ایران کشوری اسلامی است و آرامگاه های مذهبی و متبرکه بسیاری را در خود جای داده یکی از این اماکن بقعه متبرکه حضرت معصومه(س) میباشد.

آرامگاه حضرت معصومه در شهر قم میباشد كه‌  موقعیت جغرافی اين‌ مرقد از طرف‌ شمال‌ به‌ ميدان‌ آستانه‌ و ازطرف  شرق‌ به‌ خيابان‌ آيت‌ الله مرعشى نجفى و از جنوب‌ به‌ مسجد اعظم‌ و خيابان‌ موزه ‌و از طرف‌ غرب‌ به‌ مدرسه‌ فيضيّه‌ منتهى مى‌شود .

حضرت، معصومه (س) دختر گرامی امام هفتم شیعیان حضرت موسى بن جعفر (ع)  و مادر مکرمه ایشان حضرت نجمه خاتون (س) است. ولادت آن حضرت در روز اول ذیقعده سال ١٧٣ هجرى قمرى در مدینه منوره واقع میباشد. حضرت فاطمه معصومه (س) در ۲۰۱ق/۸۱۶م، یک سال پس از ورود امام‎ رضا(ع) به مرو،  در سال ٢٠٠ هجرى قمرى در پى اصرار و تهدید مأمون عباسى  آن حضرت بدون این که کسى از بستگان و اهل بیت خود را همراه خود بیاورند بالاجبار راهى خراسان شدند و چون به ساوه رسید، متاسفانه بیمار شد.

موسی‎بن خزرج اشعری از اشعریان مقیم قم به ساوه رفت و وی را به قم آورد و در سرای خویش سکونت داد و لی ایشان بعد از مدتی وفات یافتند. جنازه‎ فاطمه معصومه (س) را در محلی موسوم به باغ بابلان که اکنون روضه اوست به خاک سپردند ،  موسی‎بن خزرج آن باغ را پس از دفن آن حضرت  برای گورستان عمومی وقف نمود  .

نخستین قبه بر قبر وی توسط زینب از زنان علویه ساخته و این بنا در زمان صفویه شکوه و جلالی یافت. درباره عمر فاطمه (س) به هنگام وفات، روایات گوناگون آمده برخی او را ۱۸ ساله، و بعضی بیش از این دانسته‎اند و برخی درسن ۲۱ یا ۲۲ سالگی وفاتش را تخمین زدند. درباره علت و تاریخ شهرت وی به "‌معصومه‌" اظهار نظر قطعی دشوار است و براساس فرمانی از جهانشاه قره‎قویونلو (۹ق/۱۵م) فقط می‎توان حدس زد که از همین روزگاران به این نام مشهور شده .

از زمان دفن حضرت و تا ظهور خاندان صوفی(۲۴۵)بارگاه به همان وضعی که نگاشته شده  بود تغییری نکرده بطوری که نه ضریحی بود و نه ایوان های باشکوهی که اکنون دیده می شود، و نه صحن کهنه و نو وتعمیرات مهم آستانه مقدسه مرقد حضرت معصومه از زمان سلطنت خاندان صفوی شروع شد.آرامگاه این حضرت با بلندی ۲۰/۱ و طول و عرض ۹۵/۲ در ۲۰/۱ متر در میان بقعه  قرار گرفته و با کاشی‌های نفیس و زرفام پوشیده شده‌ و گرداگرد مرقد را دیواری به بلندی دو متر و طول و عرض تقریبی ۸۰/۴ در ۴۰/۴ پوشانده  که در سال ۹۵۰ بنا و با کاشی معرق آراسته شده که اکنون این دیوار با ضریح مشبک از جنس نقره پوشیده شده است.

بزرگترین کاشی‎ساز بنام محمدبن ابی‎طاهر کاشی قمی، یا محمدبن طاهربن ابی‎الحسین مدت ۸ سال به ساختن کاشیهایی برای مرقد شریف مشغول بودند و سرانجام در ۶۳۰ق/۱۲۳۲م آن کاشیها را آماده و در جای خود تعبیه کرد این کاشیها هنوزهم پابرجاست و از کهن‌ترین و باارزش‎ترین آثار موجود در آستانه به شمار می‎رود.

تاریخچه ضریح بقعه در سال ۹۶۵ هجری توسط شاه طهماسب صفوی ساخته و 4طرف مرقد ضریحی آجری آراسته به کاشی‌های هفت رنگ و کتیبه‌های معرق بنا  و در اطراف آن منافذی باز بود تا هم مرقد دیده شود و هم زائران نذورات خود را داخل ضریح بریزند. نخستین ضریح مرقد توسط شاه طهماسب اول ساخته شد. امروزه آستانه حضرت معصومه (س) دارای ۲ صحن است: صحن عتیق و صحن جدید. همچنین امروزه کلیه امور آستانه طبق اساسنامه مصوب، با تولیت آستانه است..در سال ۱۲۳۰ هجری قمری فتحعلی شاه همان ضریح را نقره پوش کرد اما این ضریح به مرور زمان فرسوده شد و در سال ۱۲۸۰ ضریحی که از نقره ضریح سابق و نقره‌های موجود در خزانه ساخته شده بود به جای آن نصب گردید

 این ضریح چندین مرتبه تجدید و اصلاح شد و سال‌های متمادی روی مرقد فاطمه معصومه باقی مانده بود تا این که در سال ۱۳۶۸ هجری شمسی به دستور تولیت آن زمان شکل ضریح را تغییر دادند و ضریحی را با ظرایف هنری ویژه‌ای به جای آن نصب نمودند که آن ضریح هم اکنون نیز برفراز قبر فاطمه معصومه برقرار است و در اسفند ماه ۱۳۸۰ شمسی اصلاحات و تعمیرات جدید صورت گرفته شد.

تمام قسمت‌های نقره‌ای ضریح از نقره ۹۲ درصد با نقره ۱۰۰ درصد خالص خریداری شده از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعویض گردیدو چوب‌های زیر آن اعم از ستون و پایه و... به دست استادان اصفهانی ساخته و قلم‌زنی شد و کارشناسان آستانه مقدسه قسمت نقره‌ای آن را تعویض و ضریح سابق فرسوده شده را به خزانه تحویل دادند. محدوده هاى نزدیک تر به ضریح مطهر را رواق می گویند که حرم مطهر حضرت معصومه دارای چهار رواق دارد:

- رواق بالاسر که محوطه بین مسجد بالاسر تا ضریح مطهر میباشد  و با آیینه کارى و گچکارى هاى بسیار زیبا آراسته شده.-دومین رواق، رواق دارالحفاظ  است که محوطه بین ایوان طلا و ضریح مطهر میباشد.- رواق آینه (شهید بهشتى) که در بخش زنانه و پایین پاى حضرت (س) واقع  و آخرین -رواق پیشرو که محوطه بین مسجد طباطبایى تا ضریح مطهر است.

گلدسته های حرم انواع مختلفی دارد از جمله  ایوان طلا که در دو طرف این ایوان در صحن عتیق، گلدسته هایی پوشیده از کاشی گرهی به صورت مارپیچ به بلندی 40/17 متر از سطح بام و قطر 50/1متر ساخته شده و بین پیچ ها، اسامی مبارک: «الله»، «محمد»، «على» به خط کوفی نوشته شده است که در بالای آنها زیر مقرنس کتیبه ای قرار دارد، که سقف آن "ان الله و ملائکته یصلون ... " است

.در سال 1385 هجری شمسی تعمیراتی بر روی این گلدسته ها صورت گرفت و سر گلدسته ها طلاکاری شد.گلدسته دیگر ایوان آینه است : ایوان برفراز پایه هاى دو طرف ایوان دو مأذنه است که، از بلندترین بناهاى آستانه مى باشدوارتفاع آنها از سطح بام 28 متر و از سطح صحن 80/42 متر و محیط آن 30/3 متر در بالاى مأذنه ها کتیبه اى با پهناى حدود یک متر دیده مى شود که متن آن در یکى از مأذنه ها «لا حول ولا قوه الا بالله العلى العظیم» و در دیگرى «سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر» است.پوشش هر دو مأذنه از بالا تا پایین سرتاسر کاشى گرهى با نام هاى پروردگار متعال خوانده مى شود که بانی آنها، امین السلطان و معمار، استاد حسن معمار قمی می باشد و کاشی کاری گلدسته های مذکور بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تعویض شده است.-گلدسته های صحن بزرگ یا  نو یا اتابک  روبروی ایوان آیینه قرار دارندو پوشش آنها، کاشی گرهی هشت ضلعی متساوی است. روی چهار ضلع این گلدسته ها نامای مبارک «الله»، «محمد»، «على» از بالا به پایین 4 مرتبه نوشته شده است

تاریخچه گنبد مرقد حضرت معصومه بدین منوال است که اولین گنبدی که پس از سایبان حصیری موسی بن خزرج برفراز قبر فاطمه معصومه(س) بنا شد، قبه‌ای برجی شکل بود که به همت زینب دختر امام جواد از مصالح آجر و سنگ و گچ در اواسط قرن سوم هجری ساخته وبه مرور زمان و پس از دفن بعضی از بانوان علوی در جوار فاطمه معصومه دو گنبد دیگر در کنار گنبد اول ساخته شد.

این سه گنبد تا سال ۴۴۷ هجری ی برقرار بودند تا این که در همان سال میر ابوالفضل عراقی (وزیر طغرل کبیر) به تشویق شیخ طوسی (ره) به جای آن سه گنبد، گنبد مرتفعی، آراسته به نقش های رنگ آمیزی و تزیینات آجری و کاشی بدون ایوان و حجره بنا نهاد، که تمام قبور سادات و آن بانوان را فرا می‌گرفته است.و در سال ۹۲۵ هجری قمری همین گنبد به همت «شاه بیگی بیگم» همسر شاه اسماعیل تجدید بنا شد و سطح خارجی گنبد با کاشی‌های معرق آراسته گردید،همچنین ایوانی رفیع با دو مناره در صحن عتیق ساخته شد.در انتها  سال ۱۲۱۸ هجری همزمان با سلطنت فتحعلی شاه قاجار گنبد با خشت‌هایی طلایی تزیین و تا سال ۱۳۷۹ شمسی باقی‌ماند.اما درسال ۱۳۸۰ به علت تخریب ظاهر گنبد و جهت جلوگیری از وارد شدن صدمات دیگر به ساختمان گنبد توسط تولیت آستانه مقدسه، آیت‌الله مسعودی خمینی جهت بازسازی و تعمیرات اساسی گنبد حرم اقدام و خشت‌های طلایی سابق جمع‌آوری گردید.

پس از بازسازی و تعمیرات اساسی که با هزینه‌ای بالغ بر ۲۵ میلیارد ریال بر روی گنبد صورت گرفت، مراسم پرده برداری از گنبد جدید در تاریخ ۶/۲/۱۳۸۴ هجری شمسی برگزارگردید. حرم‌ مطهر و سه‌ صحن‌ آن‌ همراه‌ با مسجد بالاسر مساحتى بالغ‌ بر 13527 متر مربع‌ به‌ خوداختصاص‌ داده‌ که حدود 1914 متر مربع‌ مساحت‌ زير بناى حرم‌ و مابقى آن‌ عبارت‌ از دو صحن‌جديد و قديم‌ . مرقد مستطيلى شكل‌ است‌ وگنبد آن‌ با صفحات‌ طلا پوشيده‌ شده‌ است‌ .

حرم‌ داراى چهار مناره‌ بوده که‌ هر كدام‌ داراى حوض‌ و يك‌ تاج‌ مقرنس‌ مى‌باشد . كه‌ دو مناره از منارهاى چهارگانه بزرگ‌ و دوتاى ديگر كوچك‌ است‌ و مرقد  داراى هشت‌ در  است‌که چهار تاى آن‌ در صحن‌ نو و دوتاى آن ‌در سمت‌ غربى مرقد واقع‌ شده‌ و يك‌ در آن‌ به‌ خيابان‌ موزه‌ و‌ در ديگر به‌ ورودى مدرسة‌ فيضيه‌ باز مى‌شود . در اطراف‌ مرقد مطّهر حضرت‌ معصومه‌ بناها و ساختمان‌ هاى وجود دارد ، از جمله‌ این مکان ها: مسجد بالاسر ، مسجد اعظم‌ ، مسجد طباطبائى (قدس‌) و مسجد امام‌ خمينى میباشد و در مرقد كتابخانه‌اى موجود میباشد  كه‌ به‌ "كتابخانة‌ آستانه‌"معروف‌ است‌ هم‌ چنين‌ در حرم‌ موزه‌اى قرار دارد كه ‌ورودى آن‌ از قسمت صحن‌ موزه‌ است‌  و هداياى با ارزش‌ و گران‌ بها كه‌ در مرور زمان‌ به‌ مرقد شريف‌ اهدا شده‌  در آن‌ نگه‌دارى مى‌شود

میتوان ازپادشاهان دفن شده در این مرقد مقدس چهار پادشاه از صفویان، دو پادشاه از قاجار، و همچنین تعدادی از شاهزادگان قاجار در این مکان نام برد. پادشاهان صفوی دفن شده  در سمت جنوب غربی حرم (رواق جنوبی) جای دارند که  قبرهایشان تماماً برداشته شده و جای آنها هموار شده این پادشاهان عبارتند از: شاه صفی،  شاه عباس دوم،شاه سلیمان و  شاه سلطان حسین.پادشاهان قاجاری هم  در ضلع شمالی صحن عتیق دفن و سنگ قبرهایشان برداشته شده و اکنون در موزه نگهداری میشوند

.  فتحعلی‌شاه قاجارو  محمدشاه قاجار دو پادشاه نام برده میباشند.شاهزادگان و حکمرانان قاجار نیز مهد علیا (مادر ناصرالدین‌شاه قاجار) که در غرب قبر محمد شاه دفن شده ،  منوچهر معتمدالدوله ( حکمران اصفهان) در کنار قبر محمدشاه قاجار میباشد ، میرزا حسن مستوفی‌الممالک در کنار قبر فتحعلی‌شاه قاجار بوده و قهرمان میرزا (فرزند عباس میرزا) در میان قبر فتحعلی‌شاه و راهروی صحن دفن گردیده است.آستانه حضرت معصومه برای دریافت نذورات  سامانه هوشمندی را تعبیه کرده با شماره گیری  #251*741* که راحتی و سهولت انجام کارها را برای مردم ایجاد نموده همچنین زیارت تلفنی با شماره  37175555 کد قم 025 نیز صورت گرفته است.

اضافه کردن نظر