خُرما  Date palm با نام علمی: Phoenix dactylifera  گیاهی تک‌لپه‌ای و گرمسیری جزو تیره نخل‌ها بوده که میوه‌اش خوراکی و دارای هسته‌ای سخت و پوست نازک و طعم شیرین که به شکل خوشه‌ای بزرگ از شاخه آویزان میشود و برگ های درخت نخل آن بزرگ بوده و ارتفاع نخل به ۱۰ تا ۲۰ متر یا بیشتر می‌رسد.

به میوه ی نرسیده خرما «خارک» یا «خرک» یا کنگ در زبان عربی، «حبابوک» گفته شده و رطب مرحله قبل از رسیدگی کامل خرماست که رطوبت بیشتر و قند کمتری نسبت به خرمای کاملاً رسیده داشته و میوه خرما جزو میوه‌های سته  و گیاهان دارویی بوده یعنی تمام بخش های بریکاری آن گوشتی و محتوی مواد غذایی بوده و خرما از دوران باستان در رژیم غذایی انسان وجود داشته و یکی از قدیمی‌ترین میوه‌های کشت شده توسط انسان میباشد

واژه خرما ریشه و بنیاد فارسی دارد و از زبان فارسی به زبان های هندی، اردو، ترکی، اندونزیایی و مالزیایی به سوی شرقی و یونانی به سوی غربی وارد شده  و از برگ و شاخه درخت خرما سبد و زیرانداز  یا همان حصیر تهیه می‌کنند و از هسته آن نان و از میوه خرما شراب و عسل تهیه و مردم صحرا هسته درخت خرما را آرد میکنند و از آن نان پخته یا در این هسته را بو داده و از آن به‌عنوان قهوه استفاده زیرا دم کرده آن بسیار مطبوع بوده و یا حتی این در را در آب برای چند روز خیس و به‌عنوان غذای مقوی به شترهای خود داده

مصرف سرانه خرما در ایران درحدود ۷ کیلوگرم  بوده و میانگینی از مصرف سرانه ۲۵ کیلوگرمی استان‌های جنوبی و ۱ کیلوگرمی سایر استان‌ها می‌باشد که در ایران به طور سالانه، یک میلیون تن خرما تولید می‌شود که عمده مصرف داخلی آن در ماه رمضان صورت گرفته و از میان محصول خرمای هر سال ایران، ۱۰ درصد برای صادرات به کشورهای دیگر اختصاص پیدا کرده و ۵۰ درصد به مصرف داخلی می‌رسد و ۴۰ درصد هم در مراحل مختلف برداشت محصول، ضایع‌شده و از بین می‌روند

برخی از انواع نخل‌ها میوه‌شان وقتی رطب بوده چیده و استفاده میگردند مانند رطب مضافتی و کبکاب (زرد طلایی) و برخی دیگر باید بعد از مرحله رطب، بیست روز در گرمای خرماپزان مناطق گرمسیر بر سر نخل بماند تا نیمه خشک گردد که به آن خرما گفته و مانند خرمای نیمه خشک زاهدی و پیارم. البته بعضی از انواع خرماهای نیمه خشک را کاملا خشک نموده و به بازار فرستاده شود

گیاهشناسی

خرما گیاهی تک‌لپه‌ای و گرمسیری که جزو تیره نخل‌ها بوده و میوه‌اش خوراکی و دارای هسته‌ای سخت و پوست نازک و طعم شیرین که به شکل خوشه‌ای بزرگ از شاخه آویزان میشود و برگهای آن بزرگ بوده و ارتفاع نخل به ۱۰ تا ۲۰ متر یا بیشتر رسیده

درخت خرما درختی دوپایه و عده ای از درخت ها نر و عده ای ماده هستند که اگر درخت از کشت دانه حاصل شده باشد، گل های آن بعد از 10 سالگی ظاهر شده و و درخت شروع به گل دادن خواهد نمود، ولی اگر درخت از پاجوش حاصل شده باشد (که معمول این روش است) بع از 4 تا 5 سال شروع به گل دادن نموده و گل ها در اوایل ظهور در یک محفظه قهوه ای رنگ نسج گیاهی قرار داشته و بعد از اینکه گل های ماده با گرده گل های نر که از درخت نر گرفته شده، تلقیح شدند، میوه ها به تدریج ظاهر خواهند شد

 از مرحله گل بودن تا خرما شدن، هفت مرحله نامگذاری شده که هر کدام خواص درمانی نسبتا متفاوتی را در برگرفته  اما به دلیل عدم دسترسی همگان به آنها و پرهیز از طولانی شدن کلام، فقط به ذکر خواص درمانی مرحله هفتم یعنی خرمای کاملاً رسیده پرداخته شده ومیوه رسیده خرما بسته به نوع آن به رنگ های قهوه ای روشن، قهوه ای و قهوه ای تیره مایل به سیاه بوده و گوشتی شیرین دارای یک هسته بلند به طول 1 تا 3 سانتی متر و قطر 2 تا 5 میلی متر میباشد که به صورت خوشه های بزرگ ظاهر میگردد

خرما بومی مناطق گرمسیر آفریقا و عربستان میباشد و در سایر مناطق گرم جهان نیز کاشته شده و در ایران کشت خرما در تمام مناطق گرمسیر از جمله خوزستان، کرمان، فارس، بلوچستان و نواحی مرکزی صورت گرفته و به صورت های خرمای تازه، بسته به درصد رطوبت به صورت نرم، نیمه خشک و خشک دسته بندی می شود

ترکیبات شیمیایی موجود در خرما

خرما دارای ۲۵ درصد ساکاروز، ۵۰درصد گلوکز، و مواد آلبومینوئیدی، پکتین و آب بوده و به‌علاوه دارای ویتامین‌های مختلف مثل ویتامین A،B،C،E و مقداری املاح معدنی بوده

ارقام بومی خرما در بلوچستان ایران：مضپتی، ربی، شکری، حلیله، آبروگن، کلگی، چربان، حاشه ای، جوانداک، اشکنجک، پُپو، دِسکی، وردیوار، بَرنی، کلوت، مُلسی، کروچ،

ارقام خرما در ایران

ارقام بومی خرمای بوشهر: رقم هایی چون قسب، کبکاب، صمرون، شکر، سیسی، حلَو، سروری، زندنی، خشن خار، استک سرخو، مرسو، خاصویی، جمادی، بیرمی، تی رس، شهابی، لش، کندی، خنیزی، سمیلی، خضروی، گنتار، بریمی، شیخ عالی، زامردو، ده دارب، اهرمی، خاویزی، خاور، مکتی، شاخونی، مصلی، جوزی، غصاب و ردستی

ارقام خرمای هرمزگان: خرمای پیارم ، مرداسنگ، هلیلی، مضافتی، خاصویی ، خنیزی ، شاهانی ، کریته ، زرک و کلک سرخ.

ارقام بومی خرما در غرب خوزستان:لیلوئی، برحی، زاهدی، دیری، اشکر و بریم، حلاوی، بلیانی، سویدانی، هداک، شکر، بنت السب، دگل زرد، خضراوی، استعمران، بوبکی، چبچاب، مشتوم، جهرمی، عموبحری، دگل سرخ، فرسی، هدل، خصاب، حمراوی، حساوی، اسحاق، جوزی و گنتار میباشند

ارقام بومی خرما در جیرفت: مضافتی که این رقم مرغوب ترین رطب جهان میباشد، عالی مهتری، شِکَری  که این دو نوع از زودرس ترین گونه های خرما هستند که بیشتر مصرف محلی داشته، کلوته(کلیته)، مرداسنگ(تنها خرمای طبع سرد دنیا) ،هلیلی، خنیزی، روغنی، شاهانی ،زاهدی ،خضراوی ،رَبی ،نگار(میوه هایی بسیار کشیده دارد) ،گاردیال، قربانی، آجیلی

ارقام بومی خرما در بم و نرماشیر: مضافتی، کروت، قندشکن(سنگ شکن)، ربی، خریک، هلیله ای بوده است

فرق رطب و خرما

خیلی‌ها فکر می‌کنند رطب همان خرما میباشد اما توجه داشته باشید که  این دو با هم تفاوت داشته و فرآیند رشد میوه نخل به اینصورت بوده که ابتدا شکوفه‌های نخل ماده تبدیل به میوه‌ای سبز و سفت و هسته‌دار می‌شود که به آن (چاقالی) گفته و در مرحله بعد چاقالی‌ها ممکن بوده که  زرد یا قرمز شود که به آن (خرما خارک) گفته شده و آفتاب داغ مناطق گرمسیری بعد از مدتی خارک را تیره رنگ و آبدار می‌کند که به آن رطب گویند

ارزش غذایی خرما

مواد مغذی در هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس)،انرژی ۱٬۱۷۸ کیلوژول (۲۸۲ کیلوکالری)، کربوهیدرات‌ها         ۷۵٫۰۳ g، قندها ۶۳٫۳۵ g،فیبر   ۸ g،چربی ۰٫۳۹ g،پروتئین ۲٫۴۵ g،آب ۲۰٫۵۳ g،ویتامین آ ۱۰ IU،بتاکاروتن ۶ میکروگرم (۰٪)لوتئین و زآکسانتین ۷۵ μg

 تیامین (ویتامین ب۱) ۰٫۰۵۲ میلی‌گرم (۴٪)،ریبوفلاوین (ویتامین ب۲) ۰٫۰۶۶ میلی‌گرم (۴٪)،نیاسین (ویتامین ب۳) ۱٫۲۷۴ میلی‌گرم (۸٪)،پانتوتنیک اسید (ویتامین ب۵) ۰٫۵۸۹ میلی‌گرم (۱۲٪)، ویتامین ب۶ ۰٫۱۶۵ میلی‌گرم (۱۳٪)،اسید فولیک (ویتامین ب۹) ۱۹ میکروگرم (۵٪)

ویتامین C ۰٫۴ میلی‌گرم (۱٪)،ویتامین E ۰٫۰۵ میلی‌گرم (۰٪)،ویتامین K   ۲٫۷ میکروگرم (۳٪)،کلسیم ۳۹ میلی‌گرم (۴٪)،آهن ۱٫۰۲ میلی‌گرم (۸٪)،منیزیم ۴۳ میلی‌گرم (۱۲٪)،منگنز ۰٫۲۶۲ میلی‌گرم (۱۳٪)،فسفر ۶۲ میلی‌گرم (۹٪)،پتاسیم ۶۵۶ میلی‌گرم (۱۴٪)،سدیم ۲ میلی‌گرم (۰٪) وروی  ۰٫۲۹ میلی‌گرم (۳٪)

خواص دارویی خرما

طبع خرما گرم و خشک بوده که برای رفع خشونت و نرم كردن سينه 50 گرم خرما در 1000 گرم آب جوشانده صاف کرده و روزی 2 تا 3 استكان میل شود و البته اين براي افراد سرد مزاج بسيار خوب باشد،افرادی كه درد كمر يا درد مفاصل داشته می توانند از شربت خرما استفاده كنند.

اگر خرما را با شنبليله خورده کنید  این روش جهت سنگ مثانه مفيد بوده و برای تقويت نيروی جنسی خرما را در شير تازه خيس کنید و مقداری دارچين بزنيد و صبح به عنوان صبحانه میل شود و سپس مقدار کمی شير بالای آن ميل كنيدکه برای گرم مزاجان زياد خوب نيست.

افرادی كه می‌خواهند سنگ مثانه‌شان خرد گردد از دمكرده آن استفاده كنند (دم كرده هسته خرما) و دم كرد آن بسيار قابض بوده و كسانی كه يبوست دارند سعی كنند که در هنگام استفاده از دم نوش خرما از غذاهای ساده و ملين استفاده نمایند. خرما یک ماده‌غذایی ملین بوده و به همین دلیل برای افرادی که از یبوست رنج می‌برند بسیار مفید ولازم است و برای بهره بردن از خاصیت ملینی خرما، باید تعدادی از آن را از شب تا صبح در آب خیس نمایید و صبح آن را به شکل شیره مصرف کرده

به خاطر وجود ويتامين B در خرما ميوه خوبی برای حفظ تعادل اعصاب و نيز سبب رشد در نوجوانان شده ، فسفر موجود در خرما سبب سر زنده نگاه داشتن سلول‌های عصبی در افراد  شده و خرما برای كمبود آهن بسيار مفيد بوده. خرمای رسیده حاوی پتاسیم بوده و پتاسیم برای کنترل اسهال بسیار مهم میباشد

درمان کننده اختلالات روده: محتوی نیکوتینی خرما برای درمان بسیاری از انواع اختلالات روده مفید میباشد  مصرف مداوم خرما کمک کرده و همیشه رشد ارگانیسم‌های پاتولوژیک را تحت مراقبت قرار داده و درنتیجه به رشد باکتری‌های مفید در روده‌ها کمک مینماید

مفیدبرای سلامت قلب: مصرف خرما برای سالم نگه داشتن قلب بسیار مفید بوده و وقتی خرما یک شب در آب خیسانده شده و صبح کاملاً له شده و مصرف شود، برای ضعف قلب بسیار روش مناسب و تاثیر گذاری است و مصرف آن دو بار در هفته قلب را قوی‌تر می‌کند.

افزایش وزن (چاقی): خرما بخش مهمی از یک رژیم‌غذایی سالم به شمار رفته و خرما از قند، چربی، پروتئین و همچنین بسیاری ویتامین‌های لازم تشکیل که مصرف آن همراه با رب خیار به از بین بردن لاغری مفرط کمک شایانی کرده و یک کیلوگرم خرما حدود ۳۰۰۰ کالری در خود داشته که این کالری‌ها به تنهایی برای برطرف کردن نیاز روزانه بدن انسان کافی بوده

ضعف جنسی: خرما حتی برای بالا بردن استقامت جنسی در بدن انسان نیز مفید بوده و یک مشت خرما وقتی شب تا صبح در شیر بز خیسانده  و با همان شیر آسیاب شده و با مخلوط هل و عسل، به محصولی بسیار عالی برای بالا بردن قوای جنسی و تقویت شهوت تبدیل خواهد شد.

سم‌زدایی: خرما بعنوان محصولی بسیار عالی برای سم‌زدایی الکل شناخته و برای مسمومیت الکل، خرما بسیار سریع سم‌زدایی کرده و شب تا صبح ان را بخسیانید و له کنید تا از ارزش غذایی آن استفاده بیشتری شود.

سرطان شکم: خرما برای درمان سرطان شکم عالی است و محصولی بسیار مفید برای کلیه گروه‌های سنی بوده  و ازهمه مهم تر طبیعی بوده، به اندازه داروها روی بدن خوب تاثیر می‌گذارد و مصرف آن عوارض‌جانبی به دنبال نداشته و خیلی سریع هضم می‌شود و برای ذخیره کردن انرژی اضافی استفاده می‌شود.

نگهداری از خرما

خرمای خشک به یخچال احتیاح اشته و مانند آجیل مصرف میشود و بیشتر رطب‌ها و بعضی از خرماها باید حتما در دمای صفر درجه نگهداری یعنی در یخچال اما برخی رطب‌ها و خرماها احتیاج به نگهداری در یخچال نداشته و اگر می‌خواهید خرمایی را بیرون از یخچال نگه داشته  بهتر است  که خرمای خشک خریداری کرده که می‌شود آن را تا مدت بسیار طولانی، در هوای آزاد خانه نگه گردد

اگر به خرما (نیمه خشک) علاقه نداشته و رطب را بیشتر می‌پسندید، باید بدانید که رطب دشتستان (کبکاب) اگرچه ظاهرش چندان زیبا و شکیل نیست و له شده (چه به صورت باز و چه به صورت بسته‌بندی) به نظر می‌آید ولی اولا ارزش غذایی بالایی داشته و دوما بدون نگهداری در یخچال می‌توان تا مدتی آنها را سالم نگه داشت.

برخی از انواع خرما و رطب‌ها در هوای خنک و با رطوبت بالا شکرک زده و مصرف خرمای شکرک‌زده هیچ ضرری نداشته اما اگر دوست ندارید که خرمایتان شکرک بزند، در زمستان آن را داخل یخچال قرار ندهید ، بهتر است رطب شسته شده، سپس مصرف کنید

خرماهای خشک معمولا در کارخانه شسته و به روش‌های نوین ضدعفونی هم شده‌اند، برای همین خرمای خشک را نشورید  و اگر خرما یا رطبی که خریده‌اید، مدتی در یخچال مانده و می‌‌ترسید که ترش شود، پیش‌دستی کنید و هسته‌هایشان را گرفته و اگر پوست کلفتی دارد آن را بگیرید و با آن انواع شیرینی‌های خرمایی مانند حلوای خرما و  رنگینک درست و نوش جان کنید

خرمای نیمه‌خشک یا خشکتان را در ظرف پلاستیکی یا نایلون نگه نداشته زیرا  ماندگاری‌شان کوتاه می‌شود و خرما را پس از شستن برای مدت طولانی نگه ندارید، چون ترش میشود و خرما را به اندازه مصرف و با ریختن مقداری آب داغ روی آن شستشو کنید.

اضافه کردن نظر