چای نام یک گیاه و یک نوشیدنی ساخته شده از این گیاه بوده و چای واژه‌ای چینی که در چین و شمال هندوستان به نامیده و تقریباً با همان تلفظ وارد زبان فارسی نیز شده‌.نام این گیاه در گویش چینی جنوبی چای و در گویش چینی شمالی به صورت تی در اروپا هم tea تلفظ می گردد ودر واقع  هردو تلفظی از یک واژه یگانه در چینی قدیم می بوده. مردم اروپای غربی نام این گیاه را از چینیان شمالی و مردم خاورمیانه و شمال آفریقا نام آن را از چینیان جنوبی یادگرفته اند.نوشیدنی چای با دم کردن چای برگ ها، جوانه‌ها یا شاخه‌های فرآوری شده بوته چای  گونه Camellia sinensis  به مدت چند دقیقه درآب داغ دم کشیده و قابل خوردن است.تولید فرآوری آن می‌تواند شامل اکسیداسیون، حرارت دهی، خشک سازی و افزودن گیاهان، گلها، چاشنیها و میوه‌های دیگر به آن باشد.چای یک منبع طبیعی از کافئین، تئوفیلین، تیانین و آنتی اکسیدان‌ها بوده ،اما تقریباً بدون چربی، کربوهیدرات‌ها، یا پروتئین. آن دارای طعمی مطلوب می باشد که کمی تلخ و گس بوده

بوته چای برای نخستین بار در چین و در حدود 5هزار سال پیش شناخته و به تدریج خواص درمانی آن کشف شد. علاوه بر آن در قدیم از چای برای مصارف رنگ‌آمیزی نیز استفاده می‌شده‌. هلندی‌ها در سده هفدهم چای را از چین به اروپا بردند. در اروپا چای در مغازه‌های عطاری عرضه و نیکولاس تولپ پزشک هلندی در کتاب خود تحت عنوان مشاهدات پزشکی در سال ۱۶۴۱ اعلام نمود: با نوشیدن چای از همه بیماری‌ها در امان هستید و عمرتان طولانی تر می گردد در قرن ۱۸ زمانی که «آن» ملکه انگلیسی چای را بجای آبجو به عنوان نوشیدنی صبحانه خود انتخاب نمود و در ایران نوشیدن چای به دو قرن پیش میرسد

ترکیبات چای سیاه:چای شامل کاتچین Catechin (نوعی آنتی اکسیدان) بوده و دربرگ تازه چای، کاتچین می‌تواند ٪۳۰ کل وزن برگ خشک را تشکیل داده و بالاترین مقدار کاتچین در چای‌های سفید و سبز متمرکز شده‌ ، اما اساساً چای سیاه به دلیل استعداد اکسید شوندگی خود کمتر از آن برخوردار شده. چای همچنین دارای مواد محرکی چون کافئین (حدود ٪۳ وزن چای خشک و برابر با ۴۰ میلیگرم به ازای هر فنجان چای دم کرده)، تئوفیلین و تئوبرومین بوده، که مقدار دو ماده اخیر بسیار اندک بوده وبرگ چای، دارای کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم، پیگمان های فلاونیک، بازهای پوریک، تئوفیلین، ویتامین، کلروفیل، تانن و کافئین است.

انواع مختلف چای:

تخمیری (چای سیاه)،تخمیرنشده (چای سبز)،نیمه تخمیری (چای اولانگ و پوچونگ)وچای سفید

نوع های مختلف چای براساس نوع فرآوری خود قابل تمایز بوده و برگ های بوته گیاه چای، اگربه سرعت بعد از چیده شدن خشک نشوند، پلاسیده و اکسیده می‌ گردند. این فرایند مشابه با تبدیل جو به مالت بوده که درآن نشاسته به انواع شکر تبدیل شدهو برگ‌های آن به سرعت تیره شده، و سبزینه آن تخریب و مواد جوهرمازو درآن آزاد می‌شود. گام بعدی در فرآوری، متوقف ساختن روند اکسیداسیون در مرحله‌ای ازپیش‌تعیین‌شده و از طریق از بین بردن آب برگ‌ها با حرارت دادن آنان می‌باشند.اصطلاح کلمه تخمیر احتمالاً به وسیله پرورش‌دهندگان انگوربرای تشریح این فرایند بکار برده  و حتی در مواردی که هیچ‌گونه تخمیر واقعی یعنی این فرایند با مخمر انجام نگرفته و اتانول هم تولید نشود صورت نگرفته باشد استعمال شده‌،اما بدون کنترل دقیق رطوبت و دما، قارچ‌ها بروی سطح چای رشد خواهد کرد. قارچ‌ها سبب تخمیر واقعی در چای شده که سبب آلودگی چای با مواد سمی و سرطان‌زا می باشد، که در نتیجه آن چای را باید دور بریزند

ازلحاظ سنتی میتوان چای را بر اساس درجه و دوره تخمیر شدن فرایند اکسیداسیون برگ‌ها، به گروه‌های طبقه‌بندی کرد:

چای سفید: برگ‌های تازه (جوانه‌ها) که تحت عمل (اکسیداسیون)قرار نگرفته شده باشند شکوفه‌های چای را برای جلوگیری از تشکیل سبزینه (کلروفیل) از نور خورشید دور نگه داشته، چای سفید نسبت به دیگر انواع چای در مقادیر کمتری تولید می‌گردد و می‌تواند از همان نوع چای که با روش‌های دیگر تولید گردند ازلحاظ قیمت نسبتاً گران‌تر تمام شوند البته این نوع چای در کشورهای دیگر به غیر از چین، کمتر شناخته و بیشتر این نوع چای با عرضه چای سفید به شکل کیسه‌ای و نیز چای سرد و فوری، بیشتر شناخته و مورد توجه قرار گرفته.

چای سبز GREEN TEA: فرایند اکسیداسیون بعد از گذشت زمان کمی از طریق حرارت یا با بخار که یک روش سنتی ژاپنی بوده یا به وسیله بو دادن آن در تابه‌های داغ، به عنوان یک روش سنتی چینی متوقف میگردد. برگ‌های چای را می‌توان به شکل برگ‌های جداگانه و یا تبدیل شده به حبه که برای تولید چای باروتی استفاده شده و برای خشک کردن کناربگذاریم اما فرایند اخیر زمان‌بر بوده و به عنوان نمونه تنها برای چای‌های زرین با کیفیت بالا استفاده خواهد شد و چای یک یا دو روز بعد از چیده شدن فرآوری می‌شود.

 چای اولانگ: عمل اکسیداسیون  حد فاصل بین استانداردهای زمانی مربوط به چای سبز و چای سیاه متوقف و فرایند اکسیداسیون دو تا سه روز به طول می انجامد.

چای قرمز: وقتی برگ‌های چای بطور کامل اکسیده شدند، چای سیاه در بیشتر نقاط جنوب آسیا (هند، سریلانکا، بنگلادش، پاکستان و ...)، و نیز درقرن اخیر دربسیاری از کشورهای آفریقایی از جمله کنیا، بروندی، روآندا، مالاوی و زیمبابوه متداول بوده. ترجمه لغت به لغت عبارت «چای قرمز» را در زبان چینی  برای عاشقان چای میباشد به دلیل رنگ زیبایش. چینی‌ها آن را «چای سرخ» می‌نامند زیرا رنگ مایع دم کرده آن سرخ بوده. غربی‌ها هم آن را «چای سیاه» می‌گویند چون برگ‌های چایی که معمولاً دم می‌کنند به رنگ مشکی بوده. اما چای قرمز به Rooibos نیز اشاره می نماید و آن  یک ماده دم‌کردنی گیاهی دم‌نوش رایج در آفریقای جنوبی محسوب می‌شده. فرایند اکسیداسیون در حدود دو هفته تا یک ماه طول خواهد گرفت. چای سیاه در طبقه‌بندی دیگر به عنوان چای «ناب» یا CTC مطرح و چای‌های سیاه غیر مخلوط نیز از طریق مکان، زمان و فصل (اول، دوم، یا پاییز) تولید خود شناخته وچای‌های ناب و CTC طبق کیفیت برگ بعد  از تولید و بر اساس سیستم Orange Pekoe درجه‌بندی خواهند شد.

چای زرد: این چای را با نام «چای با کیفیت» در دربار سلطنتی استفاده می کردند  و یا چای مخصوصی مشابه با چای سبز، این نوع چای مرحله کند تری از خشک را سپری نموده.

چای کوکیچا (Kukicha): این چای چای زمستان نیز نامیده شده و کوکیچا از شاخه‌های کوچک و برگ‌های کهنه و هرس شده گیاه چای طی فصل زمستانه و با برشته‌سازی، عمل کرده. این ماده به عنوان یک غذای سالم در ژاپن و نیز در رژیم‌های افزایش طول عمر بطور رایجی مصرف می گردد.

چای ژنمایکا (Genmaicha): این چای درزبان ژاپنی به معنای چای برنج  بوده که قهوه‌ای رنگ است، باید توجه داشت که آن چای سبزی است که با برنج خشک قهوه‌ای برشته شده (بعضی  اوقات برنج بوداده) ترکیب و در ژاپن بسیار متداول بوده اما درچین هم مصرف می‌شود.

چای گل ( چای عطری): چای‌هایی که با گل‌ها فرآوری یا با ان ها دم می‌شوند و هر نوع گلی هم برای گونه خاصی از چای هم‌چون چای سبز یا سرخ، استفاده خواهد شد، معروف‌ترین چای عطری، چای یاسمن  یا چای سبز یا اولانگ معطر (یا دم شده) با گل‌های یاسمن بوده. گل‌های رز، سدر، لیچی (Lychee)، گل Osmanthus، و گل داوودی نیز جزو گل‌های رایج مورد استفاده برای ای این نوع دم نوش است .

خواص دارویی یا خواص چای

مصرف دم‌کردهه ی چای باعث تسریع حرکات تنفسی، سرعت بیشتر در گردش خون، رفع خواب‌آلودگی، احساس تجدید نیرو، تقویت نیروی فکری، گوارش بهتر غذا و تعریق شده  از این رو چای را هنگام خستگی، ضعف عصبی، میگرن، بیماری‌های قلبی و آسم می‌توان تجویز نمود.در تحقیقات اخیر مشخص شده که چای ممکن است در کاهش خطر برخی بیماری‌های مزمن عمده مثل سکته، حمله قلبی و بعضی سرطان‌ها مفید که این مطلب را دکتر جان وایسبرگر، عضو بلند پایه موسسه بهداشت آمریکا، واقع در یک مرکز تحقیقاتی در نیویورک اعلام گردید.نوشیدن چای می‌تواند از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری کند.در بسیاری فرهنگ‌ها در سراسر تاریخ، چای به عنوان یک معجون شفابخش  نام برده شده و بیش از هزارسال قبل راهبان بودایی به دلایل مذهبی چای می‌نوشیدند و معتقد بودند که در زمان درون‌پویی به بیدار ماندن آنها کمکمی کرده.ضد آلزایمر، ، قابض، مقوی قلب، محرک سیستم عصبی مرکزی، ادرار آور، محافظ کبد، ضد‌ درد، ضد آمیب،ضد آرتریت ، ضد تصلب شرابین، ضد باکتری، ضد سرطان ، ضد افسردگی، ضد قند خون ، ضد التهاب، ضد جهش ژنی، ضد نیتروزآمین، ضد اکسیدان ، ضد اسپاسم، ضد ویروس ، کاهنده‌ی پرفشاری خون ، محرک قدرت ایمنی بدن، کاهش دهنده‌‌ی چربی خون، کاهش دهنده‌ی تری گلیسریدها و محرک مجاری تنفسی از دیگر خصوصیات ان است.بدلیل داشتن خواص در رده گیاهان دارویی قرار گرفته.

راهبان بودایی معتقداند چای دارای نیروهای شفا بخش میباشد و همراه با گسترش بودیسم، چای و تقاضا برای آن نیز افزایش پیدا کرد. یکی از بزرگان ژاپنی قرن سیزدهم بنام «شوگون» در اثر پرخوری در آستانه مرگ قرار گرفته بود که یک راهب به او رژیم چای توصیه   و او بهبود پیدا نمود. همین کافی بود تا مردم ژاپن بیشتر به دم کردن چای روی آوذده شوند.آب جوشیده چای باکتری‌های بیماری‌زا را از بین و براساس نتایج یک تحقیق گسترده در هلند خطر سکته مغزی برای مردانی که روزانه چهار پنج فنجان چای می‌نوشند ۷۰ درصد کمتر بوده. یک تحقیق دیگر در سال ۱۹۹۳ اعلام کرد مصرف زیاد چای، حمله قلبی مهلک را کاهش خواهد داد.باعث کاهش فشار خون و چربی خون شده و برخی سرطان ها مانند دستگاه گوارش، سرطان دستگاه تنفس و سرطان پوست  را جلوگیری می کند و گفته شده مصرف چای تا نود درصد از آفتاب سوختگی منجر به سرطان پوست جلوگیری کرده.  پیشگیری و کاهش اثرهای دیابت نوع دوم را بدنبال داشته و حفظ تعادل آب و الکترولیت های بدن را دارد. کاهش علایم مواد حساسیت زا را بدنبال و کاهش علایم عارضه پارکینسون بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن و کند کردن گسترش عفونت ویروس اچ.آی.وی در بدن را باعث شده.

چای حاوی فلوراید است و می‌تواند مقاومت دندان‌ها را زیاد و از پوسیدگی آنها جلوگیری کند. و در پژوه شهایی نشان داده که  چای با پیشگیری از تشکیل پلاک دندانی برخی باکتری‌های دندانی را که  باعث بیماری لثه شوند، نابود می‌کند. چای دارای انواع پلی فنول بوده که دارای  آنتی اکسیدان‌هایی بوده  که سلول‌های انسان را از صدمه محافظت نموده. فلاونیدها گروهی از پلی فنول‌ها بوده  که بطور طبیعی در چای نیز وجود دارند. به نظر می‌رسد سطوح بالای این پلی فنول‌ها در بدن می‌تواند علاوه بر ویروس‌ها با سرطان‌های لوزالمعده، روده بزرگ، مثانه، پروستات و سینه مقابله کند. ذکر این نکته نیز بجاست که چای سبز دارای سطوح بالاتری از پلی فنول‌هاست لذا در مقایسه با چای سیاه (تخمیری) مفیدتر بوده.

حکیم چینی  بنام تین یی هنگ در مورد خواص چای میگوید: «نوشیدن چای برای فراموش کردن غوغای دنیا است».

نکته:

بهتراست بدانید چای در 3 فصل بهار و تابستان و پاییز چیده و هر چه از بهار به فصل زمستان نزدیک تر شویم، قسمت های چوبی برگ بیشترخواهد شد و از کیفیت چای کاسته می شود. مرغوب ترین و خوش عطر ترین چای، مربوط به چای بهاره بوده. تا حد امکان از مصرف چای عطری اجتناب شود، چرا که مواد طعم دهنده موجود در این محصولات شیمیایی و به دلیل آن که مصرف این نوشیدنی طی روز زیاد بوده، مواد سنتزی بیشتری وارد بدن شده و تهدید کننده سلامت می شود. در مورد یخ چای محصول جدیدی که این روزها روانه بازار گردیده هم بدانید حجم زیادی از یخ چای های حاضری را آب و شکر تشکیل می شودو آنتی اکسیدان های موجود در یک بطری یخ چای آماده به مراتب کمتر از یک لیوان چای دم کرده خانگی بوده.

اضافه کردن نظر