کشور ایران دارای مناطق کویری بسیاری میباشد یکی از این مناطق کویر مرنجاب آران و بیدگل با موقعیت جغرافیایی N5148 تا N5152 و E5140 تا E5157 در۵۰ کیلومتری شمال شرق شهرستان آران و بیدگل استان اصفهان میباشد که یکی از زیباترین نقاط کویری ایران بحساب می اید.

کویر مرنجاب از شمال به دریاچه نمک آران و بیدگل، از غرب به کویر مسیله و دریاچه‌های نمک حوض سلطان و حوض مره واز سمت شرق به کویر بند ریگ و پارک ملی کویر در آخر هم  از جنوب به شهرستان آران و بیدگل محدود می‌شود

که دریاچه نمک آران بیدگل و جزیره سرگردان از نقاط دیدنی منطقه محسوب  شده. تاریخچه نام گذاری به این منوال بوده که  اسم کویر مرنجاب را شاه عباس صفوی انتخاب کرد؛ زمانی که  تاجیک‌ها و افغان‌ها به اصفهان و نقاط مرکزی  از طریق دریاچه نمک به کاشان حمله کردند.  شاه صفوی در سال ۱۰۱۲ قمری جای خالی یک قلعه نظامی که 500 سرباز از آن نگاهبانی کنند را حس کرد وشروع به ساخت تاسیسات امنیتی نمود بالای کاروانسرا به شکل سنگرهای دیدبانی است و گفته شده همیشه ۵۰۰ پاسدار مسلح در قلعه حضور داشتند و امنیت عبور کالا از چین به اروپا و بالعکس را در این منطقه تأمین می‌کردند. کاروانسرای مرنجاب در قلب کویر کاروانسرای مرنجاب در موقعیت جغرافیاییٍِ’۷و‎‎ ْ۳۴ عرض جغرافیایی و ’۴۸و ‎ْ‎۵۱ طول جغرافیایی، در ارتفاع ۸۱۰ متری از سطح دریای آزاد در حاشیه جنوبی دریاچه قم واقع شده‌ در بيرون قلعه برکه اي وجود دارد که آب آن از دو چشمه آب شور و آب شيرين تامين میشود.

  جاده آران و بيدگل به مرنجاب و دستكن يكي از راههاي ارتباطي ان زمان بوده كه اصفهان را به شهرهاي كاشان، يزد، مشهد و تهران متصل مي ساخته و در زمان صفويه مسير اصفهان(پايتخت) و مشهد از اهميت خاصي برخوردار بوده است. مسير مرنجاب، اصفهان را از طريق كاشان به جاده سنگفرش اصفهان-مشهد متصل میکرد. اين مسير از گرمسار به طرف پايين منحرف و تا سياهكوه ادامه مي يابد و به جاده دستكن متصل می گردد. دستكن در ادامه مسير مرنجاب، محل انشعاب جاده اي بوده كه كاشان را به گرمسار و ورامين مرتبط و شاخه اي به طرف اردستان و شاخه اي به طرف يزد ادامه مي يافته. مجموعه اين مسيرها به عنوان جاده هاي فرعي براي اتصال به جاده ابريشم در بخشي كه دامغان را به ري متصل مي نموده، عمل مي کردند.

همچنین  چاه تاریخی دستکن (دست کند)در قسمت 4 کیلومتری شرق کاروانسرای کویر، محل آبشخور شترهای کاروانها بوده‌ هنوز هم اثاری از ان بجا مانده و قنات کنار کاروانسرا که برکه بزرگی به وجود آورده‌، آب شیرینی دارد و این در کویر نمک و شوره زار یک پدیده بسیار منحصر به فرد بحساب می اید.وجود آب شیرین در این چاه بدلیل وجود فیلترهای عظیم ماسه ای است که شورابه های زیزمینی را تصفیه کرده و آب نسبتا گوارایی با درصد نمک پایین در دسترس قرار میدهد. نقل است که امام هشتم شیعیان (ع) در مسیر عبور از عراق به سمت مشهد در این مکان این چاه را حفر کرده نموده. قلعه مرنجاب، کاروانسرایی در کویر که در مسیر راه ابریشم قرار و کاروانها برای سفر به خراسان، اصفهان، ری و بالعکس از این مسیر می‌گذشتند.

منطقه بیابانی ریگ شق (در گویش محلی رق شق) منطقه ای بیابانی شمال شهرستان بادرود اصفهان، ادامه ریگزار بزرگ بند ریگ است، ارتفاع بلندترین تپه های ماسه ای ريگ شرق حدودا 70 مترمی باشد.به این کویر نام سرگردان نیز نهاده اند به این علت که هنگامی از فاصله دور به این جزیره نگاه می‌کنید دو انتهای جزیره در افق محو می‌شوند و منظره‌ای مانند کشتی سرگردانی در دریای بیکران کویر به وجود می آید که محو شدن دو انتها به‌علت گرمای منطقه و خطای دید و شکست نور می باشد و گذشتگان اعتقاد داشتند، جزیره سرگردان دائما در حال حرکت بوده و از جایی به جای دیگر نقل مکان می‌کند. لازم به ذکر است جزيره سرگردانی در دریای بیکران کویر، به جز یک یا دو ماه از سال که به دلیل بارندگی در منطقه، قابل مشاهده مي شود، در سایر ایام سال به نمکزار تبدیل می شود. آن هم در مسیری به نام جاده ابریشم که بین اروپا و چین در تردد بود.

كوير مرنجاب اصلاً اسم و رسمش را از همين كاروانسرا و قنات بطول 2500 متر ی که آب شیرین تراوش می‌کند، گرفته است.ارتفاع متوسط کویر مرنجاب از سطح آبهای آزاد در حدود ۸۵۰ متر و بلندترین نقطه این جزیره در حدود ۸۸۰ متر بالاتر از سطح دریای آزاد می‌باشد و لازم به ذکر است امنيت، اعتدال نسبي، تنوع جاذبه‌هاي گردشگري، تنوع گونه‌هاي جانوري و پوشش گياهي  مناطق كويري فضای مناسبی را جهت گردشگری ایران و سرمایه گذاری در این منطقه فراهم نموده بطوری که  گردشگران خارجی و داخلی بسیاری را به این منطقه می کشاند. این منطقه از نظر پوشش گیاهی غنی بوده و عمده پوشش گیاهی آن شامل گیاهان شور پسند از جمله درختهای گز و تاق و بوته‌های قیچ  و جنگلهای تاق است و قسمت عمده این کویر پوشیده از تپه‌های شنی و ریگزار است. وهمچنین پوشش جانوری منطقه به دلیل وجود آب و غذای فراوان نیز غنی است،از جمله حیوانات موجود می‌توان به گرگ، شغال، کفتار، روباه شنی، گربه شنی، بزمجه، آفتاب‌پرست، انواع مارمولک، مار، عقرب، تیهو، عقاب، شاهین اشاره کرد.

در سال اخیر یک جفت یوزپلنگ نیز در منطقه مرنجاب مشاهده شده و به گفته ساکنان محلی هم اکنون بیست ویک  قلاده یوزپلنگ در این منطقه وجود دارند.بیتی در مورد این کویر سروده شده :. مرنجاب باشد وه اردشیر   بجا مانده از دودمان دلیر   به هر گوشه‌ای خسروی پایمرد   به چشمان دشمن به پا کرد گرد....

مسیر های رفتن به این منطقه زیبای طبیعی : مسیر شهر آران و بیدگل به سمت پادگان ارتش و سپس جاده خاکی مرنجاب که پس از طی مسافتی در حدود ۴۵ کیلومتر به مرنجاب می‌رسد

مسیر بعدی: مسیر پارک ملی کویر است که از پیشوا آغاز شده و سپس مبارکیه (۱۵ ک.م.) ، قصر بهرام (۶۰ ک.م) ،کاروانسرای سفیدآب (۸۰ ک.م.)، و سپس مرنجاب (۵۰ ک.م.) می‌باشد.

شایان ذکر است تردد در این جاده تا سفیدآب نیاز به مجوز از سازمان حفاظت از محیط زیست استان سمنان دارد. همچنین مسر دیگری برای راه یابی به این مکان وجود دارد از طریق مسیر  : مسیر آران و بیدگل به ابوزیدآباد و سپس کاروانسرای سفیدآب و مرنجاب می‌باشد.تور مسافرتی کویر مرنجاب برای  دیدن جاذبه‌هایی مانند دریاچه نمک و پلی گون های زیبای آن، بازدید از چاه دستکن و کاروانسرای عباسی و ازهمه مهمتر لذت پیاده روی در رملها و تپه های شن روان درکویر مرنجاب وجود دارد و میتوانند با با پرداخت هزینه سفر به این مناطق رفته و از دیدن جادبه های زیبا ودل انگیز خود لذت ببرند..در میانه مسیر جاده خاکی ۴۵کیلومتری، به شیب تندی میرسیم که به آن  خطب شکن گویند.

خطب، نام چوبکهای تعبیه شده در قسمت جلو و عقب جهاز شتر است که بار روی جهاز را هنگام جلو و عقب رانده شدن مهار می کند. درواقع عبارت "خطب شکن"از این موضوع ریشه گرفته که در مسیرهای شیب دار جاده خاکی منتهی به کاروانسرای مرنجاب،گهگاه بارشتر براثر سنگینی یا شیب جاده آنقدر به جلو و عقب رانده میشده که فشار ناشی از آن سبب شکستن خطب جهاز میگشته و به همین دلیل نیز به این بخش از مسیر شیب دار جاده خطب شکن میگویند.

پس از عبور از این شیب تند در قسمت جنوبی جنگلهای تاق و در سوی شمال دور نمای دریاچه نمک قابل رویت است حال بعد  از عبور از خطب شکن در سمت شرقی مسیر، نمکزاری قرار گرفته که به چاه کنجه معروف است. طول این کویر در حدود 4 کیلومتر و عرض آن در حدود 2 کیلومترمیباشد. این کویر در چاله ای آبرفتی ما بین کویر مرنجاب و شهر آران واقع گردیده . در حاشیه کویر زمینهای پف کرده رسی به چشم می خورد . پس از خاکهای پف کرده نوار باریکی در حدودا 500 متر از حوزه خیس دور کویر را فرا گرفته و پس از آن قشر نمکی نا منظمی بچشم می خورد. این کویر حوزه آبریز رودخانه مشخصی ندارد و از چشمه ای که در قسمت جنوب شرقی آن واقع شده به نام چاه کنجه تغذیه می شود.

در اطراف این کویر پوشش غنی از تاغزارها قرار گرفته که به زیباییهای آن افزوده ودر قسمت شمالی چاه کنجه چندین باغ با پوشش گیاهی انبوه وجود دارد.بعد از عبور از این محل در ادامه راه  پس از طی کردن مسافتی در حدود 35 کیلومتر از جاده خاکی به دو راهی دریاچه نمک میرسیم. این جاده برای عبور ایمن کامیون های معدن نمک که در قسمت غربی این نمکزار قرار گرفته احداث گردیده ،دریاچه نمک دارای فرمی شبیه به مثلث دارد که که راس آن به سمت شمال است. قاعده آن در حدود 65 کیلومتر و ارتفاع این مثلث 60 کیلومتر است.

زمین این دریاچه پوشیده از رسوبات نمک بر اثر انباشته شدن سیلابها و ابهای سطحی در طول قرنها پدید آمده . عمق نمک این دریاچه بین 5 تا 54 متر متغیر است که توسط لایه های خاک رس از یکدیگر جدا شده اند و بر روی حجم وسیعی از آبهای زیرزمینی شور شناور میباشد. با هر بار بارش و تبخیر آب در این دریاچه , نمکهای موجود کرت بندی های زیبایی به شکل پلی گن تشکیل می دهند که دیدن مناظر آن خالی از لطف نیست .دریاچه نمک آران در اکثر ماه های سال خشک و پوشیده از نمک است . در ماه های بارندگی ارتفاع آب این دریاچه در بعضی از مناطق به 2 سانتی متر میرسد ولی پس از تابش خورشید به سرعت تبخیر می شود .

رودهای مهمی که به این دریاچه وارد می شوند در سمت شمال و مغرب قرار گرفته که عبارتند از:

رود شور، رود کرج، جاجرود، حبله رود و قره سو میباشد که زیبایی را چند برابر میکند.اطراف این دریاچه زمینهای دارد که  بشدت باتلاقی می باشند و وسعت باتلاقها در منطقه غرب دریاچه به مراتب وسیعتر از مناطق دیگر آن است .

از جمله مناطق باتلاقی این دریاچه می توان به حوض قیلوقه در شرق و یا باتلاق دو کویری در منطقه جنوب شرقی دریاچه اشاره کرد . تا کنون از نمک موجود در اين عرصه بسيار گسترده برای مصارف صنعتي مورد استفاده قرار گرفته و اين در حالي است که به استناد تحقيقات انجام گرفته در خصوص ترکيبات تشکيل دهنده نمکهاي درياچه ، موادي از قبيل سديم کلريد، سديم سولفات ، منيزيم کلريد و منيزيم سولفات از جمله بارزترين و مهمترين ترکيبات تشکيل دهنده اين منبع عظيم خدادادي به شمار مي آيد.منيزيم از نظر فراواني هشتتمين عنصر در قشر خارجي زمين به شمار مي آيد و اغلب اين فلز ، بصورت ترکيبهاي محلول در آب درياها و يا بصورت سنگ معدن منيزيم کلريد ، در طبيعت يافت مي شود .

ميزان منيزيم استحصالی از آب دريا تنها 0/2تا 0/3 درصد مي باشد. نتايج حاصل از تحقيقات انجام گرفته پيرامون ترکيبات منيزيم درياچه نمک ، ميز ان منيزيم استحصالي را 35 تا 50 برابر منيزيم آب دريا ( يعني 10 تا 14/7 درصد ) نشان مي دهد و بنابراين شورابه های درياچه نمک يکي ازغني ترين معادن و منابع عظيم توليد منيزيم به شمار مي آيد. که این میزان از املاح میتواند برای استخراج صنایع مفید واقع شود.پس از ورود به دریاچه نمک، کوه کم ارتفاعی در دید شمال شرقی دیده میشود  که کاملا توسط قشر سفید نمک احاطه شده.این جزیره که بلندترین نقطه آن در حدود 808 متر بالاتر از سطح دریای آزاد است از سنگهای متخلخل آتشفشانی تشکیل و عاری از هرگونه پوشش گیاهی است .

مناظر دریاچه نمک از فراز این جزیره آنچنان بدیع و زیباست که هر بیننده ای را مجذوب خود می کند . گذاشتن نام  جزیره سرگردان به این خاطر است که وقتی از فاصله دور به این جزیره نگاه می کنید، دو انتهای جزیره در افق محو می شوند و منظره ای مانند کشتی سرگردانی در دریای بیکران کویر پدید می آورند .بعد از گذشتن از این مسیر به چاه دستکن (دست کند) رسیده و بعد از عبور از اینجا هدو راهی دیگری میرسیم که مسیر شرقی به سمت ریگ بلند و مسیر شمال شرقی به سمت دریاچه نمک تغییر مسیر میدهد. اگر مسیر شرقی را ادامه دهید به تپه های ماسه ای بلندی میرسیم که ریگ بلند مشهورند.

این منطقه آخرین منطقه قابل دسترس توسط تور گردشگری کویرمرنجاب است بر فراز تپه های ریگ بلند مناظر دریاچه نمک و تپه های به هم تنیده ماسه ای قابل رویت است و توجه هر بیننده ای را به خود جلب میکند.چنانچه از نزدیکی کاروانسرا به سمت جنوب نگاه کنید کوهی را خواهید دید که توسط تپه های ماسه ای احاطه شده که به کوه کلنگ شهرت دارد. فاصله این کوه تا کاروانسرا در حدود 5 کیلومتر است که می تواند مسیر یک پیاده روی دلپذیر و سبک را در میان ماسه ها فراهم کند. مناظر کویر از فراز این کوه بسیار زیبا است. همچنین به کسانی که به ماجراجویی و رانندگی در کویر علاقمندند این مسیر پیشنهاد میشود و میتوان مسابقات کویر پیمایی را هم برگزار کرد.

پشت ریگ مکانی قرار گرفته  که تپه های شنی بیابان بندریگ معروف و به منطقه مرنجاب از سمت شرق پایان میگیرد. ریگ در گویش مردمان محلی به معنای مکانهای پوشیده از شن و رمل است و پشت ریگ به معنای مکانی در پشت تپه های ماسه ای است.این منطقه به دلیل دوری از مسیرهای اصلی، کمبود آب و خشکی خیلی مورد اقبال مردم محلی واقع نبوده و به همین دلیل بیشتر مورد استفاده راهزنان قرار می گرفته که کاروانهای عبوری از مسیر مرنجاب به ورامین را از این منطقه مورد دستبرد قرار میدادند.

از جمله مکانهای مورد استفاده راهزنان می توان به قلعه کرشاهی (این قلعه از خشت و گل ساخته و هم اکنون از آثار بر جای مانده از زمان قاجار است. این قلعه یکی از قلعه های مهم سردار حسین کاشی یکی از راهزنان و یاغیان دوره رضا خان بوده و هنوز آثار گلوله های توپ در نبرد وی با نیروهای دولتی در این قلعه بر جای مانده وپس از عبور از شهرستان ابوزیدآباد از مسیر کاشان، به روستایی به نام قاسم آباد خواهید رسید. پس از ورود به روستا و گذر از آن، راه خاکی به سمت شمال وجود دارد که پس از طی مسافت 30 کیلومتر به قلعه کرشاهی میرسد)در شرق این منطقه میتوان اشاره نمود. همچنین در قسمت مرکزی حد فاصل تپه های شنی و زمینهای قلیایی مناطق بکر و مناظر زیبای طبیعی کویر قابل مشاهده است.در ادامه مسیر مرنجاب به سمت شرق به محدوده پارک ملی کویر و محیط بانی سفید آب ختم که نیاز به اخذ مجوز از سازمان حفظت محیط زیست دارد که در نوشتاری مجزا به بررسی مناطق گردشگری آن خواهیم پرداخت.

از سایر نقاط گردشگری منطقه:چاه هندوانه:در 5 کیلومتری شمال آران و بیدگل اشاره که مزارع کشت هندوانههم میباشد که به صورت چاله های بزرگی در میان تپه های ماسی حفر گردیده  وکوه یخاب که در شمال کاروانسرای کرشاهی و جنوب شرقی مرنجاب قرار گرفته که ارتفاع کوه در حدود 1800 متر از سطح آب های آزاد است .که دیدن این دو منطقه هم خالی از لطف نیست .

چنانچه با خودروهای سواری قصد سفر به مرنجاب دارید تنها از مسیر اصلی این کار را انجام دهید. سایر مسیرهای دسترسی عموما نیاز یه خودروهای دو دیفرانسیل و راهنمای آشنا به منطقه را دارند. کمپ متین آباد جهت اسکان طبیعتگردان تعبیه شده که برای  برای دسترسی به کمپ، در مسیر بزرگراه اصفهان پس از گذر از کاشان و در کیلومتر 40 با ورود به مسیر خروجی در خلاف مسیر ابیانه بسمت بادرود و با طی حداکثر 10 کیلومتر به کمپ می رسیدو همچنین  کمپ کویری دارای چادرهای دایمی و اتاق های کاروانسرا میباشد. از نکات مهم و بسیار ضروری  برای سفر به این منطقه باید توجه داشت که در کنار زیبایی خاص کویر  د طبیعتی بسیار خشن دارد ودر سفر به کویر هرگز تنها سفر نکنید. آب کافی به میزان 2 برابر مصرف همراه داشته باشید. قبل از سفر دیگران را از مکان مورد بازدید خود آگاه سازید. وسایل و تجهیزات ناوبری همچون قطب نما و جی پی اس به همراه نقشه های دقیق منطقه را به همراه داشته باشید. از راهنمایان آشنا به منطقه استفاده کنید. در حفظ محیط زیست کوشا باشید. همچنین باید ذکر کرد در کویر طبیعت میزبان شماست، پس آنگونه باشید که از میهمان انتظار میرود.

اضافه کردن نظر