گیاه دارویی شاه‌دانه  یا   تخم بنگ با نام علمی: Cannabis sativa var indica گیاهی یک ساله با برگ‌های قطره‌ای میباشد. میوهٔ این گیاه ریز و روغنی بوده و خاصیت آرامش بخشی را دارد که از آن برای درمان نیز استفاده می گردد ،  از بخش‌های مختلف این گیاه مشتقات فراوانی از جمله تخم شاه‌دانه، الیاف شاه‌دانه و مواد روانگردان شامل ماری‌جوانا و حشیش تهیه میگردد.

گیاهشناسی: گیاهی شبیه به گزنه  است که  بلندیش تا دو متر هم  می‌رسد و  دارای غنچه های متعدد و برگهای کشیده با دانه‌های ریز است. همچنین از دانه‌های ان جهت تهیه روغن و تولید صابون استفاده میگردد. برگ‌ها و غنچه ان مستقیماً یا جهت تولید بنگ استفاده می‌شود. تی. اچ. سی در گونه ماده این گیاه غلظت بیشتری را دارد. بر طبق بیانات مورخین، شاهدانه از اولین گیاهانی بوده که توسط بشر کشت گردیده و استفاده از برگ و غنچه شاهدانه (کانابیس) به عنوان کانابانوید به بیش از سه هزار سال قبل از میلاد می‌رسد. بر طبق گزارش سازمان ملل، سالانه حدود ۱۶۴ میلیون نفر از شاهدانه به عنوان محرک استفاده میکردند و این در حالی بوده  که قریب به بیست و سه میلیون نفر آن را روزانه مصرف می نمایند و در برخی از کتب قدیمی به کانابیس گیاه مقدس  می‌گفتند. از این گیاه جهت درمان برخی  بیماری ها : کم کردن درد قاعدگی خانم ها ، درمان افسردگی و... استفاده می گردد. شاهدانه در استان های فارس، اصفهان، تهران و شمال ایران کشت می‌شود که این گیاه در ایران به نام وید یا کنف نیز شناخه می‌شود

گیاه شاهدانه در طول دوره رشد رویشی خود به 13-12 ساعت نور در هر روز نیاز داشته و گلدهی زمانی انجام می گردد که طول دوره تاریکی به حداقل 12 ساعت در روز میرسد و بسته به شرایط ژنتیکی و محیطی، چرخه گلدهی بین 9 تا 15 هفته طول می کشد. pH مناسب برای خاک 6/3 تا 6/8 میباشد

 امروزه سه کالتیوار از شاهدانه کشت می شود:کالتیوارهایی که برای تهیه فیبر کشت می شود که مشخصه این کالتیوار ساقه بلند و انشعابات کوچک بوده  ، کالتیوارهایی که برای تهیه بذر کشت می شوند و می توانند به صورت خام و یا از روغن دانه از  آن استفاده نمود  و کالتیوارهایی که برای مصارف تفریحی و پزشکی کشت می گردند.

از بخش‌های مختلف این گیاه مواد متفاوتی  بدست می‌آید. از جمله:

الیاف : از ساقه‌های گیاه نر شاهدانه الیافی تهیه می گردد که برای بافت طناب، گونی و پارچه‌های ضخیم و تولید مواد کامپوزیت به کار می‌رود.

تخم شاه‌دانه : گیاه مؤنث شاهدانه دارای چندین گل بوده که  داخل تخمدان این گل‌ها دانه‌های سیاه رنگی وجود دارد که در حقیقت همان شاه‌دانه‌ای بوده  که به عنوان آجیل در ایران مصرف می گردد و طعم مطبوعی داشته و برای خوراک برخی  از پرندگان زینتی می‌توان از این دانه استفاده کرد.

مواد روانگردان : مواد روانگردان به موادی الحاق میگردد  که خاصیت تغییر در حواس پنج‌گانه و گاهی اوقات طرز تفکر افراد صورت میگیرد و مواد روانگردان حاصله از شاهدانه( ماری جوانا و حشیش) تی.اچ.سی می‌باشند.

ماری‌جوانا از گیاه ماده بخش سر گل و برگ‌های جوان گیاهِ مؤنث شاه‌دانه بدست می‌آید.

حشیش : ماده‌ای جامد  اما بسیار نرم میباشد که از صمغ گیاهه مؤنث شاه‌دانه بدست امده و حشیش اثراتی مشابه ماری جوانا(علف , کانابیس , شاهدانه , گل ) را دارد.

روغن حشیش :  این روغن خالص‌ترین ترکیب روانگردان تهیه شده از گیاه مؤنث شاه‌دانه میباشد و برای اولین بار در سال ۱۸۴۰ یک شیمیدان بریتانیایی به نام پیتر سکوایر روغن حشیش را ساخته  و  گیاه شاهدانه را درون یک حلّال قرار داده و عصاره ماده محرک تی.اچ.سی را از آن استخراج نمود.

دانه شاهدانه، یکی از مغذی‌ترین و قابل هضم‌ترین مواد غذایی  بر روی زمین میباشد و دانه شاهدانه سرشار از پروتئین،‌ اسیدهای آمینه ضروری و اسیدهای چرب ضروری میباشد ، این بذر ها دارای خواص تغذیه‌ای فراوانی بوده که دارای  منبعی از اسیدهای چرب ضروری و اسیدهای آمینه ضروری و نیز مواد معدنی است.

خواص دارویی شاهدانه

در طب سنتی چین از تمام قسمت‌های مختلف گیاه به عنوان دارو استفاده می‌شود.از دانه های ان به عنوان تنقلات ،مواد مخدر و روغن استفاده میشود

بر طبق نتایج پژوهش ها  کسانی که به طور منظم دانه‌های شاهدانه را مصرف میکنند  فشار خون و همچنین میزان کلسترول بد در خون آن‌ها با کاهش روبرو خواهد بود و پروتئین و آنزیم‌های موجود در دانه‌های بدون پوست شاهدانه، از آن جا که سبب کاهش ورم و التهاب می‌شود کمک خوبی برای مبتلایان به آرتروز و همچنین درد مفاصل محسوب میگردد.

اگر فردی چاق هستید و  برای کاهش وزن خود میبایست شاهدانه را همراه با صبحانه میل نمایید ، مصرف شاهدانه هنگام صبح و در وعده صبحانه، باعث احساس سیری طولانی طی روز در شما خواهد شد و به این ترتیب دیگر نسبت به خوردن غذاهای شور و شیرین اشتهای کاذب ندارد.

مصرف این ماده غذایی سبب تقویت سیستم ایمنی بدن و نیز تنظیم هورمون‌ها میشود و برخی از مبتلایان به بیماری ام اس برای برطرف کردن علائم مشکل خود، به طور قانونی از این دارو استفاده میشود و پژوهش ها  بر روی این گیاه برای تولید دارویی به عنوان درمان بیماری‌های ناتوان کننده سیستم عصبی بدن ادامه دارد.

دانشمندان آمریکایی اعلام کرده‌اند ترکیب شیمیایی موجود در  گیاه شاهدانه می‌تواند مانع گسترش سلول‌های سرطان سینه در بدن میشود. این گیاه دارویی  تاثیر ضدافسردگی دارد و حتی می‌تواند به تولید دوباره سلول‌های عصبی  نیز کمک کند.

دارای خواص ضد اسپاسم و انقباضات عضلانی میباشد  ، مسهل است و درمان کننده یبوست است  ، برای کسانی  که دچار احتباس ادرار هستند کارساز میباشند، ضد انگل معده بوده ، در استعمال خارجی به خصوص  بر روی تاول‌ها کاربرد داشته ،  درمان کننده کزاز است ،  گیاه شاهدانه مسکن واقعی و موثری برای درد شکم و معالجه میگرن و درد اعصاب و روماتیسم  میباشد.

شاه‌دانه را منبع پروتئین دانسته اند که سلامت موها و پوست را تضمین می نماید که سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 و امگا 6 می‌باشد و برای حفظ سلامت پوست و مو لازم و ضروری بوده که این دانه‌های ریز حاوی فیتواسترول نیز می‌باشند ، کلسترول خون را پایین آورده  اگر به سلامت قلب اهمیت می‌دهید شاه‌دانه را دریابید و با بهبود گردش خون مانع از بروز سکته می شود.

خوردن برگ این گیاه دارویی رطوبت‌های معده را خشک می کند ، روغن شاهدانه  دارای طبع گرم و خشک بوده  و برای درد گوش مفید است.دارای حاوی چربی امگا۳ وامگا ۶ میباشد.

این گیاه  ناراحتی مو را کاهش داده و درمان می کند ، التهاب و علایم آرتریت را کاهش داده ، بعد از ورزش، مکانیسم حرکت عضله را بهبود می بخشد ، علایم قاعدگی را کاهش داده ،عملکرد بدن را بهبود داده ، این گیاه نسبت به پروتئین های دیگری مانند گوشت، تخم مرغ، پنیر و شیر سریع تر هضم می شود ، زمان بهبود بیماری و زخم را تسریع داده و خاصیت مسهل و ملین، نرم کننده، مدر و مسکن است.

علف های هرز و بیماری های  گیاه شادانه

این گیاه دارای رشد سریعی است به همین دلیل  علفهای هرز برای شاهدانه مشکل ساز نبوده. شاهدانه مقدار زیادی مواد غذایی از خاک را می کشد و بنابراین کوددهی باید در این دوران  باید به خوبی انجام شود.

 از بیماری های این گیاه می تواند به شانکر ساقه در اثر Botryosphaeria marconii، پوسیدگی خاکستری(Botrytis cinerea)، لکه برگی(Cylindrosporium sp.)، شانکر ریشه(Fusarium sp.)، پوسیدگی ساقه(Gibberella saubinetii)، پوسیدگی ریشه(Hypomyces cancri) اشاره کرد.

کشت گیاه شاهدانه

مناطقی که در ایران کشت شاهدانه  در ان رواج دارد مثل  استان های فارس، اصفهان، تهران و شمال ایران.

شاهدانه نسبت به سرما و شوری حساس بوده وشاهدانه را در مناطق گرمسیر در پائیز و در مناطق سردسیر در بهار می کارند. این گیاهی وجینی بوده  و خاک های حاصلخیز  دارای بافت متوسط را می پسندد، عمق کاشت بذر را 4-3 سانتیمتر انتخاب می شود

مقدار بذربرای کشت شاهدانه :صد  کیلوگرم در هکتار برای تولید الیاف ، میزان شصت  کیلوگرم در هکتار برای تولید بذرکه عملکرد ان  7  تن ساقه خشک در هکتار و ششصت  کیلوگرم دانه در هکتار  میباشد

تکثیر این گیاه بوسیله بذر میباشد و بذرها در بهار نشاکاری می شوند ،  باید زمین را در فصل پاییز قبل به خوبی و تا عمق 23-20 سانتی متری شخم بزنند و در فصل بهار کلوخه های زمین باید از بین رفته و زمین صاف شود.این گیاه به شرایط آب و هوایی و خاکهای متفاوت سازگاری بالایی را داشته که  پرورش این گیاه برای تهیه فیبر به آب و هوایی معتدل با حداقل بارندگی 65 سانتی متر در سال نیاز داشته و  در دوران جوانه زنی و رشد اولیه گیاه به آب کافی نیاز داشته و خاکهای رسی-لومی و سیلتی با زهکش مناسب برای عملکرد بهتر این گیاه لازم است ، لایه سطحی خاک هم همیشه باید مرطوب شود و در خاکهای اسیدی و ماسه ای رشد مناسبی نداشته و دمای مناسب برای رشد آن بازه زیادی را دارد و از 6 تا 27 درجه را دربرمی گیرد ، دوره رشد رویشی و تشکیل گل در این گیاه تقریبا شش  ماه به طول می کشد.

مضرات مصرف شاهدانه

مصرف زیاده از حد آن مضر بوده و موجب سردرد، تاری دید و درد معده می‌شود و در موارد مصرف زیاد، استفراغ هم  دیده شده. عوارض جانب دیگری شامل: عدم کنترل عضلات، گیجی، اختلال در تمرکز، دست پاچگی، اختلال در تکلم، خشکی دهان، اختلال در بلع، تیرگی دید و حالت تهوع میباشد. کسانی که در با این گیاه و یا فیبر آن سروکار دارند ممکن است که  دچار آماس پوستی میشوند. در دزهای بالا این گیاه می تواند باعث سفت شدن عضلات، کما و در اثر اختلالات قلبی منجر به مرگ  هم شود.

اضافه کردن نظر