گیاه دارویی مرزه SUMMER SAVORY  با نام علمی SATUREIA HORTENSIS گیاهی یکساله از تیره نعناعیان LAMIACEAE  دارای ساقه‌های متعدد و به رنگ مایل به قرمز داشته که به حالت وحشی در اروپای جنوبی و آسیا (از جمله ایران) به فراوانی قابل رویش است.و  نام های دیگر ان Garden savory, Savory میباشدو نام عربی ان : Nadgh ، نام فرانسوی مرزه : Sarriette و نام آلمانی : Bohnenkrut میباشد

 از این گیاه اسانسی حاصل شده که به صورت مایعی بی‌رنگ یا مایل به زرد بوده و سرشاخه‌های آن بوی معطر و اثر نیرودهنده و تسهیل‌کننده عمل هضم و مقوی معده و مدر و بادشکن داشته  و این گیاه در ایران جزو سبزی‌های خوراکی به صورت خام و پخته در اغذیه مصرف خواهد شد.

توجه داشته باشید که شربت گیاهی تیامین که در داروخانه‌های ایران موجود میباشد حاوی اسانس آویشن، مرزه و رازیانه و اکالیپتوس ساخته شده است که  در داروخانه های کشور موجود بوده  و دارای اثر ضد سرفه و خلط آور می باشد.

مرزه گیاهی بوده  که  برای عطر و طعم دادن به غذا و  برای ساخت داروها از این ماده معطر استفاده میگردد و  از مرزه در  ترشی ها  و آماده سازی مواد غذایی استفاده فراوان شده و مرزه برگ های صاف و یا نیزه ای شکلی داشته  که  از نظر طب سنتی برای دستگاه گوارش بسیار خوب بوده و یک محرک اشتها آور و ضد نفخ محسوب میشود و این گیاه را به عنوان چاشنی و ادویه به همراه لوبیا، سالاد فصل، خیار، ماهی، گوشت، كالباس و سوسیس مصرف میشود

این گیاه دارویی در ماه های  تیر تا شهریور در كشور به گل می نشیند. محل رویش مرزه در شمال غرب و قسمت‌های مختلفی از خراسان بوده و به عنوان سبزی خوراكی بوده و استفاده خشک آن به عنوان ادویه‌ نیز رایج بوده و یكی از فرآوردهای اصلی از گیاه مرزه اسانس آن بوده كه طعم فلفل را به یاد می آورد و كاربرد وسیعی در صنایع غذایی خواهد داشت.

ترکيبات مهم  موجود در گیاه مرزه

مرزه تابستاني ( برگ خشک ) حاوي حدود يک درصد اسانس بوده که شامل اجسامی از جمله کارواکرول ، تيمول ، بتاپي نن ، پاراسيمن ، ليمونن و کامفن میباشد . ترکيبات ديگر آن شامل ويتامين ها و مواد معدني مختلف میباشد و ترکيبات مرزه بسته به شرايط آب و هواي ناحيه رويش ممکن است متفاوت باشد .

گیاهشناسی

مرزه تابستانه گیاهی یکساله دارای گلهای لوله ای شکل به رنگ بنفش-سفید با  ارتفاع بوته به 30 تا 60 سانتی متر میباشد و برگها باریک و به رنگ سبز بوده و جوانه زنی بذرها کند بوده و گلها هرمافرودیت میباشد و بوسیله حشرات گرده افشانی شده و میوه  ان کپسولی بوده و دارای دانه های قهوه ای تیره و وزن هزار دانه اش 4/0 تا 6/0 گرم است.

این گیاه به خاکهایی سنگریزه دار و با زهکش مناسب نیاز داشته و این گیاه قادر است در خاکهای بسیار قلیایی هم رشد نماید و مرزه اصلا نمی تواند در سایه رشد کند و نور کامل آفتاب را خواهد پسندید و برگها دقیقا قبل از گلدهی گیاه برداشت شده وگیاه مرزه به آب زیادی نیاز داشته و با چیدن جوانه گلها می توان گیاه را وادار به تولید برگهای تازه نمود و بذر مرزه می تواند از جوانه زنی بذرهای مجاور جلوگیری نماید تکثیر این گیاه با بذر است و محیط های گرم و خشک با نور زیاد، خاک لومی با  ۷ =PH را خواهد پسندیدو  این گیاه در اواخر فروردین ماه بعد از گذشتن سرمای بهاره کشت میگردد و 6 تا 8 کیلوگرم بذر مرزه در هکتار به فاصله 40 تا 45 cm کشت شده و گیاه در زمان گلدهی برداشت می شود.

از آفت این گیاه Lepidoptera ها( پروانه ها و بیدها) و کرم صدپا  میباشد

خواص دارویی مرزه

 دارای خواص ضد رماتیسم، ضد عفونی کننده، معطر، ضد نفخ، هضم کننده غذا، خلط آور، درمان نیش حشرات و زخمها، درمان دل درد. در صورت مصرف خوراکی، برای درمان گرفتگی عضلات( کولیک) و نفخ بسیار مفید و ضروری بوده و از این گیاه برای درمان حالت استفراغ، اسهال، برونشیت، گلودرد و اختلالات قاعدگی استفاده میگردد و از اسانس این گیاه در ساخت لوسیون هایی استفاده که برای درمان کچلی در مراحل اولیه مفید بوده و مالیدن برگ مرزه بر روی نیش زنبور و حشرات سبب آرام شدن درد و سوزش آن شده و این گیاه دافع حشرات بوده و در زمانیکه در نزدیکی بقولات کشت شود، آفات لوبیا و سایر بقولات را دور کرده

در طب سنتی از مرزه در درمان يرقان، نقرس و كرم روده و بصورت موضعی در درمان ريزش مو ،درد مفاصل، دندان درد و تسكين نيش زنبور استفاده میگردد و داراری خاصيت ادرارآور بوده  و در اروپا از قديم به عنوان ضد تشنگی زياد به خصوص در افراد مبتلا به مرض قند مورد استفاده قرار میگرفته و دم كرده گياه مرزه برای خارش پوست و كهير (جوش) و آلرژی و اگزما، دردهای سياتيك و دردهای رماتيسمی مفيد بوده

افراد چاق كه از رژيم غذايی كم كالری به همراه گياه مرزه استفاده می كنند در كاهش وزن خود موفق تر میباشند  و دارای خاصيت ضد التهابی براي درمان سوختگی‌ ها و نيز اثر بازدارندگی آن بر رشد تومورها موثر بوده  و دم کرده مرزه چای و کشمش سیاه سرفه را درمان خواهد کرد

در درمان دردهای عصبی و نرمی استخوان و احتمال کاهش پوکی استخوان تاثیر دارد و برای رفع اسهال از دم كرده مرزه استفاده کنید ، برای تسكین درد دندان مرزه را در دهان جویده یا این كه از دم كرده آن مزمزه کرده و  پتاسیم  موجود در گیاه مرزه  نقش مهمی در عملکرد سلول ها، مایعات بدن و کنترل ضربان قلب و فشارخون ایفا می کند.

برای درمان دردهای سیاتیک و دردهای رماتیسمی و درد نقرس  پس از هر غذا یك استكان از دم كرده مرزه استفاده کرده و 3 گرم در 100 سی سی آب جوش 20 دقیقه دم کنید یا این كه كمی آب مرزه را با عسل مخلوط کرده و در محل درد مالیده شود. و كودكانی كه مبتلا به راشیتیسم میباشند جوشانده غلیظ مرزه را با آب مخلوط کنند و در یك ظرف ریخته كودک را در آن آب ماساژ دهند.

تاثیر مرزه بر کاهش  چربی خون

يک طرح پژوهشی که انجام گردیدنشان داده گياه "مرزه" با نام علمی "ساتوريا خوزستانيكا" اگر درست مصرف گردد، مانند داروهاي شيميايی ميزان چربی خون را در بدن انسان كاهش خواهد داد و میتوان گياه را پس از تبديل به پودر، به شكل كپسول خوراكي درآورند تا براي كنترل چربی خون افراد بيمار از آن استفاده کنند.

مضرات مصرف مرزه

زنان باردار نباید از این گیاه استفاده کنند زیرا امکان سقط جنین را بالامیبرد و افراد گرم مزاج خوردن مرزه برای آن‎ها مضر بوده

ميزان و طريقه مصرف مرزه

به غير از مصرف به صورت سبزی خوراکی تازه ، می توان بر روی 1/5 گرم از خشک و خرد شده آن يک استکان آب جوش بریزید و 20 دقيقه برای دم کشيدن آن صبر کنید و بهتر است درب ظرف بسته باشد ، سپس صاف کنید و ميل شود  و ميزان مصرف تا 3 قاشق چايخوري گياه خشک در روز بوده و  در برخی  از کشورها تنتور مرزه وجود دارد . مصرف تنتور آن نيم تا يک قاشق چايخوري 1 تا 3 بار در روز بوده.

سميت مرزه

مرزه برای انسان سميت نداشته  و با اين حال مصرف بيش از اندازه ممکن بوده که التهاباتی در مخاط ايجاد نماید . در برخی از حيوانات مثل موش ممکن است سبب التهابات شود .

اضافه کردن نظر