زالزالک، خَفجه،کیالک، و یا کویج  با نام علمی: Crataegus aronia  و نام انگلیسی زالزالک :Crataegus hawthorn یکی از گیاهان دارویی است و زالزالک در ایران از جمله در استان آذربایجان شرقی به ویژه شهر مراغه ، استان گیلان ، کهگیلویه و بویراحمد، استان فارس و استان اصفهان به خصوص شهرستان نجف آباد قابل رویش است و این گیاه در و استان کردستان و استان همدان واستان کرمانشاه و شمال استان آذربایجان غربی هم به وفور پیدا می‌شود. زالزالک بطور کلی یک میوه ایرانی میباشد

این گیاه را در زبان ترکی «یمیشان» میگویند و در زبان کردی به آن بلچ (Belch) و گویژ نیز گفته شده  و در شهر همدان به گیویج و در نجف آباد به کوج معروف میباشد.و همچنین در زبان لری به این میوه سیسه(sisa) گفته شده و به این گیاه در مازندران به ولیک یا ولیگ معروف است.

نام های زالزالک: زالزالک، ولیک، تفاح‌البری، زعرورالادویه، وملاویلک،سیسه، گویج، زعرور ،گتو، کوت کوتی، کمار، ولک، گوژ، کویچ و کرجیل نام‌های محلی مختلف برای گونه‌های مختلف زالزالک است که در ایلام "گویج" رایج‌ترین نام برای این میوه بوده.

انواع زالزالک: این گیاه دارای دونوع سفید و قرمز (شغالی) است

گیاهشناسی

زالزالک یک گیاه تیغ دار معمول بود که طول آن به پنج پا می رسد و در دامنه کوهها و اراضی جنگلی آفتابی در سرتاسر جهان قابل رویش بوده و گلهای این گیاه در ماه “می”  قابل شکوفتن است ، اما به رغم اینکه زالزالک جزو تیره گیاهان طبی مانند انواع رز است و  لیکن گلهای این گیاه معطر نبوده و گلهای آن در بوته های کوچک رشد خواهد کرد  و به رنگ سفید، قرمز یا صورتی دیده شده و دانه های کوچک این گیاه که به آنها زالزالک گفته شده بعد از شکوفایی گل ها رشد می کنندو گل‌های این میوه سفید و به قطر 12 تا 16 میلی‌متر، کاسبرگ‌های سه گوش، روی میوه برگشته میباشد و میوه آن عموما در ایلام زردرنگ است و میوه این گیاه معمولاً پس از رسیدن رنگ قرمز به خود می گیرند اما رنگ سیاه آن نیز پیدا میشود. برگهای زالزالک درخشان بوده و به اشکال و اندازه های گوناگون رشد خواهد کرد

تهیه دارو از زالزالک از برگها، دانه و گاهی اوقات از گلهای آن  اما فقط گلهای سفید خواص درمانی دارند آغاز می گردد و این قسمتها خشکانده شده و سپس به پودر تبدیل میگردد و پودر تهیه شده به صورت انواع کپسول در می آید یا توأم با آب به الکل یا گلیسرین (مایعی شیرین و غلی الکلی) اضافه شده و در نتیجه نوع مایع آن را نیز می توان تهیه نمود و اگر الکل و آب با مواد گیاهان طبی مخلوط و مایع دارویی از آن تهیه گردد در آن صورت الکل و آب ترکیبی قابل هضم تری  را تشکیل خواهند داد.

تکثیر آن از طریق تخم و تهیه نهال انجام میگیرد  و در بهار، شکوفه های پرپر صورتی رنگ زیبایی داشته و میوه ای است کوچک حاوی هسته ای سخت.

خواص دارویی زالزالک

زالزالک گیاهی از خانواده رز بوده  که سرشار از ویتامین‌های گروه B و ویتامین C می‌باشد و درخت زالزالک که یک گیاه ضد نارسائی قلبی و کاهش دهنده فشارخون است و دارای خاصیت ضد اضطراب بوده و  در یک پژوهش دوسوکور راندم همراه با گروه کنترل و دارونما اثربخشی عصاره گیاهی زالزالک در درمان اختلالات ناشی از اضطراب برروی 264 نفر مورد بررسی قرار گرفته و نتایج نشان داد که این دارو در درمان اضطراب کاملاً موثر میباشد

زالزالک در اروپا، به ویژه در المان برای معالجه بیماران مبتلا به فعالیت نامنظم قلب بکار برده میشود و میوه زالزالک در دمان آنژین، سفتی رگها و برخی از انواع خفیف بی نظمی ضربان قلب نیز مؤثر بوده و اگر پزشک معالج فرد مصرف زالزالک را برایتان توصیه کرده ، احتمالاً از بیماری قلبی خیلی جزئی رنج می برید و پژوهش ها به عمل آمده نشان داده  که زالزالک می تواند در کنترل آن به فرد بیمار  کمک کند.

مصرف زالزالک باعث  کاهش قند و فشار خون می شود و زالزالک ضد اسکلروز بوده  و مصرف آن برای تقویت معده بسیار مفید میباشد و زالزالک سرشار از مواد آنتی‌اکسیدانی بسیار قوی و موثر بوده مانند : فلاوونوئیدها، آنتوسیانیدین‌ها، پروآنتوسیانیدین‌ها و ...  که این آنتی‌اکسیدان‌ها سبب افزایش جریان خون به سمت قلب و باعث پیشگیری از بیماری‌های کرونر قلبی شده و در نتیجه سکته‌های قلبی در کسانی که به طور منظم از زالزالک استفاده می‌کنند کاهش پیدا میکند. یکی از مواد مفید موجود در زالزالک فلاونوییدهایی می ‌‌باشند که نسبت به رنگ میوه شدت اثرات آنتی ‌اکسیدانی آن ها تغییر کرده و میوه‌ های قرمزرنگ دارای اثر قوی، صورتی اثری ضعیف و زرد اثر ضعیف ‌تری دارا هستند.

زالزالک در فرایند سوزاندن چربی‌ها کمک مکرده و کالری اضافی تحمیل‌شده بر بدن را از بین می‌برد. در نتیجه برای اهداف کاهش وزن و لاغری برای افراد چاق مناسب بوده و گل زالزللک درمان کننده تشنج میباشد و این گل اندکی معطر است و قبل از آنکه غنچه اش کاملاً باز بشود، برای مصرف داروسازی، می چینند.

در کم خونى و سل اثر خوبی میگذارد و برای روماتیسمى ها و مبتلایان به ورم روده مفید بوده ،همچنین اشتها را زیاد مى کند و جهت درمان قطره قطره آمدن ادرار توصیه فراوان شده  است ، شربت زالزالک همراه با شکر سرخ ، براى رفع سردرد شدید مفید میباشد و همچنین زالزالک در درمان آنژین و تصلب شرایین (سفت شدن دیواره رگ‌ها)‌ بسیار کاربرد داشته

پژوهش ها نشان داده که مصرف زالزالک LDL کلسترول یا همان کلسترول بد را در جریان خون کاهش پیدا کرده و منجر به کاهش تولید کلسترول در کبد افرادی که رژیم غذایی سرشار از کلسترول دارند، می‌شود. سرکه زالزالک از عوامل اصلی کاهش کلسترول و تری‌گلیسیرید در بدن بوده است

کاهش علائم یائسگی مثل  گرگرفتگی بدن بوده و سبب بهبود سوءهاضمه شده و از بیماری‌های کبدی پیشگیری میکند و دارای اثرات ضد التهابی است

دم نوش یا چای زالزالک 

چای زالزالک آرام بخش بوده و بنابراین کسانی که از بی خوابی رنج می برند و یا دچار انقباضات مکرر عضلانی می شوند بهتر است که این نوشیدنی را بیشتر مصرف نمایند و آن را جایگزین چای در محل کار خود نمایند و از خواص ان بهره ببرند و مصرف منظم چای زالزالک برای افرادی که از بیماری های قلبی رنج می برند نیز مفید و ضروری است و به بهبود خون رسانی به قلب کمک کرده . این دم نوش خوش معطر، کمترین خطر را برای مصرف کنندگان داشته و برای کسانی که از افزایش فشارخون رنج می برند، مفید بوده و مصرف روزانه یک فنجان چای زالزالک بدن را در برابر تنش های روحی مقاوم میکند و به کنترل دلواپسی و استرس ها کمک مینماید و همچنین دم کرده زالزالک برای مشکلات عصبی کاربرد داشته  زیرا عواملی را که در برابر جریان خون مقاومت می‌کنند و دمنوش زالزالک تازه یکی از بهترین گزینه‌ها برای افزایش زمان خواب آرامش‌بخش میباشد

تقویت عضلات عروق، کاهش احتمال تشکیل لخته و پیشگیری از سکته قلبی از دیگر خواص این میوه بوده  که به دم کرده زالزالک نسبت داده شده و این نوشیدنی دارویی در تنظیم عملکرد دستگاه گوارش نیز مؤثر میباشد و علاوه بر تنظیم میزان کلسترول خون، به کاهش علائم بیماری اسهال کمک کرده و در واقع میوه زالزالک بسیار قابض است.

طریقه مصرف: در پی مصرف نوعی محصول زالزالک که برچسب روی آن مؤید محتوای استاندارد حاوی ۴ تا ۱۰ میلی گرم فلاونویی یا ۳۰ تا ۱۶۰ میلی گرم پروسیانیدین الیگومریک و یا ۱/۸ درصد رامنوسید ویتکسین یا ۱۰ درصد پروسیانیدین میباشد و اگر برای نارسایی یا آنژین قلبی ناگزیر به مصرف زالزالک میباشید، لازم است مصرف آنرا حداقل قبل از احساس هر نوع نتیجه ای به مدت 6 هفته و روزی 3 بار ادامه داده.

مضرات مصرف زالزالک

مصرف زیاد زالزالک سمی بوده و زنان نباید در دوران بارداری و شیردهی آن را مصرف نمایند

در هسته زالزالک، ماده آمیگدالین وجود دارد که اثر سمی داشته و باید از خوردن آن دوری گزید.

زالزالک رسیده برخلاف جثه ریزش از مقدار قند بالایی برخوردار بوده بطوری که  که در صد گرم آن 70 کالری انرژی نهفته است. به همین علت  افراد دچار اضافه وزن و بیماران قندی باید در مصرف آن محتاط باشند.

در مقادیر زیاد ممکن بوده که  منجر به بروز علائمی مثل: سردرد، میگرن، خستگی، تهوع، تپش قلب، لکه‌های پوستی خفیف، خواب‌آلودگی، علائم بیماری‌های رودی معدی ، آلرژی و... گردد

اضافه کردن نظر