باقله    Broad bean ونام علمی باقلا Vicia faba که باقلا یا باقالی یا باقله و یا "باقلی" هم گفته گیاهی یک ساله از خانواده بقولات  دارای برگهای تخم مرغ شکل و میوه غلاف مانند است که به میوه و دانه آن نیز باقله گفته می‌شود.

نام های دیگر باقلا broad bean, fava bean, field bean, bell bean, tic bean

این گیاه سابقه کشت زیادی داشته که در مصر باستان، یونان باستان و روم باستان از این گیاه استفاده می‌شده‌ و در ۲۸۰۰ سال قبل از میلاد مسیح به چین رسیده‌ و در کشور ایران بیشترین مصرف باقله به ساکنان شهرستان بهبهان واقع در جنوب شرقی استان خوزستان نسبت داده و کشت باقله ( بوقله به زبان محلی همین دیار )در این شهرستان به صورت وسیعی صورت گرفته شده

امروزه باقلا خواص پزشکی سنتی خود را از دست و فقط مصرف خوراکی خود را داشته  که  در بعضی از نواحی باقلاخیز، مثل گیلان و مازندران، باقلای خام، به تفنّن، تنها یا با بعضی «مخلّفاتِ» دیگر (مثلاً، در گیلان باکته، «اَشْبَل» یا تخم نمکسود ماهی) خورده می‌شود. اما خوردن باقلای پخته گرم (همراه با نمک و گلپر و سرکه) در کوچه و بازار بویژه در فصل سرما در همه جا معمول بوده   

گیاهشناسی

باقلا گیاه یک ساله دارای ساقه صاف ,عمودی و سفت و بدون پیچک بوده  و ارتفاع آن بین 30تا190 سانتمتر میباشد و تعداد یک یا بیشتر شاخه پایه دارد.بسیار پر برگ بوده که هر برگ تعداد یک تا 3 جفت برگچه های صاف داشته. تعداد 2تا6 گل در محور های برگ  تولید میگردد

بعد از برداشت و جوانه زنی، لپه های آن در داخل خاک خواهد ماند (Hypogeae). ساقه باقلا چهارگوش بوده که  به ارتفاع بیش از یک متر سیده. انواع پاکوتاه معمولاً دارای قدرت پنجه زنی زیادی میباشند. در صورتی که انواع پابلند حداکثر دارای دو ساقه بوده که ریشه آن قوی و پرانشعاب بوده و می تواند در زمین های نرم تا یک متر نیز در داخل خاک نفوذ نماید.

گل های باقلا در گره های بالایی به علت رقابت فتوسنتز انتهای ساقه های در حال رشد و نیز در شرایط تراکم شدید بوته ها، کمتر تشکیل و گرده افشانی به صورت خودگشنی بوده که در هر گره تعداد 2 تا 4 عدد میوه تولید که در داخل آن تعداد 3 تا 6 عدد دانه وجود داشته. گرمای زیاد می تواند مثل نخود فرنگی سبب اختلالات رشد جنین گردد که نتیجه آن افتادن گل ها و یا کم شدن تعداد دانه در غلاف است. با رسیدن دانه ها، پوست غلاف ها ضخیم شده و رنگ آن به علت اکسیداسیون تیروزین سیاه می شود. رنگ دانه رسیده بین قهوه ای روشن تا نسبتاً سیاه بوده که تفاوت میان نیام و دانه امکان طبقه بندی انواع گوناگون آن را فراهم میشود که محصول باقلا طی دو تا سه ماه می رسد.

گیاه زراعی باقلا خاک های داری حاصلخیزی متوسط تا خوب ,زهکشی بسیار خوب و بافت متوسط را ترجیح خواهد داد که مقاومت این گیاه به شوری متوسط بوده  که صفت مطلوب در بیشتر مناطقی که بارندگی محدود داشته.

کاشت، داشت و برداشت باقلا

بذر باقلا را در منطقه شمال ایران در عمق 5 سانتیمتر و به فاصله 10 سانتیمتر از همدیگر در اواسط پاییز پاشیده و نقاطی که دارای آب و هوای معتدل داشته، می توان بذر آن را در بهار نیز افشاند. فاصله ردیف های کشت، حدود 40 تا 60 سانتیمتر و مقدار 2 عدد بذر را با هم در سوراخ قرار داده که مقدار بذر مصرفی در کشت های مکانیزه به فاصله 10 × 20 سانتیمتر در یک هکتار حدود 200 کیلوگرم بوده.

در مراحل داشت برای مراقبت باقلا معمولاً یک تا دو هفته وجین لازم بوده که  در مرحله تشکیل غلاف، کود ازته را به صورت سرک به گیاه داده

برداشت باقلا مثل سایر حبوبات در سطوح کوچک با دست انجام که باید توجه داشت که زمان برداشت موقعی بوده که دانه ها هنوز شیری هستند. در زراعت سطوح بزرگ، با ماشین برداشت انجام شده که در ابتدا ساقه ها را از نزدیکی سطح خاک قطع کرده و سپس ساقه ها را همراه با غلاف به صورت دسته های بزرگ و عمودی در سطح مزرعه برای چند روزی قرار داده تا در مجاورت آفتاب خشک شود. سپس با دستگاه دانه جدا کن (خرمنکوب)، دانه را از ساقه و غلاف جدا کرده. مقدار محصول نسبت به نوع زمین و عوامل دیگر زراعی، حدود 6 تن در هکتار است.

آفات و بیماری های باقلا

آفات باقلا متعدد بوده  که  مهمترین آنها، شته سیاه باقلا و گاهی اوقات هم سوسک باقلا میباشد که با آفت کش مبارزه می شود.

از بیماری های باقلا می توان، زنگ باقلا، بیماری لکه شکلاتی باقلا ،بیماری لکه سیاه برگ باقلا و بیماری لکه قهوه ای برگ و غلاف را نام برد. بیماری های ویروسی نیز مشاهده که اغلب از انواع مختلف موزائیک میباشند.

ارزش غذایی موجود در باقلا

در 100 گرم دانه باقلا سبز و خام مواد زیر موجود بود :آب    72 گرم، پروتئین     8/4  گرم، مواد چرب    0/4 گرم    ، نشاسته    15/8 گرم، کلسیم    28 میلی گرم، فسفر    155 میلی گرم ، آهن     2/2 میلی گرم ، سدیم  40 میلی گرم ، پتاسیم  470 میلی گرم ، ویتامین A  220 میلی گرم

ویتامین B 1    0/3 میلی گرم ، ویتامین B 2  0/18 میلی گرم ، ویتامین B 3   1/5 میلی گرم ، ویتامین C   30 میلی گرم و ارسنیک     0/02 میلی گرم

ضمنا باقلا دارای ماده ای بنام فیتین Phytine بوده  که بسیار مغذی میباشد  و تقویت کننده بدن است . این ماده کلسیم بدن را تامین و  باقلا غذای خوبی برای دوران نقاهت بشمار امده

خواص درمانی باقلا

باقلا از نظر طب قدیم  ایران سرد و تر است و گل آن دارای طبع گرم  است و باقلا به صورت تازه م خشک به مصرف انسان و دام رسیده که از نظر ارزش غذایی شبیه لوبیا و نخود فرنگی است که در کشورهای خارجی بیشتر به صورت یخ زده عرضه و دانه های رسیده باقلا سبز در حدود 4 درصد پروتئین با ارزش فیزیولوژیکی بالا و مقادیر زیادی املاح معدنی مثل  فسفر، کلسیم و آهن دارد. مقدار ویتامین C در آن متوسط و مقدار کاروتین کم است.

باقله منبع تامین فیبر مناسبی بوده و همچنین به دلیل بالا بودن میزان پروتئین، می‌تواند همراه با برنج (باقله پلو) به یک غذای کامل تبدیل  که  کلسیم و پتاسیم موجود در باقله می‌تواند از بروز پوکی استخوان جلوگیری و به کنترل فشارخون بالا کمک نماید

برای باقله خواصی در رابطه با سنگ کلیه، رماتیسم، مثانه و نقرس ذکر و در عوض باقله تحریک کننده اصلی بیماری فاویسم  نیز بوده که به خاطر آن به این بیماری در فرهنگ عامه باقله‌ای گفته می‌شود. مصرف آن برای مبتلایان می‌تواند به مرگ بیمار منجر شود که  در بسیاری از افراد باقالی جواب آزمایش هپاتیت ب را مثبت می‌کند و سبب اشتباه شدن آزمایش خون می‌شود و توصیه می‌شود خانم‌های باردار به هیچ عنوان مصرف نکنند تا به کودک آسیب وارد نشود تقویت‌كننده قوای جنسی  بوده و ویتامین A موجود در آن باعث تقویت بینایی می‌شود. سبب كاهش ورم پروستات نیز شده

دانه های باقلا سرشار از آهن، فسفر، مس، منگنز، منیزیم، ویتامین C، ویتامین A، ویتامین K، ویتامین B و اسیدفولیك است بنابراین برای رفع كم‌خونی هم مفید میباشد

دم کرده گل باقلا ضد تشنج و ادرار آور بوده ،  دم کرده گل باقلا سنگ کلیه را دفع و برای قولنج های کلیوی مفید است ، جوشانده باقلا برای ورم مثانه مفید  و جوشانده باقلا اثر خوبی در رفع  درد رماتیسم بوده .

از جوشانده باقلا برای درمان نقرس استفاده و باقلا را اگر با آب سرکه و آب بپزید و با پوست میل شود اسهال مزمن را درمان  و برای رفع گرفتگی صدا در باقلا را با روغن بادام و قند مخلوط کرده و میل شود .

برای رفع کوفتگی و روم پستان ، در باقلا را با آب جو مخلوط کنید  و با سرکه و نعناع بپزید و ضمادی را که بدست می آید روی ورم و کوفتگی قرار بدهید .

ضماد در باقلا را با شنبلیله و عسل برای نرم کردن دمل و ورم بناگوش و زیر چشم مفید بوده  و همچنین جوشانده باقلا شکم روشهای مزمن را برطرف می کند، ضماد باقلا جوش و کورک را می رساند و چرک را خارج و برای درمان تکرر ادرار از جوشانده ریشه باقلا استفاده شود

جوشانده سر شاخه های باقلا مستی مشروبات الکلی را برطرف کرده و برای رفع التهاب و درد نوک انگشتان و ناخن باید یک مشت برگ باقلا را با نیم لیتر آب جوشانید و بگذارید کمی سرد گردد و انگشتان خود را به مدت دو ساعت در آن قرار داده تا به خوبی برطرف شود.

یكی از راه‌های جلوگیری از ابتلا به بیماری فاویسم  باید دو لپه كردن باقالا و جوشاندن آن در آب و دور ریختن آب آن است. پخت باقالا در روغن و همراه ادویه‌های گرم مانند آویشن، دارچین، فلفل، میخک و گلپر نیز احتمال این عارضه را كاهش داده و  باید بدانید كه بیماران مبتلا به فاویسم در حالت عادی كاملا طبیعی داشته و هیچ علامتی ندارند و فقط در صورت مصرف باقالا دچار علامت می‌شوند.

مضرات باقلا

باقلا در بعضی از فراد  تولید نفخ و سنگینی سر و معده می کند برای جلوگیری از این عوارض باید ابتدا باقلا را پوست کرده  و بجوشانید و آب آنرا دور ریخته . سپس بان مقدری آب اضافه کرده و بعد از پختن با روغن بادام و ادویه گرم مانند دارچین و فلفل بخورید .

مصرف باقلای تازه ممکن است که  تولید مسمومیت و حساسیت شدید ماید که گاهی باعث مرگ می شود بنابراین باید در خوردن باقلای تازه و خام احتیاط شود  که  معمولا اشخاصی که به باقلای تازه حساسیت دارند فاقد یک آنزیم مخصوص داشت.

تهیه ماسک طبیعی از باقلا

برای از بین بردن لكه‌های پوستی، باقالا را پخته و له كنید سپس آن را مانند ماسك  بر روی صورت خود مالیده  و اجازه دهید برای 10 دقیقه روی پوست مانده شود.

باقالای پخته را با شنبلیله و عسل مخلوط کرده  و روی جوش‌های‌تان قرار دهید. این كار سبب نرم شدن و رسیدن جوش و بیرون آمدن چرك از آن شده که این ضماد همچنین برای كاهش ورم زیر چشم مفید است.

برای افزایش شادابی پوست یك قاشق غذاخوری پودر باقالا را با گلاب مخلوط  کنید  و برای 10 دقیقه روی صورت‌تان قرار داده.

برای جلوگیری از سفیدشدن مو، گل باقالا را له كنید و به موهای‌تان مالش داده.

اضافه کردن نظر