نرد (Nard) یا نردشیر (Nardsheer) کهن‌ترین بازی دنیا  بشمار می اید که در میان مردم خاورمیانه و مردمان اروپای شرقی بسیار رایج  بوده و در این بازی دو نفره، طرفین مهره‌های خود را بر اساس دو عددی که بر روی تاس نقش بسته اند در جهت حرکت عقربه‌های ساعت یا خلاف آن حرکت می‌دهند و درآخر از صفحه ی بازی مهره ها را خارج می‌سازند و  در پایان بازیکنی برنده خواهد شد که زودتر از همه مهره‌های خود را از زمین بازی خارج کند.

امروزه بازار بازی های فکری بسیار پرطرفدار بوده و بازی تخته نرد backgammon که مطمئنا شما نیز با آن آشنا هستید یکی از همین بازی فکری محسوب می شود و بازی زیبای eXtreme Gammon شبیه ساز بازی تخته نرد در رایانه می بوده  که به صورت سه بعدی 3D و با بهترین کیفیت طراحی گردیده و البته بخش اصلی این بازی نیز به شانس شما بستگی خواهد داشت که تاس برای شما چه اعدادی بیاورد ولی استفاده دقیق از اعداد به دست آمده برای بهتر پیش بردن بازی سبب پیروزی شما خواهد بود.می توان این بازی را بصورت بازی انلاین و یا بصورت تخته چوبی بازی کرد. این بازی فکری در حال حاظر به عنوان وسیله سرگرم کننده در تمام دنیا رواج پیدا نموده و در اکثر غربی ها ساعت ها برای سرگرمی تخت نرد را برای بازی انتخاب نموده و بازی  ۲نفره ای بشمار امده و  نسخه آندروید آن با گرافیکی بالا برای سیستم عامل آندروید برای گوشی (موبایل) طراحی شده است و از خصوصیت بارز این بازی فکری جلوگیری از بیماری  الزایمر بوده .

داستان به وجود امدن بازی تخته نرد چنین بوده: در زمان پادشاهی انوشیروان خسرو پسر قباد پادشاه هند دیورسام بزرگ برای سنجش خرد و دانایی ایرانیان و اثبات برتری خود شطرنجی را که مهره های آن از زمرد و یاقوت سرخ بود، به همراه هدایایی نفیس به دربار ایران فرستاد و "تخت ریتوس" دانا را نیز گمارده وبرای  انجام این کار ساخت.او در نامه‌ای به پادشاه ایران نوشت: "از آن جا که شما شاهنشاه ما هستید، دانایان شما نیز باید از دانایان ما برتر خواهد بود پس یا روش و شیوهء آنچه را که به نزدشما فرستاده‌ایم (شطرنج) بازگویید و یا پس از این ساو و باج برای ما بفرستید".

شاه ایران بعد از خواندن نامه چهل روز زمان خواست و هیچ یک از دانایان در این چند روز چاره و روش آن را پیدا نکردند، تا اینکه روز چهلم بزرگمهر که داناترین وزیرانوشیروان بود به پا خاست و گفت: "این شطرنج را چون میدان جنگ ساخته‌اند که دو طرف با مهره های خود با هم می‌جنگند و هر کدام خرد و دوراندیشی بیشتری داشته باشد پیروز خواهند شد." و رازهای کامل بازی شطرنج و روش چیدن مهره ها را گفت،شاهنشاه 3 بار بر او درود فرستاد و 12 هزار سکه به او پاداش دادو بعد  از آن تخت ریتوس با بزرگمهر به بازی پرداخت و بزرگمهر سه بار بر تخت ریتوس پیروز گردید.

روز بعد بزرگمهر تخت ریتوس را به نزد خود فرا خواند و وسیله ی بازی دیگری را نشان داد و گفت:" اگر شما این را پاسخ دادید ما باجگزار شما می شویم و اگر نتوانستید باید باجگذار ما باشید".بدین ترتیب  دیورسام چهل روز زمان خواست، اما هیچ یک از دانایان آن سرزمین نتوانستند «وین اردشیر» را چاره گشایی نمایند و به این ترتیب شاه هندوستان پذیرفت که باجگذار ایران شود. 

تاریخچه

در کاوش های باستان شناسی در شهر سوخته نشان داده که  این بازی در ۳۰۰۰ سال قبل  از میلاد در ایران وجود داشته  و در مجموعه‌ای به شمار ۶۰ مهره و 2 تاس در یک صفحه‌ای که نگاره‌ای از مار بر روی آن شکل  گرفته  و در شهرسوخته یافت شده است ۱۰۰ تا ۲۰۰ سال کهن تر از آنی است که در شهر اور یافت شده . بازی های تخته‌ای برای هزاران سال در مصر و آسیای جنوب غربی وجود داشته و بازی باستانی سینیت و نگاره‌های مقبره‌های بزرگ نشان داده .

در میان تمام مردم جهان ایران به عنوان سرزمین مادری این بازی شناخته شده و نخستین بازی ساخته ی دست بشر بر روی این کره خاکی که در واقع نیای تخت نرد و شاید شترنج (شطرنج)هم شناخته می‌شود و مربوط به حدود شش هزار سال قبل زمان تمدن درخوزستان منطقه ایذه وشوش می‌باشد، صفحه ی بازی ای بوده  که در شهر سوخته ی سیستان و بلوچستان از گور باستانی موسوم به شمارهٔ ۷۶۱ بهمراه ۶۰ مهرهٔ آن کشف شده و از چوب آبنوس به شکل ماری است که ۲۰ بار به دور خود حلقه زده و دمش را در دهان گرفته شده و مهره‌ها و تاس‌های آنکه با تاس‌های امروزی کاملاً متفاوت بوده  ودر یک ظرف سفالی در کنار صفحهٔ بازی قرار داشته اند و از سنگ‌های رایج در شهر سوخته یعنی از لاجورد، عقیق و فیروزه بوده و تا قبل از این گمان می‌رفت که صفحهٔ بازی پیدا شده در گورستان سلطنتی اور در بین‌النهرین همان عراق کنونی  کهن‌ترین بازی ساخته  بدست بشر می‌باشد و نمونه دیگری از قدیمی‌ترین بازی‌های صفحه و مهره‌ای دنیا که کشف گردیده شده و مربوط به 5 هزار سال قبل و به شکل عقاب و عقرب از جنس سنگ صابونی در حاشیه هلیل رود در جیرفت کرمان در جستجوی کاوش‌های پروفسور یوسف مجید زاده کشف گردید و دارای سوراخ‌ها خانه‌هایی بوده  که مهره‌ها در آن جای می‌گرفتند. نمونه‌های دیگری از بازی‌ها در تپه سیلک کاشان، صخره‌های جزیره خارگ در خلیج پارس کشف گردیده و محققان این نوع بازی‌های صفحه و مهره‌ای که تعداد بیشتر و امثال  کهن تر آن‌ها در ایران کشف شده  و البته در بین سایر ملت‌های کهن دنیا مانند چین، مصر وغیره وجود داشته را نیای بازی امروزی نرد نامیده‌اند که  در واقع همه این بازی‌های ابتدایی به گونه‌ای بوده  که تعدادی سنگ یا مهره را در صفحه‌ای که دارای خانه‌هایی به تعداد مختلف بوده، جا به جا می‌کردند و مهره‌ها را از یک نقطه آغازی به یک نقطه پایانی خواهند رساند.

چگونگی پیدایش نرد امروزی: قدیمی ترین  سند های موجود در جهان که بر وجود تخت نرد به صورت امروزی دلالت داشته و اسناد کاملاً معتبر و تاریخی ایرانی می باشد که از ساخت این بازی در زمان ساسانیان به دست بزرگمهر وزیر باهوش خبر داده است.

سند اول :در  یک نوشته ی  پهلوی بنام چترنگ نامک (ماتیکان چترنگ یا گزارش شترنج) این بازی را بزرگمهر در جواب  به بازی شطرنج که پادشاه هندوستان برای انوشیروان می‌فرستد، اختراع می‌کند و به پاس اردشیر بابکان، بنیانگذار سلسله ساسانی آنرا نیواردشیر به معنای اردشیر نجیب نام نهاده اند و بنا به متن کتاب چترنگ نامک، بزرگمهر در ساختن تخت نرد از نمادهای گوناگونی که عموماً مربوط به عقاید  زرتشتی است الهام(وحی ) می‌گیرد. مانند تشبیه صفحه ی بازی به کره زمین، 4 بخش زمین بازی به 4 فصل سال یعنی  سیاهی و سپیدی مهره‌ها به شب و روز و تعداد مهره‌ها به تعداد روزهای یک ماه، گردش تاس‌ها به چرخش افلاک و ستارگان و گردش مهره‌ها به حرکت مردمان تشبیه شده اند و همچنین چیدن مهره‌ها در آغاز بازی به آفرینش دنیا و برخورد و گذر مهره‌ها از یکدیگر را به برخورد و گذر انسان‌ها به هم در این زندگی و در انتها بیرون رفتن آنها از صفحه بازی به مرگ تشبیه شده است.

 نمادپردازی حتی در شرح شماره تاس‌ها نیز دیده می‌شود :  نشان اهورامزدا - نشان دو مینو (انگره مینو و سپنتا مینو)- نشان اندیشه: گفتار و کردار نیک- نشان عناصرچهارگانه :خلقت یعنی آب، باد، خاک، آتش- نشان پنج روشنی خورشید، ماه، ستاره، آتش، آذرخش و ۶ به شش گاهن بار مانند شده و در تلمود نیز به این بازی اشاره شده‌است و جالب اینجاست که جمع اعداد رو بروی هم در طرفین تاس‌ها همواره هفت یعنی عددی که برای ایرانیان گرامی ومقدس  بوده است و چنان‌که در برابر یک، شش نهاده‌اند و در مقابل دو، پنج و در مقابل سه، چهار قرار گرفته شده است.

سند دوم ظرف نقره‌ای بازمانده از دوران ساسانیان بوده  که در نقوش این ظرف نشان می‌دهد سربازان ساسانی به بازی نرد و کشتی مشغول هستند.

سند سوم شاهنامه فردوسی  بوده  که در بخش  در نهادن شطرنج این باز در قالب شعر به داستان ساخت تخت نرد می‌پردازد وداستان با این اشعار آغاز می گردد.

 سپاس از خداوند خورشید و ماه                  که رَستم ز بوزرجمهر و ز شاه

 چون این کار دلگیرت آمد به‌بُن                  ز شطرنج باید که رانم سَخُن

  چنین آگهی یافت شاه جهان                      ز گفتار بیدار کار آگاهان

که آمد فرستادهٔ شاه هند                           ابابیل و چتر و سواران سند

بیاورد پس نامه‌ای بر پرند                      نبشته به نوشین روان رای هند

بدانند هر مهره‌ای را به نام                    که گویند پس خانه او کدام

پیاده بدانند و پیل و سپاه                        رخ و اسپ و رفتار فرزین و شاه

گر این نغزبازی بجای آورند                 درین کار پاکیزه رای آورند

همان باژ و ساوی که فرمود شاه             بخوبی فرستم بران بارگاه

و گر نامداران ایران گروه                   ازین دانش آیند یکسر ستوه

چو با دانش ما ندارند تاو                   نخواهند زین بوم و بر باژ و ساو

فلسفه بازی تخته نرد از نظر شیعه: برخی از مراجع شیعه تخته نرد را حرام دانسته اند و برخی دیگر آنرا در حالیکه به نیت قمار نباشد جایز دانسته اند و اولین مجوز رسمی تخته نرد در جمهوری اسلامی در آبان ۱۳۹۴ توسط اداره کل ورزش و جوانان استان فارس صادر گردید و مازیار فرهی به عنوان مسئول آن انتخاب شده اما به سرعت این مسئله با واکنش روحانیان شیراز مواجه گردید و آنان این مجوز را مایه شرمساری شیراز به عنوان سومین حرم اهل بیت عنوان نمودند و خواستار توضیح مقامات ورزشی استان شدند و آن‌ها معتقدند تخته نرد چون با تاس بازی می‌شود بازی فکری بحساب نمی اید.

طریقه بازی کردن

آغاز بازی :روش چیدن مهره‌ها در شروع بازی:ابتدا، هر بازیکن یک تاس پرت می‌کند و بازیکنی که عدد بیشتری بیاورد بازی را آغاز خواهد کرد. در صورت مساوی شدن، دوباره تاس را پرتاب می‌کنند (شخص آغاز کننده با همان تاس ریخته شده بازی می‌کند و دوباره تاس نمی‌ریزد مثلاً اگر حریف ۲ آورده باشد وشما ۵ شما باید ۲ و ۵ را حرکت نمایید)در ادامه  نوبت بازیکن دیگر می‌شود و عدد روی تاس ها نشان می‌دهد که مهره‌ها وچه مقدار خانه باید حرکت داده شوند

انگاه مهره‌ها روبه جلو و با قانون‌های زیر حرکت داده خواهند شد:

مهره با توجه به عدد روی تاس به خانه باز یعنی خانه‌ای که از 2 مهره یا تعداد بیشتری از مهره‌های حریف پر نشده باشد می‌تواند جابجا گردد.عددهای روی 2 تاس تشکیل حرکت‌های جداگانه می‌دهد و  به عنوان مثال  اگر یک بازیکن عدد تاسش ۵ و ۳ باشد او می‌تواند یک مهره را پنج خانه و مهره دیگری را سه خانه جلوتر در خانه باز قرار بدهد و یاهم  می‌تواند یک مهره را 8 خانه به جلو ببرد و در یک خانه باز قرار دهد البته تنها در صورتی که نقطه میانی سه و پنج همزمان بسته نباشندو خانه بسته خانه‌ای بوده که دو مهره یا مهره‌های بیشتری از حریف آن خانه را پر کرده وبازیکنی که تاسش دو عدد برابر می اورد به  اصطلاح جفت آورده و معادل آوردن 4 تا از آن عدد است که مثلاً اگر تاس ۶ و ۶ بیاورد، بازیکن دارای چهار «شش» برای استفاده‌ بوده و می‌تواند هر ترکیبی از مهره‌ها را حرکت دهد.

بازیکن باید تا زمانی که حرکت قانونی با عدد روی تاس ها دارد حرکت کند و نمی‌تواند از عددی که آورده صرف نظر نماید و اگر جفت ۳ آورده باشد و فقط 3 تای آن ها را می‌تواند بازی کند، باید آن سه را بازی نماید.بازیکن همواره باید بیشترین تعداد حرکت را که می‌تواند بازی و به این معنی که اگر فرضاً بازیکن تاسش ۴ و ۵ بیاید و به این صورت که اگر مهره‌ای خاص را ۴ خانه حرکت کند  دیگر امکانی برای بازی کردن تاس پنج نداشته باشد اما اگر مهره‌ای دیگر را چهار خانه حرکت کند و امکان بازی کردن تاس ۵ نیز برایش مهیا شود اجباراً باید حالتی را که امکان بازی کردن هر دو تاس را به او ‌دهد  و بازی کند حتی اگر به ضررش باشد.

مرحله زدن و خوردن

خانه اشغال شده توسط یک مهره تک نامیده شده و اگر حریف روی مهره تک بیاید آن مهره را زده و جای آن قرار می‌گیرد و مهره خورده شده روی "بار" قرار خواهد گرفتئو تا زمانی که یک بازیکن یک یا چند مهره بر روی بار داشته باشد، باید نخست آنها را وارد بازی کند و هنگامی که نوبت او برسد با توجه به عدد روی تاس مهره بیرون را در خانه بازی از ناحیه خودی حریف قرار داده ، به عنوان مثال  اگر یک بازیکن یک مهره در بار دارد، و تاسش ۴ و ۶ دارد، می‌تواند مهره اش را روی هر 2 خانه چهار یا شش ناحیه خودی حریف قرار وبه شرطی که آن خانه‌ها باز باشند و اگر هیچ خانه‌ای باز نباشد بازیکن نوبت ا ش را از دست داده  اما  باید تا آن جا که می‌تواند مهره‌هایش را وارد کند و بقیه را برای نوبت بعدی خود بگذارد. بعد از آن که آخرین مهره خورده شود  وارد بازی شد وبازیکن به بازی عادی خود ادامه داده و اگر از تاسش چیزی باقی‌مانده و آن را بازی می‌کند.

قانون بازی: در شش خانه آخر نمی‌توان مهره ی حریف را زد و بعد آن را بروی مهره‌های دیگر خودی قرار داده ولی همواره می‌توان مهره حریف را بزند  و سپس آن را در دیگر خانه‌های خالی حرکت  و یا حتی مهره دیگری از حریف را زد و شایان ذکر است که در بازی اولویت با حرکت بوده و همان گونه ابتدا حرکت و  مثلاً اگر موقعیت خوردن مهره را داشته باشیم وحرکت مقدم حرکت مهره بوده است.

مرحله خارج کردن

زمانی که تمام مهره‌ها را در ناحیه خودی ۶خانه سمت راست تخته جمع کردید و حالا نوبت به آن رسیده‌ که مهره‌های خود را از بازی خارج نموده  و برای خارج کردن مهره از بازی  شما باید تاس‌ها را انداخته و به ازای هر شماره تاس، یک مهره از بازی خارج نموده و بازیکن با توجه به اعداد تاس باید شروع به بیرون انداختن مهره ها کنید. مثلاً اگر ۵ و ۲ اورده باشید، باید یک مهره از خانه شماره ۵ و یک مهره از خانه شماره ۲ خارج نموده و اگر در خانه‌های ۵ و ۲ هیچ مهره‌ای نبود باید با دیگر مهره‌ها این تاس های ۵ و ۲ را بازی کرده به عنوان  مثال  برای تاس 5 یک عدد مهره از خانه ۶ به خانه یک ببرید و برای تاس 2 یک مهره از خانه‌های دیگر حرکت نمایید.

قانون بازی : اگر تاس انداخته باشید و در خانه مورد نظر هیج مهره‌ای نباشد  با شرط اینکه در خانه‌های قبلش هم هیچ مهره‌ای نباشد، شما می‌توانید این مهره را از نزدیکترین خانه قبل از عدد تاس برداشته ، مثلاً تمام مهره‌های در خانه‌های ۱٬۲٬۳ جمع شده باشند و شما تاس اندازید و اگر تاس شما مثلاً ۴ و ۶ باشد شما می‌توانید 2 مهره از خانه ۳ خارج نمایید، اما اگر در خانه ۵ شما مهره باشد نمی‌توانید با تاس ۴ مهره از بازی خارج نموده  و باید این تاس را بازی کرد.

 اگر تاس جفت اورده شود  می‌توانید چهار مهره از خانه عدد تاس خارج نمایید. به عنوان مثال  اگر جفت ۳ بیارید در صورتی که چهار مهره در خانه ۳باشد می‌توانید هر چهار مهره را خارج نموده و اگر کمتر از 4 مهره در خانه ۳ باشد، می‌توانید تعداد تاس ۳ باقی‌مانده را از خانه ۲ بردارید.

قانون: اگر در ۶ خانه مهره باشد و به طور مثال تاس ریخته شده و ۲ و ۵ می‌آورید بجای این که از خانه ۲ و ۵ مهره‌ای خارج شود می‌توانید ۲ یا ۵ را بازی نمایید.

مارس: قبل از اینکه حریف‌ بتواند تمام مهره‌هایش را در سمت خود جمع کند، تمام مهره‌ها را از بازی خارج کنید که در این حالت حریف شما مارس شده و امتیازی که بدست میاورید ۲ است ، در حالیکه اگر مارس نشود، امتیازی که می‌گیرید ۱ بوده.

مارس سیاه:در صورتی که بتوانید تمام مهره‌های خود را از بازی خارج نمایید و حریف‌ شما هنوز هیچ مهره‌ای را خارج نکرده باشد و حداقل یک مهره در خانه ی خودی شما داشته  که اصطلاحاً می‌گویند حریف مارس اکبر شده و در این‌صورت به شخص برنده ۳ امتیاز تعلق خواهد گرفت. معادل مارس شدن در زبان انگلیسی March و معادل مارس اکبر در زبان انگلیسی marzo Negro است و ممکن  بوده که  در جمع‌های دوستانه از مارس اکبر با نام سگ مارس نیز یاد شود که این صفت  مودبانه نیست و در مقابل هر حریفی نمی‌توان این عبارت را به کار برد.

داو دادن:داو دادن اختیاری بوده و هر وقت هر کدام از دو بازیکن فکر کنند که برنده هستند، می‌توانند از حریف بخواهند که باخت را بپذیرد یا امتیاز نتیجهٔ بازی 2 برابر شود و قبل از آنکه بازیکنان مجبور شوند که  تا آخر بازی کنند و ممکن است در این بین شانس دخالت زیادی در بازی توسط بازی داشته و حال آنکه با داو دادن این شانس کشته شده  و بازیکنی که به واسطه ی بازی ضعیف عقب است تسلیم می گردد.

کیوب cube (تاس داو) کیوب یا تاس داو به تاسی گفته شده  که برای عمل داو دادن به کار می‌رود و یک مقدار از تاس های بازی بزرگتر بوده  و بر روی آن شماره‌های ۲، ۴، ۸، ۱۶، ۳۲ و ۶۴ درج شده.

در حین بازی هر بازیکن که فکر می‌کند شایسته پیروزی بوده می‌تواند داو دهد و تنها می‌تواند یکبار و قبل از تاس ریختن این چالش را برای حریفش به وجود بیاورد و بعد از اینکه داو از سوی هر یک از بازیکن‌ها پیشنهاد گردیده  حریف حق داشته که آن را قبول یا رد نماید و اگر داو رد شود یعنی حریف شکست را قبول نماید  و ست بعدی بازی شروع خواهد شد ولی اگر داو را قبول  نماید  بازی ادامه پیدا کرده  و امتیاز بازی در عدد کیوب ضرب می گردد و در این هنگام تاس داو طرف بازیکنی می‌رود که داو را قبول نموده و عدد شماره ۲ کیوب رو قرار می‌گیرد. همچنین اختیار داو دوباره با او بوده و بازیکنی که پیشنهاد داو را داده دیگر با کیوب کاری نخواهد داشت و بازی ادامه پیدا خواهد کرد تا زمانی که بازیکنی که داو را قبول نموده  احساس کند که این بار او شایستگی پیروز شدن را داشته باشد  و بر روی داو حریف داو می‌دهد و این بار کیوب روی عدد چهار می‌رود وباز هم حریف حق انتخاب دارد که کیوب را بگیرد یا رد نماید که اگر رد کند ۲ امتیاز واگذار کرده  واگر قبول نماید  امتیاز بازی روی عدد ۴ می‌رود و نتیجه هر ست در عدد کیوب ضرب خواهد گردیده ، یعنی اگر شما مارس شده باشید و کیوب روی ۴ باشد شما ۸ امتیاز خواهید داشت و اگر یک دست معمولی باختید و کیوب روی ۲ باشد ۲ امتیاز به حریف خواهید داد و یا اگر مارس اکبر شده باشید و کیوب روی ۱۶ بوده باشد ۴۸ امتیاز داده‌اید..

اضافه کردن نظر