زیتون  به دلیل داشتن خواص فراوان در رده گیاهان دارویی قرار گرفته و نام آن  به انگلیسی: Olive و با نام علمی: Olea europaea خوانده شده که شامل تقریباً ۲۰ گونه درختان کوچک از خانواده زیتونیان بوده و در جهان کهن از حوزه دریای مدیترانه، شمال آفریقا، جنوب شرقی آسیا، شمال تا جنوب چین، اسکاتلند و شرق استرالیا پراکندگی پراکنده بوده و درخت همیشه سبز بوده و دارای برگ‌هایی کوچک و یک‌پارچه هستند که روبروی هم قرار و میوه این گیاه یک شفت دارد.

در گذشته زیتون نه تنها نشانی از صلح بلکه نمایان‌گر ثروت و وفور کشور بشمار آمده است. از چوب درخت زيتون میتوان برای تهيه اشيای چوبي ظريف استفاده کرده و برگ هاي آن سبز رنگ ، بيضوي و دراز و بوضع متقابل يكديگر بر روي ساقه قرار گرفته شده اند .

پراکنش کشت زیتون در ایران

درخت زيتون را همه ما به عنوان شاخص منطقه و اقليم مديترانه مي‌شناسيم كه جايگاه بسيار مهمي در ميان درختان مثمر دارد. در برخي كشورهايی در حوزه ی درياي مديترانه يكي از مهمترين عناصر اقتصاد كشاورزي آنها محسوب مي‌شود

زيتون گياهي چند منظوره است و خواستاران بسياري در همه نقاط جهان دارد. مطالعات فراوانی هم تاكنون توسط دانشمندان كشورهاي مختلف در مورد آن صورت گرفته است و همچنان درخصوص مبداء پيدايش وگسترش آن روايت‌ها ومطالب بسياري نوشته مي‌شود. در هرحال اسناد تاريخی مربوط به اولين كشت و كار زيتون با شواهد مربوط به اولين تمدن برجسته كه در داخل يا اطراف حوزه مديترانه بوجود

خصوصیات فنولوژیکی کشت زیتون

زیتون دارای رشد  ساليانه گياهي  زيتون  پس  ازيك  دوره خواب  زمستانه  بين   آبان تا اسفند ، دراواخر  اسفند  و فروردين  با ظهور  نوجست هاي   انتهايي  و بازشدن  جوانه هاي  جانبي   بيدار مي شود .جوانه هاي  جانبي  بصورت  جوانه هاي  چوبي  يا  جوانه هاي  گل دهنده  تغيير  شكل مي دهند  و با افزايش حرارت  روزانه   در فصل بهار  و طولاني  شدن  تدريجي  روزهاي   آفتابي ، شكوفه ها متناوبا" در  ارديبهشت  وخرداد شکوفه داده  در ماه هاي  تير  و مرداد  ، پوسته  داخلي ميوه   زيتون  ، خشبي  و هسته  ميوه  ، سخت   و سفت  و ميوه  درشت  و درشت تر  مي شود . تا  در زمان   در شهريور ومهر بر حسب  نوع   رقم  به رسيدگي  كامل   مي رسند  .زمان  برداشت  محصول  سبز   زيتون  در ارقام  مختلف  در ايران  از    شهريور  تا مهر ماه  به طول  مي انجامد

جوانه زدن زیتون

جوانه زدن یا سبز شدن به رشد گیاهان یا قارچ‌ها از طریق بذر می‌گویند. معمولی‌ترین نوع جوانه زدن، جوانه گیاهان گلدار یا بازدانگان است که از طریق بذر آن گیاه رشد می‌کنند. اما به رشد قارچ‌ها از طریق ریسه و هاگ‌ها نیز گفته می‌شود.در اين مرحله  سرما   و حفاظت  درختان  در برابر  آن بسيار  مهم   بوده  چون  زمانيكه  درجه حرارت  از    منهاي  12  درجه  سانتيگراد  زير   صفر  پايين تر  باشد ، نه تنها  سرشاخه ها  و بازوها   بلكه  تنه درخت  زيتون  نيز  آسيب   مي بيند  . بايد  توجه  داشت  كه اگر   درجه  حرارت  هوا  در دوره  استراحت   و خواب  بتدريج  پايين  برود وحتي  به منفی  13  درجه  سانتيگراد  نيز  برسد   خسارت   وارده  چندان  قابل توجه  نخواهد   بود  اما  اگر  حرارت  بلافاصله   و ناگهاني  سقوط  كند  كشنده است . اصولا" درخت زيتون  در درجه   حرارت  12-10  درجه  شروع  به  فعاليت  كرده  و بيدار  مي شود   و رشد گياهي  ( رشد  سر شاخه  و تشكيل  جوانه   برگي  )  آن در  15  درجه سانتيگراد   صورت  مي گيرد  . به  طور  كلي   در طول   دوره  فعاليت  حياتي  متوسط   درجه  حرارت  لازم ،  در درخت  زيتون   براي  ادامه  رشد  12  تا 22   درجه  سانتيگراد  مي باشد . در اين  مرحله  اگر   آب  به اندازه كافي  و آبياري  درحد  ظرفيت   مزرعه   باشد  نوجست هاي  جوان      جوانه هاي   برگي ) زودتر  و سريعتر  میبوده

گل دهی

مرحله  گلدهي   زيتون  نيز  مانند ديگر  انواع  هسته داران   است  . بديهي  است  تحولات  گلدهي   بستگي  زيادي  به  عوامل  جوي   و ژنتيكي  دارد  ( از  قبيل  پيش رسي   و پس رسي  گلها  در ارقام  مختلف و يا سرماي  زمستانه   و تاثير  آن در  اين  تحولات  و يا تاثير   دماي  بهاره  در تسريع  رشد  نباتي   )  به طور  كلي  بهترين  دما براي   نمو اندام  گلدهي  (تشكيل  جوانه هاي  گل   )  دماي  18 تا 19  درجه بوده  و بهترين   دما  براي  شكوفان  و تلقيح گلها  دماي   21  تا 22  درجه  سانتيگراد  بالاي   صفر  مي باشد  . همچنين  رطوبت  در اين   مرحله  نيز  بايد  در حد  ظرفيت   مزرعه باشد .

 در صورت افزايش   دما  در  بهار  براي   تحقق  اين امر  نياز  به  بارشهاي   مناسب  در ارديبهشت  دارد . در غير اين صورت  كمبود  بارندگي   را بايد  با تنظيم  دوره هاي  آبياري   15-10  روز  يكبار  جبران  نمود ، در اين   صورت  مي توان  نوجستهاي  جوان را  زودتر   و سريعتر  فعال  كرده  و از  طرفي   چون   ميوه  زيتون  روي  شاخه هاي   سال  قبل  ظاهر  مي شود  آبياري   اضافي  در اين  مرحله  مي تواند  از   عارضه  تناوب  ( سال  آوري )  محصول   جلوگيري  نمايد . لازم  به ذكر است  وجود  باد با توجه   به  دگرگشني   زيتون  امري  ضروري است ، در ضمن   وقوع  بارندگي  در زمان  تلقيح  وپراكنش دانه هاي   گرده   از درصد  تلقيح در این گیاه مي كاهد

تشکیل میوه زیتون

پس از  تلقيح ، ميوه   زيتون  خارج  از  كاسبرگ  ظاهر   مي شود  . بهترين  دما  براي  تلقيح   و تشكيل  ميوه  دماي  21  تا 22   درجه  سانتيگراد بالاي  صفر  مي باشد  و اگر   دما بالاتر از  35  درجه سانتيگراد  باشد   درخت زيتون   بابستن  منافذ  گياهي  جهت  تنظيم   حرارت  اندامهاي  داخلي  خود  وارد   دوره ركود  يا   توقف  رشد  گياهي   مي شود .در مرحله  پيدايش اوليه  و تكثير  سلولي  شديد   پس  از  تلقيح  كه رشد  ميوه    وهسته  تسريع  ميگردد  تاثير  حرارت   محيط  و عوامل  ديگر  مانند  آب   آبياري ،  قدرت  و سن  درخت   نقش   بسزايي  دارند . رطوبت  و بارندگی  اگر  در اين   مرحله  در حد  مطلوب  و مناسب  باشد   و به حد  ظرفيت  مزرعه  برسد  در رشد   ميوه  و تشكيل  آن  نقش  مهمی   ايفاء  مي نمايد . همچنين  درجه  روشنايي  و   ساعات  آفتابي  از شرايط  ديگر  در تشكيل   ميوه  بوده  و درختان  دامنه هاي   رو   به  جنوب  از تشكيل   ميوه  و تلقيح   گل  بيشتري  برخوردار  مي باشند

رشد میوه: لازم  به ذكر   است  كه پس  از  تشكيل  ميوه   مقدار  زيادي  از آن  مي ريزد  كه به ريزش    خردادی ياتنك طبيعي  ميوه  معروف  مي باشد  ( تقريبا"   50 درصد  ميوه هاي بسته   شده  را در برمي گيرد  ) اولين   ميوه هاي  ريخته  شده  معمولا"  آنهايي   هستند  كه  بر اثر  تلقيح  ناقص   بسته  شده اند  . سوء تغذيه  ، سرما  و رطوبت زياد   نيز  تاثير  زيادي  روي  اين   ريزشها  دارند  .ميوه  زيتون  در طول   دوره  رشد  خود  سه مرحله  پي در پي   را طي  مي كند

الف )-  پيدايش   و تكثير  سلولي  شديد  پس  از   تلقيح كه رشد  ميوه  را  تسريع  و هسته   را به  حجم  طبيعي   خود  نزديك   مي كند .

ب  ) -  ركود  يا توقف  موقت  در رشد  ميوه   كه به علت رشد  سريع  جنين  و سفت شدن  هسته   موقتا  انجام  مي گيرد .

ج  )- آغاز رشد  مجدد  ميوه  كه به  سرعت  خود   را به  مرحله   رسيدن  وحجم  كامل   نزديك         مي كند  . در اين مرحله  ( رشد  ميوه )   بهترين دما  ، دماي  بين  30-22 درجه  سانتيگراد   بوده  و اگر  بارندگي در شهريور  ومهر ماه  به اندازه كافي باشد   و يا دوره  آبياري منظم  اجرا  گردد   به درشت  شدن  ميوه  و رسيدن  ميوه   كمك  خواهد  نمود.

رسیدن میوه: اين مرحله  زمانی   است  كه ميوه  زيتون  كاملا" رسيده  باشد و از نظر   روغن  غني  شده باشد . در همين  دوره   از رشد   نباتي  است  كه ميوه  زيتون  حاوي   كليه  مواد غذايي لازم  و حياتي  و   چربي هاي  آلي  مي شود  و بهترين  فصل  و زمان   چيدن  آن  از درخت  مي باشد  . براي   مرحله  رسيدگي  بهترين دما مابين  25 –22  درجه   بوده  و هر قدر  آب  قابل  دسترس   گياه  بهتر  و يا بارندگي  پاييزه  به اندازه   كافي  باشد  ميوه ها  در زيتون  خوراكي   درشت تر  و همچنين  افزايش  روغن  در زيتون   را در  پي  خواهد  داشت  . طوفان   و تگرگ   در هنگام  برداشت  محصول  باعث   فساد  ميوه  و ريزش  آن  قبل رسيدن   مي شود  و به عنوان  يك  عامل   محدود كننده   در عملكرد  محسوب  ميگردد . همچنين  بادهاي  گرم   با تاثير  مكانيكي  و منفي   خود باعث  ريزش   ميوه  و شكستن  شاخه ها  و سوختگي  درختان   ،  كوچك شدن  و سياه شدن  ميوه مي شود.

عناصر اقلیمی موثر بر کشت زیتون

دما

مقدار انرژی خورشیدی تایید شده به هر نقطه از سطح زمین در طول سال به شدت و دوام تابش آفتاب در آن منطقه بستگی دارد و میزان گرما و سرمای سطح زمین،عامل اصلی تعیین کننده درجه حرارت هوای بالای آن است.تمام طیف های نور خورشید ازهوا عبورمی کنند و با دریافت پرتو خورشید،دمای هوا به طورمستقیم افزایش نمی یابد.ولی لایه های هوا، گرمای خود را ازطریق تماس با سطح زمین که بر اثر دریافت  پرتوهای خورشید گرم شده است بدست می آورند ولایه های گرم شده ی هوا،گرمای  خود را از طریق همرفت به لایه های دیگر منتقل می کنند.

جریان هوا و باد نیز باعث تماس بیشتر  توده های  عظیم  هوا با سطح زمین ودر نتیجه گرم شدن  هوا می شود.درشب ها و در فصل زمستان که سطح زمین سردتر از هوای بالای آن است، عکس این عمل صورت می گیرد و هوا بر اثر تماس با سطح زمین ، حرارت خود را ازدست می دهد وسرد می شود.بنابراین میزان  تغییرات روزانه و سالانه  درجه  حرارت هوا، به تغییرات درجه حرارت سطح مورد تماس آن بستگی دارد.سطح دریاها بسیار کندتر از سطح زمین در اثر تابش آفتاب گرم می شود و به همین دلیل،اختلاف زیادی بین درجه حرارت سطح خشکی و سطح دریا وجود دارد.در نتیجه در یک عرض جغرافیایی ثابت،همیشه سطح زمین در تابستان گرمتر و در زمستان سردتر از سطح دریاست و توده های هوای در تماس با ایندو سطح نیز،به همین نسبت دارای اختلاف دما هستن و بدین ترتیب،میانگین درجه حرارت هوای بالای خشکی،در تابستان بیشتر و درزمستان کمتر از میانگین درجه حرارت بالای دریاست. ارتفاع ازسطح دریا نیز،درجه حرارت هوا راتعیین می کند و دریک عرض جغرافیایی مشخص،مناطقی که درارتفاع بیشترقراردارند،سردترازمناطق پایین ترهستند وحداقل مطلق دماي منطقه: 7- ،حداكثر مطلق دماي منطقه: 45+  و دوره نياز سرمايي زيتون حدود 2 ماه و تعداد ساعات مورد نياز بسته به ارقام از 200 تا 1000 ساعت متغير میباشد

بارش

بارش را میتوان مهمترین عاملی دانست که به طور مستقیم در چرخه هیدرولوژي دخالت دارد. منظور از بارش کلیه نزولات جوي است که به سطح زمین وارد میشود. (علیزاده، 1386 ،ص 182 ). بنابراین مناطق با بارش بالا در طول سال از یک طرف حکایت از بالا بودن رطوبت منطقه دارد که خود مهمترین عامل جذب تابش موج کوتاه می- باشد. از طرف دیگر نشان دهنده وجود ذرات معلق بالا در اتمسفر آن نقطه است، که هم در جذب و هم در انعکاس تابش موج کوتاه نقش دارد و هر دو این عوامل بیانگر بالا بودن شمار روزهاي ابري در منطقه میباشد. بارش باران اثرات نامطلوبی را، از اشکالات فنی گرفته تا کثیف شدن سطح صفحات فتوولتاییک را سبب میشود اما مناطق با  بارش بسیار کم بدلیل فقر پوشش گیاهی و هم زیادي غبار آلودگی آن مناطق مطلوب نمیباشد

رطوبت نسبی

به مقدار آبی که در هوا وجود دارد رطوبت گفته میشود. در مقیاس جهانی، به طور متوسط یک درصد حجم اتمسفر را بخار آب تشکیل میدهد. اما عملاً ممکن است در یک مکان، هوا فاقد بخار آب بوده و یا در نقطه اي دیگر تا 4 مهمترین (co درصد حجمی بخار آب وجود داشته باشدبخار آب و دي اکسید کربن  2 جذب کننده هاي انرژي تابشی در جو میباشند. معمولاً وقتی از رطوبت نام برده میشود، منظور رطوبت نسبی است، که عبارت است از نسبت مقدار بخار آب موجود در هوا به مقدار بخار آبی که اگر هوا در همان درجه حرارت میداشت به صورت اشباع بود. این نسبت همیشه به صورت درصد بیان میشود. رطوبت نسبی با تغییر درجه حرارت به طور معکوس کم و زیاد میشود

محدوده مناسب رطوبت نسبي در طول دوره رشد درخت زيتون 65-45 درصد بوده و اگر رطوبت نسبي مخصوصا در زمان گلدهي بالاي 80 درصد باشد باعث عدم تلقيح مناسب، ريزش گل و آلودگي قارچي مي شود

ساعات آفتابی زیتون

ساعات آفتابی مهمترین پارامتر اقلیمی است که نشان دهنده میزان انرژي دریافتی مناطق از خورشید میباشد.ساعات آفتابی مجموع ساعات ماهانه یا سالانه یک منطقه است. این پارامتر خود تحت تأثیر چند عامل مؤثر بر تابش میباشد. یکی از این عوامل، مدت زمان تابش که خود معلول عرض جغرافیایی است، که در پارامتر ساعات آفتابی به طور مستقیم اثر گذار است و دیگري میزان ابرناکی و غبار آلودگی شدید هوا که هر دو این عوامل با پارامتر ساعات آفتابی رابطه عکس دارند. البته تعداد ساعات مورد نياز تابش آفتاب براي تكميل دوره رشد درختان زيتون نسبت به ساير درختان ميوه نسبتا كمتر و در حدود 2700-2400 ساعت در سال مي باشد.

خواص دارویی زیتون

زیتون رسیده از نظر طب قدیم ایران طبع گرم و قابض داشته  و میوه نارس زیتون سرد و خشک بوده که روغن زیتون گرم و خشک  بوده و برگ درخت زیتون نیز گرم و خشک می باشد . خواص  زیتون برای سلامتی انسان بسیار سود مند بوده

دم کرده برگ زیتون داروی خوبی برای پائین آوردن فشار خون بحساب آمده برای این کار باید 20 عدد برگ زیتون را داخل 300 گرم آب ریخته و آنرا بمدت 15 دقیقه جوشانده  و سپس کمی قند به آن اضافه نمود و به مقدر یک فنجان دوبار در روز از آن میل کرده. بعد از دو هفته باید بمدت هشت روز نوشیدن این دم کرده را قطع نمود  و دوباره  ادامه دهید.

روغن زیتون نرم کننده و صفرا بر است  و همچنین این روغن دفع کننده سنگ کیسه صفرا است برای این منظور باید آن را با آبلیمو مصرف نمود ،دارای خاصیت  کرم کش دارد . برای رفع سرفه های خشک مفید وبرای رفع خارش گزیدگی حشرات ، روغن زیتون را به محل گزیدگی مالید شود ،بدن بچه هایی را که مبتلا به نرمی استخوان و کم خونی هستند با روغن زیتون ماساژ داده تا  اثر موثرتری  را ازخود نشان دهد ،برای رفع خشکی لثه روغن زیتون را بر روی لثه بمالید

برای برطرف کردن خراش و ترک پوست ، گلیسیرین و روغن زیتون را به مقدر مساوی با هم مخلوط نموده  و روی پوست مالش داده شود .دم کرده برگ درخت زیتون تب بر بوده وجوشانده برگ درخت زیتون برطرف کننده نقرس و روماتیسم میباشد .برای سرباز کردن جوها و کورک ها زیتون را له کنید و روی جوش یا کورک بمالید .

دم کرده و جوشانده پوست درخت زیتون تب بر و برای درمان کننده مالاریا  مفید است.پماد میوه نارس زیتون برای سوختگی مفید وجویدن برگ زیتون برای از بین بردن زخم های دهان مفید میباشد،برای رفع سستی فلج و لقوه و تقویت نیروی جنسی باید 80 گرم روغن زیتون را با 14 گرم کندر و 16 گرم سیاه دانه مخلوط کرده و بمدت 3 روز از آن خورده شود ، مصرف روغن زیتون از امراض قلبی و سرطان جلوگیری  خواهد کرد و مصرف آن را باید جدی گرفت.روغن زیتون بهترین روغن برای پخت و پز می باشد زیرا در اثر حرارات خراب نمی گردد و روغن سالمی بوده

روغن زیتون بو دار بخریم یا بدون بو؟

روغن زیتون بودار معمولا حالت اولیه خود را حفظ کرده ،  اما روغن زیتونی که بی بو (بدون بود) است بیشتر تصفیه می گردد و مقداری از آنتی اکسیدان خود را از دست داده ، به همین دلیل توصیه شده  که اگر کسی بخواهد روغن زیتون مصرف نماید حتما به سراغ روغن زیتون بو دار برود که دارای آنتی اکسیدان بیشتری بوده و می تواند جلوی بسیاری از بیماری ها و سرطان ها را به راحتی بگیرد، پس روغن زیتون بودار به دلیل اینکه فرایند  تصفیه کمتری بر روی آن انجام می شود و برای مصرف مناسب تر است

انواع روغن مصرفی در ایران

به طور کلی   روغن عطر و طعم مطلوب دارد و خود به چند گروه طبقه‌بندی می‌گردند:

نوع اول بو دار که سه گروه میباشد:

گروه اول، روغن زیتون «فوق بکر» یا ممتاز  بوده که دارای عطر و طعم میوه‌ای و بسیار دلپذیر نیز میباشد و از  بهترین و ماندگارترین روغن‌ها به شمار رفته است 

گروه دوم: روغن «بکر خوب» است که از نظر عطر و طعم مناسب مصرف میشود و حاوی تمامی خواص و مواد مغذی میوه زیتون بوده . 

گروه سوم: روغن زیتون «بکر معمولی»  بوده که در ایران معروف به روغن زیتون"بودار"  میباشد.

 نوع دوم

 روغن زیتون «تصفیه شده»  بوده که از تصفیه روغن زیتون بکر به دست خواهد امد و در ایران معروف به روغن زیتون «بی‌بو»  میباشد و بیشتر در ایران از این روغن استفاده میشود.

مضرات مصرف: روغن زیتون برای هیچ کس مضر نیست و همه افراد می توانند از آن استفاده نمایند و فقط میوه تازه و یاقوتی آن معده راسست می کند و ممکن است تولید استفراغ کند

باید توجه داشت که هر قاشق آن معادل 7 تا 8 قاشق برنج فرد را به راحتی چاق میکند، بنابر این اگر افراد دچار اضافه وزن باشند  توصیه شده که به مصرف حداقل روغن زیتون قناعت کنند

اضافه کردن نظر