اکالیپتوس  Eucalyptus گیاهی همیشه‌سبز بوده که دارای  پوسته  ای اغلب به صورت نوارهای بلندی از درخت جدا و  برگ های جوان پهن بوده و به صورت متقابل بر روی ساقه ای با مقطع مربعی شکل قرار گرفته اند و برگ های نابالغ دایره شکل و براق  بوده و درحالیکه برگ های بالغ باریک، کشیده و سبز تیره بوده و برگ های بالغ به صورت متناوب بر روی ساقه های بالغ که  دارای مقطع دایره ای شکل  بوده و قرار می گیرند ،جوانه گل در اکالیپتوس هرمی شکل بوده و با برجستگی هایی در کنار که نشاندهنده کاسبرگها و به صورت تکی بوده. گل ها در کنار برگ ها ظاهر شده و گل ها کرمی رنگ بوده و شهد زیادی  را تولید می نمایند و زنبورهایی که از اکالیپتوس تغذیه می کنند عسلهایی تولید می کنند که عطر غلیظ و مشخصی را  داراست و دارای میوه ها چوبی و سخت و دارای دانه های متعددی بوده ، ریشه درخت اکالیپتوس ریشه اصلی ندارد و ریشه آن از نوع افشان  بوده  و می تواند تا عمق زیادی در خاک رشد نملیدو مهمترین ترکیب موجود در اسانس اکالیپتوس سینئول یا یوکالیپتول است.

گروهی از قدیم معتقده اند که درخت اوکالیپتوس می‌تواند طلای موجود در عمق زمین را جذب و به سطح زمین منتقل  کند و به این ترتیب، اکتشاف معدن از این طریق را امکان‌پذیر نموده. . در ايران رشد درخت اکالیپتوس  در تمام نقاط تقريبا به عمل  آمده و نگارنده درخت هاي تنومند و قطور با سايبان هاي وسيع را در دزفول خوزستان و ايرانشهر بلوچستان مشاهده شده که  اين درخت در شمال ايران نيز همانند جنوب يافت مي گردد  اما  برگ های درختان اوکاليپتوس شمال آن غلظت اسانس برگ هاي جنوب را نداشته است.

ترکیبات موجود در اوکالیپتوس:

این گیاه دارای خاصیتی آللوپاتی بوده و از رشد سایر گیاهان در اطراف خود جلوگیری می کند ومهمترین ترکیبات موجود در پوست تنه اکالیپتوس quinic، dihydroxyphenylacetic، caffeic acids است.

گیاهشناسی اکالیپتوس:

این گیاه مکان های آفتابی را ترجیح داده و بهترین رشد را در خاک های حاصل خیز و مرطوب  داشته  و به خاک های فقیر و خشک هم  مقاوم بوده و به طور کلی اکالیپتوس به عنوان گیاهی مقاوم به خشکی شناخته شده و این گیاه تحمل سرمازدگی و بادهای خشک را نداشته و در مکان هایی که باید شدید باشد  باید از پوشش هایی استفاده شود که در دماهای کمتر از 5- درجه آسیب می بیند.

درختی از تیره موردیها بوده  که اصلش از استرالیا  می باشد و در آن سرزمین تشکیل جنگل‌های انبوهی می‌دهد و ارتفاع  این درخت از 30 میلی‌متر به ۱۴۵ متر و محیط تنه آن به ۲۵ متر می‌رسد که  چوب این درخت بسیار سخت و در برابر پوسیدگی مقاوم می باشد، پوست آن رنگ قهوه‌ای مایل به زرد می باشد و به راحتی از ساقه جدا می گردد و رنگ برگ آن نیز بسته به سن درخت که در آغاز سبز مایل به آبی و به مرور زمان سبز مایل به سفید می باشد

الوارهای بدست آمده از چوب اکالیپتوس زرد- قهوه ای و تقریبا سنگین  بوده  که در اثر استرسهای محیطی این چوب قابلیت چوب‌بری خود را از دست خواهند داد. از این چوب ها می تواند در ساختمان‌سازی، ساخت نرده و ... استفاده نمود.کشور چین بزرگترین تولید کننده اسانس اکالیپتوس در جهان بوده و از این اسانس برای درمان، عطرسازی، طعم‌دهی و ساخت ترکیبات ضد میکروبی و حشره‌کش استفاده می گردد و از این گیاه برای تهیه چای و همچنین به عنوان منبعی برای زنبورهای گرده‌افشان استفاده می گردد.

خواص دارویی اوکالیپتوس

از برگ اکالیپتوس برای درمان عفونت ها، تب، و سرفه استفاده می گردد و این برگ ها در درمان عفونتهای مجاری تنفسی، آسم، سل ریوی، رماتیسم، جوشها، سوختگی ها، زخمها و اسهال خونی با منشا باکتریایی نیز کاربرد بسیار داشته و از عصاره اکالیپتوس در ساخت مواد بی حس کننده که در دندانپزشکی کاربرد دارند، استفاده می گردد و در برخی کشورها از برگ اکالیپتوس به عنوان طعم دهنده غذا استفاده می گردد و در صنایع عطرسازی، ساخت دهان‌شویه ها و خمیردندانها، داروهای سرفه، مواد ضدعفونی کننده و ساخت کرم ها نیز از اکالیپتوس استفاده شده و در برخی پژوهش ها نشان داده اند که برگ اکالیپتوس می تواند مقداری  قند خون را کاهش و در حقیقت، میزان این کاهش می تواند در برخی مواقع بسیار زیاد باشد که از این رو با نظارت پزشک می تواند برای درمان بیماران دیابتی استفاده شود.

از اکالیپتوس برای بخور و ضدعفونی مجاری تنفسی و خوش‌بو کننده ی هوا استفاده می گرددکه  معمولاً چند قطره از روغن گیاه اوکالیپتوس  که از برگ آن تهیه می‌شود  را در مخزن داروی دستگاه بخور ریخته ،  تا در رطوبت هوا مخلوط شود و مجاری تنفسی را ضد عفونی و بهبود بخشیده. برای درمان سرماخوردگی و گرفتگی بینی یک مکمل دارویی بسیار خوب محسوب می گرددو توجه داشته باشید که مصرف خوراکی اوکالیپتوس بسیار سمی بوده است. برگ های این درخت سرشار از عصاره هایی  بوده  که به اشکال متفاوتی مانند دم کردنی، تنتور، محلول آشامیدنی، کپسول و برای درمان بسیاری از بیماری ها، به ویژه مشکلات تنفسی، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

 برای مقابله با گرگرفتگی و تپش در زنان یائسه موثر بوده و برای درمان  با رماتیسم مفید است ،پیشگیری و درمان میگرن،مقابله با خستگی های موقت وبه عنوان ضد عفونی کنندۀ زخم ها، سوختگی ها و کهیرهای پوستی مورد ایتفاده قرارمیگیرد. با مالیدن اوکالیپتوس بر روی پوست، حشرات مزاحم  مانند پشه دیگر  نزدیک تان نمی‌آیند و با ماساژ اوکالیپتوس بر روی موها، شپش ها دور می گردد و مالیدن این گیاه بر روی موی حیوانات نیز، باعث دور شدن کک و دیگر انگل ها می شود.

از لحاظ طب سنتی اوکالیپتوس از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک بوده . عفونت های مجاری تنفسی را برطرف می نماید وتب نوبه را درمان می نماید وبرای بیماری پوستی،چای اوکالیپتوس را روی پوست مالیده. برای تسکین درد رماتیسم چند قطره اسانس اوکالیپتوس با یک قاشق روغن زیتون مخلوط  نموده  و بر روی محل درد مالیده شود و  برای التیام سوختگی ها، محل سوختگی را با چای اوکالیپتوس ککمپرس گردد،چای اوکالیپتوس سینه را نرم  وبرونشیت و آسم را برطرف می کند.

برای فراری دادن و دور کردن  حشرات،چند قطره روغن اوکالیپتوس را در ظرف آبی ریخته و بگذارید بجوشد،چای اوکالیپتوس  خاصیت کرم کش داشته، بهترین دارو برای برطرف کردن سرما خوردگی و آنفولانزا بوده و برای این منظور روغن اوکالیپتوس را در آب گرم ریخته  و بخور داده  و یا چای اوکالیپتوس بنوشید،دارای خاصیت عرق آور بوده،اخلاط را نرم کرده و بیرون می آورد. برای معالجه اسهال مناسب و مفید بوده وزخم ها را می توانید با چای اوکالیپتوس شست و شو داده، برای برطرف کردن دندان درد و درد لثه برگ اکالیپتوس را بجوید.

زکام و سرما خوردگی را برطرف و میتوان برای رفع گلو درد چای اوکالیپتوس را غرغره کرد،سلسله اعصاب را تقویت وسرگیجه را برطرف می کند،ضد تشنج بوده،در قدیم برای از بین بردن شپش از آن استفاده می نماید.

بخور اکالیپتوس:از قديم الا يام انواع بخورها برای معالجه سينوزيت کهنه يا مزمن به کار رفته و آئروسل تراپي يا بخور درماني يکي از روش هاي رايج برای درمان سينوزيت های مقاوم به درمان يا مزمن يا عودکننده بوده  و از اين رهگذر  انواع آنتي بيوتيک، به ويژه پني سيلين را با دستگاه بخور که محلول آن را به شکل بخار در آورده و با گذاشتن ماسک  بر روی بيني آن را به منافذ بيني و سينوس ها و مجاري تنفسي مي رسانند ،اسانس هايي دیگری که برای باز کردن گرفتگي بيني و فروکش  نمودن التهاب سينوس ها به کار مي آمد که معروف ترين آنها اسانس نعناع  بوده است که  بخور اسانس نعناع که به شکل محلول با قرص های مخصوص بود يا حتي روغن آن را که به نام پماد ويکس معروف  بوده  به اطراف بيني مي ماليدند که اين اسانس ها نيز از فهرست دارويي (فارماکوپه) حذف گردیده  و امروز از اسانس برگ اوکاليپتوس به شکل محلول يا دم کرده خود برگ اکاليپتوس استفاده مي شود

بخور اوکاليپتوس به طور سنتي استفاده مي گردد که مقداری از محلول به طور ديمي که در يک پاتيل یاظرف آب جوش مي ريزند و حوله يا پتويي نازک بر سر مي افکنند آنچنان که منفذی به بيرون نداشته  و چشم ها را بسته و در برابر بخارات از راه بيني نفس مي کشند، گر مي گيرند. باید توجه داشت که بيماران مبتلا  به تنگي نفس يا آسم نمي توانند بخور اوکاليپتوس را تحمل نمایند و بعضا حمله آسم در آنها تشديد پیدا میکند، از همين رو براي اين بيماران قابل تجويز نشده استو بخور زياد سبب اختلا ل درکار کليه مي شود و نيز منجر به کاهش شديد فعاليت دستگاه مرکزی اعصاب مي شود.

دم کرده‌ی اکالیپتوس: برای تهیه‌ی دم کرده اکالیپتوس روی یک قاشق چای‌خوری برگ‌های خرد شده اکالیپتوس به میزان  ۱۵۰ میلی لیتر آب جوش ریخته و  در ظرف را بگذارید و اجازه دهید  که به مدت پانزده  دقیقه دم بکشد ومحلول را صاف نموده  و روزانه بعد ۳ تا ۴ فنجان از این دم کرده (بعد از غذا) میل شود که می‌توانید ۳ تا ۴ قطره روغن اکالیپتوس را در مقدار کمی روغن بادام شیرین حل نموده و می توان قفسه‌ی سینه یا پشتتان را ماساژ داده که  این کار را به مدت ۳ تا ۶ روز و هر روز ۳ مرتبه انجام گرفته شده. البته باید توجه داشت که  زنان باردار، شیرده و بچه های زیر سه  سال نباید از روغن این گیاه استفاده کنند و بعد از ماساژ حتماً دست‌ها با دقت شسته شود.

آفات وبیماری های اوکالیپتوس

از مهمترین آفات اکالیپتوس می توان مواردی اشاره نمود: مورچه ها که باعث آسیب به برگ ها و حتی مرگ گیاه شوند، شپشکGonipterus scutellatus، Ericoccus coriaceus که  به برگها آسیب می زند و پروانه Phoracantha semipunctata. از بیماری های مهم اکالیپتوس بیماری مرگ گیاهچه با منشا قارچی بوده.

اکولوژی اوکالیپتوس:بذر این گیاه را در اسفند و فروردین در مکانی آفتابی در گلخانه کاشته می شود و گاهی بذرها برای جوانه زنی بهتر به 6 تا 8 هفته سرمادهی در دمای 2 درجه سانتیگراد نیاز داتسته و وقتی دومین برگ در اوایل تابستان ظاهر گرد که می توان گیاهان را جابجا نماید که جابجایی این گیاه دیرتر از این زمان می تواند باعث آسیب به آن می گردد.

برخی داروهایی برای بخور دادن از اوکالیپتوس ساخته شده که اجزای این داروها تشکی شده اند از: پودر بخور اكاليپتوس از اجزاء زير تشكيل شده است :اسانس اكاليپتوس     0/1%    Eucalyptus sp،اسانس آويشن  0/1%    Thymus sp،اسانس رازيانه               0/1%    Foenicuhum vulgare،اسانس نعناع   0/4%     Mentha piperita،تنتور اكاليپتوس    تا 100%        Eucalyptus sp،مواد موثره موجد دران:روغن هاي فرار نظير سينئول (اكاليپتول) ، سيترونلول ، تيمول و فلانوييد كورستين بوده است. خاصیت اين فرآورده برای برطرف نمودن نشانه های سرماخوردگي ، سرفه و احتقاق بيني بكار برده می شود.

روزانه چندین بار هر بار يك قاشق سوپخوری از پودر را در ظرف مناسب آب داغ ريخته و به مدت 10-5 دقيقه در حالي كه چشم ها بسته  بوده که بخور داده  و تيمول موجود در اين فرآورده ممكن بوده  باعث تحريك غشا مخاطي  شده ،موارد منع مصرف  اين فرآورده در بيمارانی که مبتلا به تب بالا ، سرفه های  مداوم و خون ريزی دستگاه تنفسي ممنوعيت مصرف را داشته است.این دارو فقط  باید بخور داده شود و مصرف خوراکی ندارد.

مضرت مصرف اکالیپتوس

مصرف عصاره رقیق نشده اکالیپتوس به صورت خوراکی و یا به صورت موضعی مجاز نبوده و علائم مسمومیت اکالیپتوس را ایجاد که عبارتند از سوختگی، گیجی، ضعف عضلانی، کوچک شدن مردمک چشم و احساس خفگی  شده و گاهی علائم دیگری نیز دیده می شود مثلا حالت تهوع، استفراغ و اسهال کهاز مصرف خوراکی عصاره این گیاه در دوران بارداری و شیردهی باید پرهیز گردد، مصرف این گیاه توسط کودکان نیز مجاز نبوده که از آنجاییکه اکالیپتوس بر میزان قند خون تاثیر داشته که حداقل 2 هفته قبل از عمل جراحی مصرف این گیاه باید قطع  گردد. داروهایی که بوسیله کبد تجزیه می شوند مانند amitriptyline، haloperidol، ondansetron، propranolol، theophylline، verapamil و ... با اکالیپتوس تداخل دارویی  داشته ، زیرا اکالیپتوس سرعت تجزیه این مواد توسط کبد را تحت تاثیر داده که  ممکن است این داروها به مدت طولانی به صورت تجزیه نشده در خون باقی بمانند.عصاره ی  اوکالیپتوس برای زنان باردار، مادران شیرده و بچه های کوچک توصیه نمی گردد.

مصرف بیش از حد اوکالیپتوس ممکن  بوده که  باعث ورم معده و روده و سردرد، ورم کلیه،پیدایش خون در ادرار و پایین آمدن فشار خون شود و همچنین مصرف خیلی زیاد و بیش ازحد اوکالیپتوس موجب فلج دستگاه تنفسی، خفگی و مرگ می گردد.

اضافه کردن نظر