با نام علمی اویشن:  Thymus vulgaris  و نام انگلیسی آویشن: Thyme در مناقطق کوهستانی یافت میشود این گیاه مخصوصا در کوه دنا واقع در استان کهگیلویه وبویراحمد یافت میشود که  دارای خواص دارویی آویشنمنحصربفردی است زیرا آویشن کوهی بوده و خواص ان چندین برابر نمونه اهلی این گیاه یعنی  آویشن شیرازی بوده  .آویشن معمولی  با نام علمی Thymus vulgaris گیاهی است از رده آویشنیان. آویشن در طب سنتی ایران و اروپا، کاربرد دارویی فراوانی  دارد. از آویشن در صنایع غذایی مانند :پیتزا، پاستا، ماهی، پنیر، لیکور، ذرت مکزیکی و... ، دارویی، بهداشتی و آرایشی استفاده  بسیار می‌شود.گونه‌های مختلفی از آویشنیان در کوهستان‌های ایران می‌روید و در کتب طب سنتی فارسی با نام حاشا، اوشن و صعتر الحمیر نام برده شده.

در مناطق مختلف ایران گونه‌های مختلف ایران گونه‌های مختلف با اسامی محلی متفاوتی شناخته می‌شود از جمله در همدان «آزربه»، در اطراف تهران «آویشن یا آویشم»، در طالقان «زروه»، در آذربایجان( بخصوص مناطق کوهستانی سولدوز) و مناطق ترکی زبان «ککلیک اوتی» یا «کاکله اوتی»، و در یاسوج «آوریشوم»  البته در در کوه‌های چهارمحال و بختیاری به خصوص در کوهپایه‌های کلار و ناغان  نیز به آن(اُورشُم) گویند  ودر هرمزگان به آن اَوشُه می‌گویندودر سایر مناطق «صعتر»، «زعتر»، «اوشن»، «اشمه کوهی»، «سی سنبر» و «سوسنبر» نامیده می‌شود. همچنین در کوهپایه‌های شهرستان فریدون‌شهر و همچنین در شهرستان اقلید با نام آویشن شیرازی (Zataria multiflora) می‌روید. این گیاه  در جلگه دشتهای میانی استان بوشهر می‌روید و در گویش دشتی بوشهری به آن اُوشِه می‌گویند ودر استان کردستان واقع در شهرستان بیجارگروس نیز می‌روید که به زبان محلی کردی گروسی به « اَزوِه »می‌گویند، این گیاه در نواحی کوهستانی استان سیستان و بلوچستان هم می‌روید و در زبان محلی به آن «ازگند» می‌گویند.

خصوصیات گیاهشنسی آویشن بین گونه است که  گیاهی علفی، دارای شاخه‌های زیاد و چوبی به ارتفاع تا 30 سانتی متر که در نواحی کوهستانی در بین تخته سنگ ها می‌روید و از تیره نعنا ییان واز شناخته شده‌ترین گیاهان دارویی از تیره نعنا میباشد.ساقه‌های آویشن پوشیده از کرک و برگ‌های کوچک زیادی بوده و برگ‌های آن کوچک، لوزی شکل، نوک تیز و به صورت متقابل، بر روی ساقه قرار گرفته اند و برگ‌های آن  به رنگ خاکستری روشن و با بوی بسیار نافذ میباشد و دارای دم برگ‌های کوچکی می‌باشد.گلهای آویشن کوچک، گلی رنگ و یا سفید و به صورت مجتمع در انتهای ساقه قرار گرفته‌ وقسمت مورد استفاده‌ی گیاه، گل و به ویژه برگ‌های آن بوده. این گیاه، به طور محدود و برای تهیه‌ی داروها، در ایران کشت می‌گرددو جز گیاهان دارویی مفید بسیارمورد استفاده قرار میگیرد. گل های آن سفید ریز با چتری و منفرد و میوه آن فندق چهار قسمتی است.

آویشن باغی  نوعی از آویشن میباشد خصوصیات آن گیاهی خشبی ، چند ساله و متعلق به خانواده نعناع (Lamiaceae) می‌باشد. منشأ این گیاه نواحی مدیترانه گزارش شده و ارتفاعی  بین 20 تا50 سانتی‌متر است. برگها کوچک ، متقابل و کم و بیش نیزه‌ای شکل بوده و پوشیده از کرکهای خاکستری رنگ است. گلها کوچک ، سفید ، ارغوانی یا صورتی داردکه در قسمت فوقانی ساقه‌هایی که از بغل برگها خارج می‌شوند روی چرخه‌هایی به صورت مجتمع پدیدار و میوه دراین گیاه فندقه به رنگ قهوه‌ای تیره بوده و طول آن 1 میلی‌متر که داخل میوه‌ چهار دانه به رنگ قهوه‌ای تیره وجود دارد. وزن هزار دانه آن هم بین 0.25 تا 0.28 گرم میباشد.ساختار رویشی آویشن باغی حاوی مواد موثر واز نوع اسانس زرد رنگ بوده و مقدار آن بین 1 تا 2 درصد متغیر است. مهمترین اجزاء تشکیل دهنده این گیاهاسانس را تیمول ، کارواکرول و پاراسیمول تشکیل می‌دهد. پیکر رویشی همچنین حاوی تانن ، فلاونوئید ، ساپونین و نیز مواد تلخ می‌باشند.کاربرد آویشن باغی  از این گیاه داروهایی به شکل شربت ، قرص مکیدنی ، بخور ، قرص ، اسانس و همچنین ترکیبات آروماتراپی تهیه و از عصاره‌های آبی ، آبی – الکلی و پروپیلن گلایکولی گیاه  نیز در تهیه شامپو ،‌کرم، پماد و دیگر فرآورده‌های استفاده فراوان میگردد.

تاریخچه گیاه اویشن:آویشن باغی نوع کشت شده آویشن وحشی (Thymus serpyllum) و نام لاتین آویشن وحشی که به عنوان «مادر آویشن» شناخته و شاید به دلیل کاربرد سنتی آن برای درمان ناراحتی‌های دوران یائسگی از رشد مارگونه گیاه گرفته شده 

نحوه تکثیر گیاه آویشن : کشت آن از طریق بذر یا از طریق رویشي امکان پذیر بوده  کاشت بذر به صورت مستقیم و غیر مستقیم صورت می گیردو زمان مناسب برای کشت مستقیم بذر ، فروردین ماه است

ترکیبات مهم گیاه اویشن:مهم‌ترین ترکیب  این گیاه، اسانس آن بوده که به میزان 5/2- 1 درصد در برگ‌های آن وجود داشته و مهم‌ترین اجسام اسانس آن شامل تیمول و کارواکرول که به ترتیب از 70 – 30 درصد اسانس و 30 – 15 درصد اسانس را تشکیل داده و ترکیبات دیگر آن شامل لینالول، سیمن، تیمن و آلفا پی نن بوده که  این ترکیبات و درصد آن‌ها به شرایط محل کشت، زمان برداشت و دیگر شرایط جغرافیایی، بستگی داشته و در انتخاب اسانس ان برای مصارف دارویی باید به این شرایط توجه کافی نمود. دارای رایحه تند و دلپذیری است.

خواص دارویی آویشن بسیار گسترده دارد  به نوعی که از درمان انواع بیماری ها تا سلامت و زیبایی پوست و مو می توان از آن استفاده نمود روش استفاده آن بدین صورت است که برای درمان و کاهش ریزش مو کافیست موی سررا با محلول رقیق اسانس آویشن شستشو دهید تا سبب افزایش جریان خون در پوست سر و قوی شده و از ریزش مو جلوگیری شود (۲۰ گرم اویشن را در یک لیتر آب جوشانده آن را هرچند روز یک بار به سر مالیده) بطور کلی آویشن نقش مهمی در مقابله با آلوپسی همان طاسی دارد. متاسفانه این تاثیر صرفا روی آلوپسی آره آتا یا ریزش موی منطقه‌ای است و آلوپسی آندروژنتیک (طاسی مردانه)، آلوپسی بعد از یائسگی مکانیسمی جداگانه دارند توصیه می‌کنیم برای درمان طاسی مو  درمان وریزش مو دو قطره از عصاره روغنی گیاه آویشن را داخل شامپوی روزانه‌ی خود بریزید. می‌توانید از این عصاره‌های روغنی برای ماساژ پوست سر نیز استفاده و شش قطره عصاره‌ی روغنی اسطوخودوس و شش قطره عصاره‌ی روغنی آویشن را در صد میلی لیتر روغن بادام چکانده و مخلوط کنید.قبل از رفتن به حمام این روغن را به کف سرتان بمالید و بیست دقیقه صبر کنید. در نهایت موها را با شامپوی معمولی خود بشویید و تاثیر آن را در عرض چندین ماه بخوبی ببینید.این گیاه دارویی بهترین درمان برای عفونت های تمام قسمت های بدن بشمار می آید آویشن یکی از گیاهان پرخاصیت دارویی است که از زمان های قدیم  تا حال حاظر مصرف آن به شیوه های مختلف برای درمان انواع بیماری ها توصیه شده و این گیاه علفی و معطر است که از آن در صنایع غذایی ، دارویی، بهداشتی و آرایشی استفاده متنوعی می شود. در مورد یکی از خواص دارویی این گیاه میتوان چنین گفت در تحقیقی  که درباره ی اثرات گیاهان درمنه، اسطوخودوس و آویشن شیرازی بر روی باکتری‌های Staphylococcus aureus، Pseudomonas aeruginosa و Klebsiella pneumonia که در سال ۲۰۱۴ انجام گردید مشاهده شده که هر سه اسانس دارای اثر مهار کننده بر روی باکتری‌های بیماری‌زا را دارند اما اسانس گیاه آویشن شیرازی دارای اثر بهتری در مهار باکتری‌ها نسبت به اسانس گیاهان دیگر داراست واین گیاه دارای اثرات ضدقارچی و ضدباکتریایی قوی و خاصیت آن به دلیل وجود تیمول و کارواکرول در اسانس این گیاه است.از خواص دارویی گیاه آویشن به موارد میتوان اشاره نمود:ا ین گیاه به عنوان گیاه ضدعفونی کننده شناخته شده و تمیز کننده فوری  بریدگی‌ها و خراش‌ها با خاصیت ضدعفونی‌کننده بالا میباشد و در واقع کل اعضای بدن را شسته و پاک می‌کند.  و محلول شستشوی دهان که حاوی آویشن باشد در درمان عفونت لثه موثر است و به همین دلیل برای تهیه برخی از دهانشویه ها به این صورت که گیاه آویشن برای مقابله با پوسیدگی دندان و مقابله با پلاک دندان مفید بوده وپلاک دندان همان جرم های نرم و چسبناک دندان است این جرم حاوی باکتری های مضر بوده و می تواند عاملی برای بروز بیماری های لثه و پوسیدگی دندان باشد.اگر از همان ابتدا با این جرم‌های نرم مقابله نکنید، به مرور تبدیل به جرم‌های سختی شده و شما را به زحمت می‌اندازند.آویشن حاوی ترکیبی به نام تیمول میباشد  که تاثیر مثبتی در مقابله با پوسیدگی دندان و برخی از باکتری‌های بیماری‌زای دهان مانند «ژنژیوالیس پورفیروموناس» دارد.به همین منوالتیمول جزو ترکیبات موثر برخی دهانشویه‌های ضدعفونی کننده است که با جرم‌های دندانی مقابله مینماید.. پنج گرم گیاه خشک آویشن را در صد میلی لیتر آب جوش و به مدت ده دقیقه دم کنی و تاثیر آن را ملاحضه نمایید که این دهانشویه‌ فاقد الکل بوده وضرری برای دندان ندارد وبا خیال راحت روزانه دو تا سه مرتبه با آن دهانتان را شسته و ضدعفونی شود ، البته در خمیر دندان ها نیز به کار می رود، همچنین آویشن در التهاب  حنجره و لوزه ها و برای درمان آفت به صورت غرغره کردن در دهان استفاده که  برای این منظور یک استکان از پودر گیاه را در چهار استکان آب جوش آهسته به مدت 20 دقیقه جوشانیده و پس از صاف کردن (دم کرده‌ی 5 گرم درصد میلی لیتر آب )، برای شست وشوی دهان استفاده شود.درمان بیماری مجاری تنفس فوقانی از قبیل برونشیت و آسم  (رفع تنگی نفس )با این گیاه تاثیرات مفیدی دارد و برای معالجه سرفه بدلیل آثار فارماکولوژیک آن و گلودرد استفاده می شود.جوشانده آویشن برای درمان اسهال و پیچش روده بسیار توصیه شده و چای دم کرده آن را نیز برای درمان عفونت گوش میانی، نفخ و تهوع بکاربرده همچنین افرادی که دچار گرفتگی و دردهای عضلانی و مفصلی به خصوص روماتیسم هستند حمام آویشن برایشان بسیار مفید میباشد، آویشن این گیاه معجزه انگیز یکی از بهترین داروهای گیاهی برای تقویت اعصاب، درمان افسردگی، خستگی و بی خوابی مفید و مصرف آن موجب کاهش فشارخون و چربی خون میگردد و عامل مهمم تصفیه خون بوده و برای درمان تشنج و ضد صرع و و تقویت بینایی و معده هم مفیدبوده.در طب سنتی از این گیاه به عنوان ضد اسپاسم، و سرفه و سوع هاضمه ودرمان سیاه سرفه، گیاه ضد سرطان، ضد موتاژن،عفونت ریه، ضد کرم آسکاریس، قابض،ضد اکسیدان، آنتاگونیست کلسیم، معرق، گیاهی برای درمان گل‌مژه، دردهای ملتحمه،محرک سیستم ایمنی بدن، ضد سلولیت، ضد احتقان، درمان سرماخوردگی، آنفلوآنزا،  درمان انگل های روده ، درمان بوی بد دهان،درمان  شب ادراری اطفال ،گیاهی برای درمان اختلالات مغزى ، دامپزشکان قدیم براى معالجه تب برفکى  از این گیاه استفاده مینمودند و عسل  از شیره این گیاه گرفته شفابخشی بالا دارد به دلیل اثر خلط آوری آن بصورت شربت از آن استفاده شده..مصرف دم کرده آن برای تسکین درد عادت ماهیانه خانم‌هاموثر بوده  واگر سه بار در روز 1تا 4 گرم پودر را به صورت گياه خشك يا دم كرده مصرف كنيد برای بسیاری از بیماری های ذکر شده مفید بوده . بخور آویشن یکی از بهترین راه‌ها برای زیبایی و طراوت پوست بانوان بشمار امده. دمنوش آویشن بدین صورت است که اگر 10 گرم  گیاه اویشن را در یک لیتر آبجوش دم کرده و با کمی عسل به بیماران مبتلا به تنگی نفس و کلیه و مثانه و درد مفاصل و سیاتیک و خونریزیهای رحم و ترشحات غیر طبیعی زنان بدهید در دفع بیماری آنها موثر خواهد بود اما نکته قابل ذکر این است که در خوردن آویشن نباید زیاده روی کرد زیرا عوارض آویشن  به این صورت بوده که باعث بروز آلبومین در ادرار میگردد و خطرناک بوده و همچنین مصرف آن برای زنان حامله و باردار توصیه نمی شود زیرا احتمال سقط جنین را افزایش میدهد مصرف آویشن برای افراد ممنوع بوده  و افراد دیگری که نباید از این گیاه مصرف کنند افرادی اند که قرارند تحت عمل جراحی قرار بگیرند زیرا  آویشن می تواند روند انعقاد خون را به تاخیر اندازد به همین دلیل از دو هفته قبل از عمل جراحی، نباید آویشن استفاده کنند. مقدار مصرف عادی آن برای افراد بالای یک سال، 6- 3 گرم برگ خشک، در یک نوبت و روزی 3- 1 مرتبه تکرار این مقدار می‌باشد.افراد کم‌تر از یک سال، 1- 5/0 گرم از گیاه یا معادل آن از فراورده‌های آویشن را روزی چند مرتبه می‌توانند مصرف کنن وبیشتر از ان عوارضی را به دنبال خواهد داشت ومیزان مصرف تنتور آن، 40 قطره تا سه بار در روز از این مقدار برای بزرگ‌سالان و تا یک ششم این مقدار، برای افراد زیر یک سال، مناسب است و از مصرف روغن فرار آویشن به صورت خوراکی باید جدا خود داری نمود.  استفاده مداوم آویشن می تواند باعث بروز ناراحتی های دستگاه گوارش گردد در تحقیقات نشان داده  کسانی که به گیاه پونه حساسن به آویشن هم حساس میباشند .

مصرف آویشن به روشهایی مانند پودر در بعضی ادویه‌جات و ترشی‌ها استفاده وهم چنین به طور مستقیم و یا همراه با دیگر گیاهان، به عنوان بو، مزه و ضد نفخ در صنایع غذایی مصرف زیادی دارد.البته به صورت شربت دارویی ومایع  هم کاربرد دارد البته داروهایی گیاهی تهیه شده از آن با استفاده از راهنمای همراه دارو باید مصرف شود.

تهیه چای آویشن: طریقه درست کردن چای ان  2 گرم از پودر برگ آویشن، یک لیوان آب جوش ریخته و پس از 15- 10 دقیقه میتوان با صافی صاف کرده و نوش جان مینماییم.و هر صبح، یک فنجان چای آویشن بنوشید بعد از مدت کوتاهی شاهد اثرات شگفت‌انگیز آن را میبینید.

نکاتی که درباره گیاه آویشن باید مد نظر گرفت این است که:-گیاهانی با نام آویشن پهن، آویشن باریک و آویشن شیرازی (حاشا و صعترالحمار)که در عطاری‌ها و یا بازار ایران وجود دارد، گیاهانی متفاوت از آویشن بوده ولی به علت شباهت در بعضی ترکیبات و یا شباهت ظاهری، بدین نام‌ها نامیده شده‌اند. راجع به این آویشن‌ها، توضیحات لازم ارائه شده - گونه‌ی دیگری از آویشن با نام علمی Thymus zygis که شباهت بسیار نزدیکی از نظر ظاهری و ترکیبات، با گونه‌ی اصلی دارد، در بعضی نقاط دنیا به جای آویشن اصلی (Thymus valgaris) مصرف که خوشبختانه  گونه‌ی مذکور در ایران رویش نداشته  - برخی از گونه‌های گیاه Thymus در ایران آویشن نامیده که این گیاه در مناطق زیادی از ایران در شمال، غرب و مرکز از جمله مازندران، گیلان، آذربایجان، زنجان، کردستان، اطراف تهران و اطراف قزوین وجود دارند.-- آویشنی که در اکثر کتاب گیاهان دارویی دنیا به عنوان استاندارد و گونه اصلی دارویی نوشته شده گونه آویشن Thymus vulgaris می‌باشد که به طور محدود در ایران کشت و اکثر گیاهانی که تحت نام آویشن در بازارهای ایران عرضه می‌شوند،گیاهان از نظر جنس و گونه متفاوت می‌باشند ولی در اثرات دارویی مشابه به هم دارند.

جایگاه گیاه  آویشن در تاریخ بدین گون یوده که در مصر باستان نقش عمده‌ای در مومیایی کردن اجساد ایفا می‌کرد. پزشکان یونانی و مصری ، اثر قوی و تحریک کننده این گیاه را شناخته بودند حتی آشپزهای آن روزگار هم به ارزش آن واقف بودند و از این گیاه بسیار استفاده می نمودند. این گیاه در قرون وسطی به عنوان گیاه نمادی از قدرت و جرات مطرح و سربازهای آن موقع ، قبل از جنگ خود را با این گیاه خود را می‌آراستند. از اعتقادات رومیان این بوده که آویشن را بسوزانند  دود آن عقرب را دور می‌کند و برخی دیگر آن را به عنوان پادزهر نیش مار و سم جانوران دریایی و همچنین درمان سردرد توصیه می نمایند. محمد زکریای رازی معتقد است آویشن گیاهی موثر برای نفخ شکن، موجب حرارت بدن و هضم غذا است. این جایگاه آویشن را در میان مردم از هزارن سال پیش تا به امروز نشان میدهد.

اضافه کردن نظر