مورد یا مورت  MYRTLEبا نام علمی: Myrtus  نام یک سرده از تیره موردیان بوده و سردهٔ درختچه‌ای همیشه‌سبز یا درختی کوتاه با یک یا دو گونه از موردیان که بومی جنوب اروپا و آفریقای شمالی میباشد.

نام های دیگر مورد: true myrtle,myrtus italicamill,myrtus mucronatapers,مورد،مورت،آس، عمار ،آسا، زند، نوفام، مرسین،بستانی، فنطوس، مرسنین، مدس، اردو، هبلاس، هولاس، هدسی، حملاش، قمام

مورد گیاهی مقدس در آیین زرتشت است و در کتاب بندهش در بخش آفرینش گیاهان این گیاه نماد اهورا مزدا است.در استان فارس این گیاه را جمع آوری کرده و در حجله ی عروس و داماد آن را زیر فرشهای حجله گاه میگذارند تا بوی خوش آن در حجله گاه منتشر گردد و این گیاه درختچه یا بوته‌ای گیاه همیشه سبز بحساب امده که گاه بلندی آن به ۵ متر نیز می‌رسد و برگهای آن در حدود ۳ تا ۵ سانتی‌متر طول داشته و بویی بسیار خوشایند میباشد و گلبرگ‌های آن سفید و میوه توپی شکل آن آبی رنگ بوده

در نوشته‌های بقراط گیاه مورد جایگاهی ویژه داشته و دریونان قدیم سنبل عشق وزیبایی به عظمت بود ورومیان عقیده که هرکس چای مورد بنوشد در نزد معشوقه اش زیبا جلوه کرده و جلوی خانه‌های خود مورد می‌پاشیدند تا این که عشق همیشه در خانه هایشان باقی ماند.

دامنۀ انتشار گیاه مورد: در بین هرزویل و منجیل، لاب سفید در بختیاری، دره رودخانه خراسان، شهبازان، شهشوم، سراب، گیلان غرب، کرمان، نودان، کازرون، مهارلو در شیراز، نی‌ریز به طرف شیراز، فسا، ممسنی، نزدیک حاجی‌آباد و بندرعباس پراکندگی داشته است .

گیاهشناسی

مورد با نام علمی Myrtus communis درختچه کوچکی با  ارتفاع ساقه  ای آن در شرایط عادی بین ۱ تا 5 متر است  و 10 تا 20 سال طول میکشد تابه ارتفاع نهائی خود رسیده و شاخه های این درختچه دارای برگهای نزدیک به هم و متراکم بوده و برگها بدون دمبرگ و نیزه ای شکل هستند و 3 تا 5 سانتی متر طول داشته .دارای برگ‌هایی همیشه سبز، پایا، متقابل، ساده، نوک‌تیز، عاری از تار و دندانه، چرمی، به رنگ سبز تیره و معطر بوده و گل‌های نسبتاً درشت و زیبای مورد، رنگ سفید و بوی مخصوصی داشته و از اردیبهشت ماه تا تیر ظاهر میگردند و در طب گذشته مورد را تحت عنوان «آس» یا «عمار» به معنی نیکوی و خوشبو نامیده اند

پیدایش گلهای این درختچه به رنگ صورتی بوده که مانند برگ‌ها وضع متقابل داشته و در کنار آنها، به ساقه پیوند خورده و هر گل آن ۵ گلبرگ مساوی به صورت گسترده شده، بطوری که وجود این حالت سبب می‌شود پرچم‌های متعدد و فراوان گل تا انتهای میله و محل اتصال میله به نهنج به صورت دسته‌ای از تارهای بلند و ظریف رویت گردند

برروی ساقهٔ درخت موردبرجستگی‌هایی به وجود آمده که گال GALL نامیده و برجستگی‌ها دارای مقدار زیادی تانن بوده وبسیار قابض میباشد و این گیاه در دسته گیاهان دارویی قرار گرفته و مصرف دارویی دارد.

برگ، میوه و گل‌های روی ساقه مورد دارای خواص دارویی داشته و این درختچه بیشتر در نواحی شمال ایران، فارس، کرمان، بندرعباس، یزد و گیلان غرب رویش کرده وگیاه دارویی مورد به طورخودرودر نواحی اطراف دریای مدیترانه واب وهوای معتدل می‌روید و همچنین به عنوان گیاه زینتی از آن استفاده می‌شود.

میوه سته، تقریباً گوشتی، تخم مرغی به رنگ آبی تیره و متمایل به سیاه دارای تاجی از کاسبرگهای باقیمانده بر آن و دانه‌های متعدد بوده  و میوه آن تحت عنوان Mursins در خاورمیانه بعنوان چاشنی کاربرد بسیاری داشته

بخش های داروئی: بخش داروئی این گیاه را برگها تشکیل داده و برگهای گیاه همیشه سبز، پایا، متقابل، ساده نوک تیز، با حاشیه درشت، چرمی منقوط و به رنگ سبز تیره و معطر بوده  و این برگها چنانچه در سایه آفتاب خشک شده اند  رنگی پررنگ و بوئی مطبوع و تند داشته و در صورتی که در مقابل آفتاب شدید خشک شده باشند رنگ زرد پیدا میکنند و بوی بسیار کمی دارند و سایر اندام هایمورداستفاده در درجات بعدی ،میوه و برجستگی هایی که گال نامیده می شوند هستند

تکثیر گیاه مورد: دانه ها را به مدت 24 ساعت در آب گرم قرار داده و در اواخر زمستان در گلخانه کاشته ،وقتی جوانه ها به اندازه کافی بزرگ شدند در گلدانهای مجزا قرار داده و در اواخر بهار و یا اوایل تابستان به بیرون منتقل شود.

زمان جمع‌آوری: بهترین زمان جمع‌آوری برگ از اواسط بهار تا اواسط تابستان بوده که گیاه حداکثر فتوسنتز را انجام خواهد داد

شرایط نگهداری گیاه مورد: این گیاه به آفتاب کامل نیاز داشته و در سایه رشد نمی کند و خاک مناسب برای رشد این گیاه خاک ماسه ای،شنی،لومی مرطوب و خوب زهکشی شده بوده و در برابر بادهای سرد و خشک این گیاه باید محافظت شود ودمایی بین 16 تا 34 درجه برای این گیاه مناسب میباشد.این گیاه برای داشتن گلدهی خوب باید یک تابستان گرم را سپری نموده باشد.

ترکیبات شیمیایی گیاه مورد

برگ مورد: تانن،مواد رزینی تلخ،کامفن و 0.3 درصد اسانس بوده

ساقه مورد :دارای ماده ی به نام Myrtidana می باشد که بدلیل تانن بالا اثر قابض داشته.

میوه مورد : میوه این گیاه دارای مقادیری تانن،اسانس،مواد رزینی،قند های آلی و اسید های مختل مثل اسید مالیک و اسید سیتریک می بوده

دانه مورد: دارای نوعی ماده روغنی می باشد که از اولئین،لینولئین،پالمیتین و Myristicine تشکیل داده

اسانس مورد: بازده اسانس 0.3 درصد ماده برگ خشک می بوده که شامل ترکیبات دیپانتن،ترپن و سینئول می باشد.که در اثر تقطیر اسانس در دمای 180 درجه دو ماده Myrtol و Myrtenol از آن بدست امده

خواص دارویی مورد

گیاه مورد، اثر ضدعفونی کننده گی داشته و از آن در مصارف داخلی و خارجی می‌توان استفاده میشود همچنین مقوی معده، نیرو دهنده‌است و در رفع بیماری‌های دستگاه تنفس و مجاری ادرار به کار برده و برای تقویت معده از گردبرگ مورد می‌توان قبل از هر وعده غذایی استفاده نمود و در مصارف خارجی از مورد در رفع بیماری‌های جلدی و مواقعی که به دلیل بروز دانه‌های جلدی پوسته‌های کوچک و سفیدرنگ در پوست ظاهر میگردند، می‌توان استفاده نمود.

در قدیم برگ مورد را به عنوان ماده ضدعفونی‌کننده مورد استفاده قرار داده و از میوه آن جهت التیام زخم‌ها و خونریزی‌ها بهره جسته اند و در برخی از  نقاط جهان از میوه مورد به صورت خام یا پخته، تازه یا خشک استفاده شده و مصرف میوه خشک، به خصوص در خاورمیانه، رایج بوده و گل‌ها و میوه خشک جهت عطر و مزه در سس‌ها و شربت‌ها به کار برده شده و میوه‌ها به صورت نوشیدنی اسیدی مصرف میگردند. در ایتالیا غنچه‌های گل به مصرف خوراکی رسیده و گل‌ها شیرین و معطرند و در سالاد استفاده شده و از  برگ‌های معطر ان برای خاصیت ضد خونریزی و مقوی استفاده. به تازگی موادی با خاصیت آنتی‌بیوتیکی از این گیاه استخراج و مواد فعال مورد به طور سریع جذب می‌شود و ظرف 15 دقیقه، ادرار بوی مخصوص و رنگی بنفش پیدا خواهد کرد

مورد دارای آثار ادرارآور، تسکین سرفه، ضد اسهال، قابض، دافع خفقان، محلل اورام (ورم‌ها)، مقوی معده و احشا، ضد زخم، درمان بواسیر، درمان زخم زبان و لثه بوده

 غرغره کردن جوشانده آن در ضدعفونی و رفع تحریک مخاط دهان مؤثر بوده و برای رفع عرق کردن و برطرف کردن بوی بد زیر بغل هرروز روغن مورد را به زیر بغل مالیده  یا از گرد برگ ان استفاده میکنند و گیاه مورد بوی بد دهان را رفع میکند و در تقویت موی سر و سیاه شدن (رهایی از سفیدی مو) آن مفید است.

در درمان تبخال ، به عنوان آنتی سپتیک و در درمان التهاب مخاط بینی استفاده شده . ضد احتقان، قابض، تقویت‌کننده و ضد عفونی‌کننده و ضد انگل نیز میاشد. مورت برطرف كننده زكام و سرماخوردگی  نیزمیباشد

برگ پودر شده مورت تقویت کننده معده، پودر ریشه بعنوان مرهمی برای سوختگی و نیش حشرات بوده و به دلیل وجود ترکیبات شیمیایی ضد سرطان در این گیاه در درمان سرطان موثر میباشد.که برای استفاده از ریشه باید در اواخر پائیز پوست آن را جدا کرده و بعد از تمییز کردن، خشک کرده و در محیطی عاری از رطوبت نگهداری گردد.

فرآورده‌های خوراکی مورد در درمان عفونت‌های ادراری، مشکلات هضم، برونشیت، سینوزیت و سرفه‌های خشک بسیار موثر و ضروری است . در هندوستان از فرآورده‌های خوراکی مورد جهت مشکلات دماغی (صرع) و از فرآورده‌های موضعی آن جهت عفونت‌ها و هموروئید (بواسیر) و از اسانس برگ‌ها به عنوان آنتی‌سپتیک و درمان پیوره بسیار استفاده می‌شود که از  اسانس مورد جهت تهیه شیاف برای درمان بواسیر و از برگ بو جهت تهیه محلول های شست و شوی زخم های چرکین به صورت کمپرس استفاده میگردد

 همچنین از اسانس مورد به صورت فرآورده‌های موضعی برای دردهای روماتیسمی استفاده و میوه مورد دارای خاصیت ضد نفخ  نیز است و در درمان اسهال، اسهال خونی، بواسیر، زخم‌های داخلی و روماتیسم مؤثر میاشد

ترکیبات آسیل فلورو گلوسینول، از جمله میرتوکومولون A و B که اخیراً از گیاه مورد جدا شده‌اند، بر روی باکتری‌های گرام مثبت بسیار مؤثر، ولی بر روی گرام منفی‌ها بی‌تأثیرند. عصاره آبی الکلی برگ، ریشه و ساقه به دلیل داشتن مواد فنلی، در از بین بردن میکروب‌های گرام منفی و مثبت، از جمله Micrococcus pyogenes و Mycobacterium tuberculosis و قارچ‌ها اثری قوی داشته است.

باید توجه داشت فراورده‌های مورد، نباید به مقادیر زیاد و بی‌رویه و برای مدت طولانی به کار برده شوند، زیرا بر اثر دفع اسانس از راه دستگاه تنفس، مخاط برونش‌ها تحریک گردیده و عوارض ناراحت‌کننده‌ای ایجاد میگردند و دارای خاصیت ضد باکتریایی داشته و سرشار از ویتامین C است و زخم‌های داخلی را التیام بخشیده و بلفارول لوسیون روغن مورد سبز (میرتول)۵٪ در روغن بادام کاربرد درمانی مثل تقویت کننده ابرو و مژه- ضد شوره و التهاب پلک‌ها این محصول گیاهی، تقویت کننده ابرو و مژه بوده.

قابلیت‌های بلفارول به حدی بود  که حتی ریزش ابرو و مژه را نیز متوقف کرده و پس از مدتی همان فردی که از ریزش رنج می‌برده، دارای مژه و ابروهایی سالم و زیبا خواهد شد. ریزش موهای سر و صورت اغلب به دلیل آلرژی پوستی و یا آلودگی‌های قارچی میباشد و عوارض این آلودگی‌ها به صورت ریزش، خارش و گاهی شوره (بخصوص پلک‌ها) تظاهر می‌کند. در بلفاریت مایت‌ها (دمودکس) هم گاهی دخالت داشته که خوشبختانه این دارو بر روی مایت و تخم‌های آن نیز مؤثر بوده.

بعضی از باکتری‌ها و قارچ‌های ساپروفیت در شرایط مناسب (چربی پوست) فعال بوده و با ترشح مواد حساسیت زا و نفوذ به پیاز مو سبب فساد و تخریب آن شده (ریزش مو). میرتول موجود در بلفارول یک ضد قارچ و باکتری قوی میباشد (بخصوص در گرم مثبت‌ها) و با استفاده از این اثر پوست و مو (موهای سر، ابرو و مژه) را کاملاً ضد عفونی نموده و صدمات ناشی از فعالیت عوامل مخرب فوق را از بین می‌برد.

موادی چون رنگ‌ها، رنگبرها و مواد جانبی مربوط به فراورده‌های بهداشتی و حتی متابولیت میکرو ارگانیسم‌ها سبب حساسیت (التهاب و خارش) پوست شده و پوست ملتهب قادر به نگهداری پیاز مو موهای سر، ابرو و مژه در بستر خود و ممانعت از ورود میکروب‌ها به سد خود نیست بنابراین علاوه بر ایجاد شوره سر موجب پژمردگی، رنگ پریدگی و نهایتاً ریزش آنها نیز میشود و محلول مورت حساسیت و خارش را کاملاً از بین می‌برد و حتی موجب در مان جوش‌های سطح پوست شده.

مقدار و نحوه مصرف بعد از شستشوی صورت و یا استحمام، ابروها و مژه‌ها را چرب کنید به گونه‌ای که ریشه موها کاملاً به دارو آغشته شوند. به صورت های دمکرده، گرد مورد، عرق مورد، روغن مورد، تنتور مورد استفده قرار میگیرد

مقدار دم‌ كرده‌ی‌ مورد میتوان  25 گرم‌ در هزار برگ‌ و به‌ مقدار مصرف‌ 2 ـ 3 فنجان‌ در روز استفاده‌ شود

عوارض جانبی

در موارد خاصی بعضی از افراد نسبت به ترکیبات بلفارول حساسیت به صورت خارش وجوش‌های ریز در محل مصرف نشان داده‌اند که از اینرو ضروری بوده که قبل از مصرف جهت تست حساسیت زایی، روی پوست بازو که به طرف بدن شود و مقدار کمی از بلفارول مالیده و بعد از ۲ ساعت در صورت عدم بروز حساسیت (قرمزی و خارش) استفاده شود.

اضافه کردن نظر