکی اینکه آفت بیشتر بافت نرم داخل دهان را گرفتار نموده  جائیکه بندرت توسط زخم های تب خال در گیر می گردند و آنکه دیگر آفت مسری نبوده  ولی تب خال بسیار مسری می باشد . آفت در هر سنی ممکن  بوده که  فرد را مبتلا کند ولی معمولاً در سنین 40-10 سال برای اولین بار فرد را گرفتار می نماید و این بیماری اغلب نیاز به درمان نداشته و درد آن بعد از چند روز فروکش  میکند و خود زخم نیز در طی 3-1 هفته کاملاً بهبود پیدا میکند . بندرت ممکن است آفت بیماری شدیدی را ایجاد نماید که در این نوع زخمها بزرگتر از یک سانتی متر و یا زخمهائی که بیش از 2 هفته دوام می آورند را شاهد میباشیم.

انواع افت

آفْت در سه شکل عمده وجود داشته  که شایع‌ترین آنها آفْت‌های کوچک (مینور) با شیوع ۸۰٪ و آفْت‌های بزرگ (ماژور) با شیوع حدود ۱۰٪، و ۱۰٪ بقیه نیز ‌بصورت تبخال ‌شکل دیده شده . علائم آفْت محدود به دهان بوده  و بیمار علائم عمومی (مثل تب) ندارد. علامت اصلی درد یا سوزش در محل آفْت  میباشد. ممکن است درد با بعضی غذاها و آشامیدنی‌ها (مانند اسیدها) تشدید شود و با بهبود زخم، درد نیز کاهش یدا میکند.

آفت مینور

فرم مینور یا کوچک  در حدود ۸۰ درصد موارد را شامل میگردد و  این فرم عمدتاً در گروه سنی ۱۰ تا ۴۰ سال دیده مییشود یعنی در اکثر رده های سنی افراد و ناراحتی مختصری  را ایجاد میکند. زخم هایی بین ۲ تا ۴ میلیمتر در لب‌ها ، گونه‌ها ، کف دهان و زیر زبان ایجاد میگردند و این زخمها در لثه‌ها ، کام و روی زبان شایع نبوده و تعداد زخم ها در یک زمان معمولاً کم میباشد و بین ۱ تا ۶ عدد متغیر بوده . ضایعات طی ۷ تا ۱۰ روز بهبود پیدا کرده  ولی با فواصل نامنظمی ممکن بوده که عود کند. زخمهای معمولاً گرد و یا بیضی میباشند  ولی ممکن است  که خطی  نیز باشند. رنگ زخم ابتدا زرد رنگ بوده ولی بتدریج خاکستری نیز میباشند. حاشیه زخم ملتهب و قرمز رنگ  میباشد و بهبودی بدون جوشگاه نیز صورت می‌پذیرد.

آفت ماژور

فرم ماژور یا بزرگ در حدود ۱۰ درصد موارد را شامل شده  و این زخمها بزرگتر میباشد و عود بیشتری  هم داشته  و همچنین به  مدت بیشتری باقی می‌ماند و از نوع مینور دردناکتر بوده و اندازه آنها ممکن بوده که  از یک سانتیمتر هم بزرگتر باشد و در هر جای دهان حتی روی زبان و کام نیز دیده شوند و  تعداد آنها کم میباشد و  معمولاً ۱ تا ۶ عدد بوده و طی ۱۰ تا ۴۰ روز بهبود پیدا کرده. بهبودی آنها می‌تواند با بجا گذاشتن جوشگاه میباشد.

افت فرم شبه تبخال

این فرم در سنین کمی بالاتر از فرمهای قبلی دیده  میشود و  در خانمها شایعتر از اقایان دیده شده. این فرم به شدت دردناک میباشد و آنقدر فواصل عود کم  بوده  که زخم تقریباً بطور مداوم وجود داشته و این فرم با ایجاد تاول های ریز شروع میگردد  که سریعاً تبدیل به زخمهای کوچک تر به اندازه  ۲ میلیمتری  می‌شوند و این ضایعات در هر جای دهان ممکن است به وجود ایند. این زخمها بزرگتر بوده  و به یکدیگر می‌پیوندند تا یک زخم ‌بزرگ که طی ده  روز یا بیشتر بهبود پیدا کرده  تشکیل شود. به دلیل شباهت ظاهری این فرم آفت به تبخال ، فرم شبه تبخال نام گرفته شده ، ولی دلیلی بر دخالت ویروس تبخال در این بیماری وجود نداشته .

تفاوت تبخال با افت دهان :هرچند خیلی اوقات تبخال با آفت اشتباه میگیرند، اما این دو یکی نبوده. تبخال که به هرپس سیمپلکس نوع یک نیز معروف بوده ، گروهی از تاول های حاوی مایعات بوده که دردناک نیز می باشند. برخلاف آفت، تبخال ها توسط ویروس بوجود آمده و شدیدا مسری نیز می باشد و بعلاوه تبخال عموما بیرون دهان ظاهر می گردد  در حالی که آفت در درون دهان  به وجود می اید

عوامل و دلایل به وجود امد آفت

- استرس‌های عاطفی یا جسمانی، اضطراب یا ناراحتی و عصبی‌بودن  زنان قبل از عادت ماهانه(دوران قاعدگی)

- آسیب به مخاط دهان بر اثر درست جا ننداختن دنداننهای مصنوعی، خوردن غذاهای داغ، مسواک‌ زدن خشن و با شدت یا کار دندانپزشکی

- آزردگی و تحریک ناشی از خوراکی‌هایی مانند  شکلات، غذاهای ترش و اسیدی (سرکه) و غذاهای دودی، آجیل‌ها یا چیپس‌های نمک‌زده‌شده، گردو، فندق، پسته، پنیر و بادنجان و...

- کمبود آهن و اسید فولیک و ویتامین B2

-اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن

-بیماری های لوله گوارش ، ایجاد حساسیت غذائی در افراد ، بیماری سلیاک و بیماری کرون  از عوامل دیگر این بیماری بشمار امده

علایم افت

افت ها معمولا در سطوح داخلی لب و لپ ها، زبان، سقف دهان و پایین لثه ها ظاهر میگردند و علایمی چون:

- به وجود امدن زخم یا زخمهائی دردناک در داخل دهان

- احساس سوزش و یا سوزن سوزن شدن قبل از ظهور زخم در دهان

- یک زخم گرد با مرکزی سفید رنگ که توسط یک هاله قرمز احاطه  گردیده شده

- گاهی ممکن است علائمی  مانند  تب ، بی حالی و تورم غدد لنفاوی همراه آفت وجود داشته باشد، اگرچه این علائم ممکن  بوده که  ارتباطی با آفت نداشته باشد.

- به وجود امدن یک یا چند نقطه دردناک و قرمز رنگ که رفته رفته تبدیل به زخم می گردند، مرکز آنها سفید یا زرد میباشد، کوچک بوده و زمانیکه شروع به بهبود می کنند، طوسی رنگ شده

علایم غیرمعمول  افت ها شامل:

علایمی چون:  تب، ناراحتی عمومی و یا ناآرامی (بی حالی)، تورم غدد لنفاوی می شود که درد معمولا بعد از 7 تا 10 روز از بین میرود و حدود سه هفته طول می کشد که آفت کامل بهبود پیدا کرده و آفت های بزرگتر دیرتر خوب میگردند

پیشگیری از آفت دهان

کمبود عنصر روی در افراد مبتلا به آفْت عودکننده گزارش  گردیده و  استفادهٔ منظم از نخ دندان و مسواک، مصرف ویتامین B، حفظ بهداشت دهان و استفاده از دهان‌شویه‌های مناسب و آب‌نمک از بروز این بیماری جلوگیری کرده و  توصیه می‌شود کسانی  که مرتباً و به تعداد زیاد آفْت می‌زنند و یا آفْت آنها بزرگ میباشد و التیام آنها زمان زیادی طول کشیده ، جهت شناسایی عامل و بیماری‌های زمینه‌ای مستعدکننده تحت معاینات و آزمایش‌های کامل‌تری قرار میگیرد.

از غذاهائی که بنظر می رسد که دهان را تحریک می کنند پرهیز شود و  اینها می تواند شامل غذاهای اسیدی، آجیل ها و یا بعضی از ادویه ها میباشند.

 در هنگام غذا خوردن با کسی صحبت ننمایید : آسیبهای جزئی داخل دهان که بطور مثال از گاز گرفته شدن اتفاقی جدار دهان فرد ایجاد می گردند، می توانند سبب ایجاد زخمهای آفتی بشوند.

 رعایت کردن بهداشت دهان : مسواک زدن بعد از هر وعده غذا و استفاده از نخ دندان روزی یکبار می تواند دهان افراد را پاکیزه نگه بدارد

درمان آفْت دهان

بطورکلی آفْت خودبه‌خود خوب شده  و معمولاً نیازی به درمان نداشته که  برای آفْت اگر درمانی صورت بگیرد ککه  معمولاً به‌منظور کم کردن از درد و التهاب و استرس و جلوگیری از اضافه‌شدن عفونت ثانویه به آن بوده است.

در کل رایج‌ترین درمان‌هایی که در این خصوص توصیه می‌شود شامل موارد زیر بوده :

رعایت بهداشت دهان ، استفاده از آنتی‌بیوتیک موضعی  مثل  کلرهگزیدین، بنزیدآمین یا پرسیکا

استفاده کردن  از آنتی‌بیوتیک موضعی مثل کپسول‌های ۲۵۰ میلی‌گرمیِ تتراسایکلین محلول در سرُم فیزیولوژی (به‌صورت دهان‌شویه) ،

  رفع کمبودهای ویتامینی و املاح سرُمی مانند ویتامین B12، آهن و اسید فولیک و پرهیز از غذاهای آلرژی‌ زا  و استفاده از داروهای بی‌حس‌کنندهٔ موضعی مانند  لیدوکائین و یا دیفن‌هیدرامین ،   استفاده از مواد محافظ موضعی حاوی استروئیدهای موضعی همچون تریامسینولون یا کلوبتازول یا فلاکینولون

  استفاده از داروی آفتوژل  این نوع دارو ها پایین آورنده درد و التهاب زخم های دهان میباشند

درمان آفْت  دهان با طب سنتی و گیاهان دارویی

گیاه گلنار: فارسی دارای تأثیر مثبت در درمان آفْت دهان بوده و در تحقیقی که انجام گردید  اثر عصارهٔ الکلی و آبیِ گیاه گلنار فارسی را برروی آفْت‌های مینور مورد بررسی قرار گرفته  که نتایج مطلوبی  را بدست اوردند

برگ ریحان : برگ ریحان تازه را جویده و این کار را دوبار در روز تکرارکنید، هر بار می‌توانید ۳ تا ۵ برگ ریحان را بجوید که  این درمان را تا بهبود آفت ادامه  پیدا میکند.

پیاز : پیاز را به شکل خام میل کنید و می‌توانید همراه غذا و به عنوان چاشنی از آن استفاده نموده زیرا  به دلیل داشتن سولفور در درمان آفت دهان بسیار مؤثر میباشد.

گوجه‌فرنگی : می‌توانید در سالاد از آن استفاده کرده  یا بطور جداگانه بطور روزانه مصرف نمایید و  روش دیگر قرقره کردن آب گوجه‌فرنگی است. 2 تا 3 بار در روز این کار را انجام داده  و تا بهبودی آفت ادامه پیدا کند.

مریم گلی : از این گیاه دارویی می‌توانید به صورت دهان شویه نیز این دمنوش را قرقره  نمایید و برای تهیه دمنوش ان  کمی از گیاه خشک را در آب بجوشانید و برای دهان شویه صبر  کرده  که دمنوش سرد گردد و بعد از آن غرغره کنید.

 زردچوبه : کمی پودر زردچوبه را با یک قاشق غذاخوری گلیسیرین مخلوط کنید تا به شکل خمیری درآید. این خمیر را مستقیماً بر روی زخم بگذارید. می‌توانید به جای گلیسیرین از آب استفاده کنید.

نعناع : روغن نعناع را مستقیماً بر روی زخم‌ها استفاده  نمایید  تا درد آن کاهش پیدا کند . می‌توانید 2 بار در روز این کار را انجام داده و سعی کنید روغن نعناع حداقل ۱۵ تا ۲۰ دقیقه بر روی زخم‌ها باقی بماند، سپس دهان را با آب شستشو داده.

پنیرماست و پنیر محلی : ماست درمان مؤثری برای آفت دهان بوده و  خوردن ماست 2بار در روز یا خوردن ترکیب موز و ماست برای صبحانه در بهبود آفت مفید  وضروری است و البته  پنیر محلی نیز مفید میباشد.

اب پرتقال : خوردن آب پرتقال تازه  به مقدار ۳ تا ۴ نوبت در روز می‌تواند به درمان زخم آفت کمک شایانی کرده  و جالب است بدانید که یکی از دلایل بروز آفت دهان، کمبود ویتامین C‌  بوده و  آب پرتقال تازه سرشار از ویتامین C  میباشد و استفاده روزانه‌ی آن، ویتامین C‌ مورد نیاز بدن را تأمین کرده.

نارگیل : از شیرِنارگیل به عنوان دهان شویه، ۳ تا ۴ بار در روز استفاده کرده و تا بهبودی زخم‌ها این روش ر ادامه دهید و می‌توانید مقدار کمی عسل را با شیرِنارگیل مخلوط  کرده  و از آن برای دهان‌شویه استفاده کنید.

دوغ :  به طور روزانه مصرف  نماییدزیرا  دوغ  نیز یکی از مؤثرترین روش‌های درمان آفت بوده.

آب : به طور متناوب با آب سرد و گرم دهان را شستشو داده و هر بار دو فنجان آب کافی  بوده (یکی سرد، دیگری گرم). این درمان بسیار ساده و در دسترس  همه افراد میباشد.

شاه‌ توت : خوردن آب شاه‌توت، راه درمانی دیگری بوده که  که سبب کاهش درد و تحریک زخم‌های دهانی میگردد.

تخم گشنیز : یک قاشق از تخم گشنیز را در مقداری آب جوشانید، بعد از سرد شدن محلول، به عنوان دهان شویه از آن استفاده نمایید. این کار را سه تا چهار بار و تا بهبود زخم‌ها ادامه پیدا کند.

آلوئه ورا : آب آلوئه ورا را ۲ تا ۳ بار در روز غرغره کنید و تا بهبودی زخم ها این روش را ادامه دهید.

روغن درخت چای : این روغن را مستقیما بر روی زخم‌ها بگذارید و  مهم  این بوده  که این کار را قبل  از خواب در شب انجام داده و راه دیگر این است که ۳ تا ۴ بار در روز آن را در محل زخم‌ها قرارداده و می‌توانید روغن درخت چای را با آب گرم و نمک مخلوط  کرده و مخلوط را به عنوان دهان شویه استفاده  نمایید.

دارچین : مقداری پودر دارچین را با آب گرم مخلوط  کرده  و به عنوان دهان شویه تا بهبودی زخم‌ها استفاده  نمایید و  بهتر است این محلول را صبح‌ها استفاده  نمایید.

پاپایا :  خوردن میوه‌ی پاپایا به بهبود زخم‌ها کمک  کرده و کسانی  که مبتلا به آفت هستند نباید از غذاهای تند و پرادویه استفاده  نمایند و خوردن آب  ان برای کاهش استرس در بهبود سریع‌تر زخم‌ها مؤثر  بوده

رب انار: تجربه در افراد  ثابت کرده استفاده از رب انار بر  روی محل افت کمک بسزایی به درمان فوری آفت دهان می نماید.

قرص و پماد نیستاتین را به مدت روزی 3 بار  بر  روی پنبه بگذارید و روی محل ضایعه بمالید  و قرص را به مدت دو هفته مصرف  کرده  برای تسکین دردهای موضعی  میتوانید شربت دیفن هیدرامین را روزی سه  بار هر بار یک قاشق غذاخوری غرغره  کرده و بیرون از دهن خود بریزید

اجتناب از جویدن آدامس وقتی که سبب التهاب می شوید تا درمان سریعتر شود و تحریک نشود

قطره میرتکس (داروی درمان آفت دهان) که در داروخانه های ایران نیز موجود بوده را با پنبه به مدت نیم ساعت روی آفت قرار داده و این کار را روزی ۵ تا ۶ بار تکرار نمایید.

دهانشویه با شربت آلومینیوم ام جی یا اسم دیگرش  شیر منیزیم  در ترکیب مساوی با شربت دیفن هیدرامین به عنوان درمان سریع آفت دهان کمک  کرده  که زخم آفتی  افراد  زودتر بهبود پیدا کند. اما اکیدا توصیه میشود مراقب باشید که این ترکیب را نخورید فقط غرغره کنید.

دهانشویه با آب نمک ولرم:  به طور کلی آب نمک ولرم در محیط دهان معجزه کرده و این ماده ساده بر علیه غالب باکتریهای دهان موثر بوده  و سبب درمان زخم آفت میشود بطور کلی اب نمک برای ضدعفونی کردن دهان مفید است.

در صورتی که یکی از موارد زیر گریبانگیر  افراد شده باشد، حتماً به پزشک مراجعه  شود :

- زخمهائی که بطور غیر معمول بزرگ می شوند این عمل غیر عادی است .

- زخمهائی که بیش از سه هفته وجود داشته و بهبود پیدا نکرده باشد.

- دردی که با اقدامات اولیه فروکش نکرده باشند.

- در صورتیکه این بیماری نوشیدن را برای افراد مختل کرده باشد و نمی توانند به مقدار کافی مایعات بنوشند .

- تب بالا به  همراه با آفت

داشتن  دندانی که سطح بسیار تیزی  داشته باشد و یا وسائل داخل دهانی مانند دندان مصنوعی که بنظر می رسد که آنها سبب تحریک داخل دهان افراد و ایجاد آفت می شوند باید به دندانپزشک مراجعه شود و زیر نظر دندان پزشک درمان را شروع کنند.

درمان

در حالت عادی این بیماری بدون درمان بهبود می یابد ولی خصوصاً برای زخمهای بزرگ دردناک و مزمن پزشکان دارو می دهند. برای کاهش درد و التهاب ناشی از آفت نیز پزشکان از دهان شویه های حاوی کورتیداستروئید و یا مواد بی حس کننده استفاده می کنند.

نکته هایی که فرد در هنگام آفت دهن باید انجام دهد

بعد از اینکه فرد به آفت دچار گردید برای تخفیف درد و برای درمان ناراحتی ناشی از آن اقدامات زیر مفید میباشد:

- اجتناب کردن  از مصرف غذاهای اسیدی ، قندی، پر ادویه و هر غذائی که سبب تشدید درد و تحریک زیاد دهان می شود.

- استفاده از تکه های کوچک یخ برروی نقاطی که دچار آفت شده باشند که این کار سبب تخفیف درد می شود.

- مسواک زدن بطور مرتب و تمیز نگه داشتن دهان به صورت روزانه

- مرتباً دهان خود را بشورید. این کار را می توان با آب نمک و یا استفاده از دهانشویه های معمولی انجام بدهید. اگر از شربت دیفن هیدارمین و یا محلول آب اکسیژنه استفاده می نمایید  حتماً آنها را رقیق کرده  تا تحریک کننده نباشند.

- با استفاده از محلول شیر منیزیوم ( هیدروکسید منیزیوم که هم بعنوان داروی ضد اسید و هم ضد یبوست مصرف می شود ) و چکاندن چند قطره روی زخم آفت هم درد آن کاهش داده و هم بهبود آن تسریع میکند.

- استفاده از ضد دردهائی مثل آسپرین ، استامینوفن و یا ایبوپروفن نیز برای کاهش درد مفید است ولی از آسپرین برای کودکان نباید استفاده کرد.

اضافه کردن نظر