زرشک درختچه‌اي تيغدار به طول 1 تا 5 متر بوده که چوب آن به رنگ قرمز، قهوه‌اي يا زرد ميباشدو برگ‌هاي آن بيضي شکل با دندانه‌هاي اره‌اي و ميوه اي قرمز رنگ بيضوي شکل و ترش مزه‌ بوده که به ريشه ي درخت زرشک «آئر خيس» نيزگفته مي‌شود.این گیاه دارویی از گیاهان دارویی پرمصرف درمصارف خانگی محسوب میشود مثلا موارد مصرف آن مانند:زرشک‌پلو، مربای زرشک، سس زرشک، کیک زرشک، ترشی زرشک و حتی آب زرشک، میباشند که طعم، مزه و خواص جالبی را درخود دارند. از ویتامین‌های موجود در میوه زرشک می‌توان به ویتامین‌های گروه B به خصوص ویتامین B1 ,B2 اشاره کرد که ویتامین B1 یا تیامین می‌تواند عوارض عصبی و حتی پرخاشگری را بهبود ببخشد.

 در اواخر فصل بهار و ابتداي فصل تابستان موقع شکوفه دادن بوته زرشک است و غنچه‌هاي زرد رنگ زرشک در پاييز رنگ قرمز گيلاسيرا به خود مي‌گيرند.گونه های مختلف زرشک نوع بی هسته و زرشك با هسته (دارای دو هسته) می باشد

زرشک بومی مناطق معتدل و نيمه استوايی اروپا، آسيا، آفريقا، آمريکاي شمالي و آمريکاي جنوبي بوده  وکشور ايران بزرگترين توليدکننده زرشک در دنيا بحساب آمده  ودر اين بين استان خراسان و شهرستان قائنات با در اختيار داشتن نزديک به 97درصد از اراضي زيرکشت اين محصول، توليد 95درصد از زرشک دنيا را در اختيار داشته اند.زرشک هاي زيبا فقط به منظور زيباسازي محيط و حياط سازي است و ميوه ي چنداني نمي‌دهد.

تاريخچه مصرف طبي زرشک به دوره ي مصر باستان مي رسد که فراعنه و ملکه ها، اين گياه را با تخم رازيانه به منظور درمان طاعون مصرف مي نمودند واروپايي ها و آمريکاي شمالي براي رنگ آميزي لباس از اين گياه استفاده مي کردند.از زرشک رسيده براي تهيه مربا استفاده ميشود، يا آن را همانند قرقاط مصرف خوراکي نمود و زرشک کمي ترش تر بوده ولي به اندازه قرقاط تلخ نبوده.اين گياه دارويی در شکل چای، کپسول، عصارهها، مايع يا تنتورها و يا پماد موضعي عرضه مي گردد و عصاره هاي حاصل از اين ماده به صورت دارويي حاوي 8 تا 12 درصد محتواي الکالوئيد ايزوکينولين را داراست. از رنگدانه‌های موجود در چوب و پوست این گیاه برای رنگ کردن چرم و پشم مورد استفاده قرار میگیرد.

خواص دارويي زرشک

تمام قست های اين گياه دارويی داراي خواص ميباشد مانند:ريشه، پوست و ساقه بوده .سبوس و ريشه زرشک حاوي مواد شيميايی به نام آلکالوئيد ايزوکوئينولين بوده واين ترکيبات دارای خواص آنتی بيوتيکي فراواني بوده و برخي ازآن‌ها باعث پائين آوردن تب، کاهش تورم و فشار خون گرديده و به تنظيم ضربان قلب و انقباض عضلات قلب کمک بسیاری مي‌کنند.   اين گياه براي برطرف کردن سوزش ادرار مفيد و واريس را درمان مي‌کند،خونريزي را برطرف،نقرس و رماتيسم را برطرف وبي اشتهايي رارفع نموده،درملن عفونت گلو، مجاري ادراري،اعمال دستگاه گوارش را منظم  و سوء هاضمه را از بين ‌برده.براي درمان زردی و يرقان موثر و مفيد است.افرادی که مبتلا به ورم طحال هستند مي‌توانند براي معالجه از اين گياه کمک گرفته، براي معالجه بواسير سودمند است، ویتامین  B فراوان داشته که در پیشگیری از سرماخوردگی این ویتامین نقش مهمی دارد.

براي شست‌وشوی چشم میتوان از جوشانده ريشه و ساقه زرشک استفاده نمود ، درمان بیماری‌های آرتریت، مشکلات صفراوی،کم کردن تب، درمان التهاب طحال، آماس زبان، زرد زخم، کمردرد، از بین رفتن کرم‌های حلقوی،رفع درد ناشی از قاعدگی دردناک،درمان مشکلات کبدی، بواسیر  مخصوصا بواسیرخونی و تب‌خال  استفاده خواهد شد.

 برخی از پزشکان سنتی در ایران: زرشک را به عنوان رفع بوی بد خلط سینه می‌شناسند و در درمان بیماری‌های لثه، درد دندان و بعضی بیماری‌های چشمی (ضعف دید) از آن استفاده مینمودند.

روس‌هااز خواص زرشک برای درمان بیماری هایی: برای التهاب خونریزی دهنده دیواره رحم، مشکلات کیسه ای صفرا،درمان  فشار خون بالا، افزایش ترشح صفرا و همچنین برای تنظیم ارگان‌های زنانه زیاد مصرف می نمایند.

خواص زرشک در طب سنتی:زرشک داراي مزاج سرد و خشک ميباشد و مصلح هاي آن عبارتند از: ميخک، شکرسرخ و شيريني‌هاي طبيعی، تقويت کننده قلب و کبد معده گرم مي‌باشد ، تسکين دهنده صفرا. براي تقويت کبد سرد و تر و بازکردن انسداد مجاري کبدی و سردیاحشا مفيد بوده و اب زرشک برطرف کننده جوش های صورت میشود زیرا کبد را تمیز و دور ازچربی میکند

متخصصان طب گياهی : اين گياه دارويي سبب تحريک خاصيت ضد عفوني غشاي مخاطی بدن شده.

بمنظور پي بردن به اين نظريه ، اگر قطره اي زرشک را روي زبان خود گذاشته، دهان شما آبکي خواهد گرديد واين بدان معنا نيست که زرشک طعم خوبي داشته است بلکه اين گياه تقريباً تلخ بوده و به گفته کارشناسان طب گياهي، وقتي دهان شما آبکي مي شود سبب ميشود که بتوانيد با عفونت مبارزه کرده باشد و اين گياه در اثر تحريک بخش هايي از سيستم ايمني بدن اين اثر را بر جاي گذاشته .

میتوان برای درمان آرتریت، پسوریازیس و ناراحتی های پوستی: 10 درصد عصاره زرشک را روزانه به مدت سه بار روی پوست خود بدن بمالید. زرشک را میتوان عامل ضد تومور یا سرطان دانست.تقویت سیستم ایمنی بدن را باعث شده،پایین آورنده اوره بوده ودرمان کننده جوش صورت و بدن بوده ،شستشوی کبد و کلیه را موجب میشود، رفع عطش میتوان استفاده کرد،بهترین جایگیزین برای قرص متفورمین میتواند باشد.

برگ گياه زرشک

اسهال‌هاي مزمن را درمان ، جويدن برگ زرشک، باعث محکم شدن لثه و دندان شده،آب آوردگی بدن را رفع،برگ زرشک داراي مقدار زيادي ويتامين ث بوده ،جویدن برگ باعث محکم کردن لثه و دندان کاربرد دارد،در موقع آنژين و گلودرد، دم کرده برگ زرشک را غرغره کرده تادرمان بيماري سريع تر انجام گيرد،  مصرف مقدار زياد زرشک و يا ساقه و برگ آن براي زنان حامله مناسب نبوده و احتمل سقط جنين را به همرا دارد.

ميوه زرشک سبب الکالوئيد بربرين موجود درآن قادر به درمان اعتياد با ترياک بوده است و اعتياد معتادان را بر طرف نموده. براي اثبات آن اين اثر بخشي در حيوانات آزمايشگاهي که بطور مصنوعي به مرفين معتاد گرديده بودند  درمان بوده و درمانشان به اثبات رسيده است. اسیدهای عالی فراوان موجود در این میوه سبب مزه ترش آن شده ومی‌تواند در جذب آهن نقش داشته باشد .حدود 4% مواد قندي ، 65 اسيد ماليك و اسيد تارتاريك و مقداير صمغ در میوه زرشک وجود دارد

بربرین که در ریشه و ساقه زرشک وجود دارد می‌تواند قند خون بیماران دیابتی را کاهش همچنین انسولین، قند خون را کنترل کرده وبه پاک کردن جریان خون از وجود چربی نیزکمک میکند و همین ماده موجود عامل درمان بیماری اسهال نیز شده.درمان وایسر،رفع یبوست،کم کردن فشارخون،درمان ورم طحال،درمان برای خانم هایی كه بين 2عادت ماهيانه خونريزي دارند براي برطرف كردن آن از ريشه و ساقه زرشك استفاده میکنند.تنظیم کردن اعمال دستگاه گوارشی،برطرف کننده سوزش ادرار.

نوع هاي مختلفي از زرشک دانه دار به عنوان درختچه‌اي ميوه دهنده و خودرو در اکثر مناطق کوهستاني کشورمان به چشم مي‌خورد و از آنجايي که از اجزا طبيعي اکوسيستم مناطق کوهستاني بوده حتي در شرايط سخت و نامساعد نيز ميوه فراواني توليد نموده است.

نياز آبي زرشک:

نياز خالص آبياري اين درختچه در حدود 9900 متر مکعب در هکتار بوده که بسته به روش‌هاي آبياري به کار گرفته شده و البته ناخالص آبياري، بيش از اين مقدار مي‌باشد.

نياز کودي زرشک :

زرشک بي دانه طالب خاک‌هاي نسبتاً سبک لومي – شني با زهکش خوبي در مناطق کوهپايه‌اي ميباشد و در خاکهاي گچي و آهکي نيز بخوبي رشد نموده همچنين  EC PH و بالا را نيز تحمل کرده نيازي به خاک‌هاي غني نداشته. تحقيقات نشان داد که فسفر به کار رفته در طول تابستان باعث رشد گياه در همان سال نشده، بلکه در بهار سال بعد اثرات خود را نشان ميدهد و بيشتر فسفر موجود در رشد جديد ناشي از فسفر ذخيره شده در ريشه‌ها مي بوده و فرايند انتقال فسفر به اين صورت بوده که فسفر ابتدا بيشتر در ريشه‌ها ذخيره وسپس به داخل مناطق رشد جديد حرکت نموده و فسفر جذب شده جديد، جايگزين فسفر منتقل شده از ريشه‌ها مي‌گردد.

 تهیه آب زرشک طبیعی :

اب زرشک بدون نمک فشارخون را سریع پایین می اورد و اگر اب زرشک را با نمک مصرف کنید برای افرادی که فشار خون پایینی دارند مناسب بوده و همچنین از بین برنده جوش های صورت و بدن میشود

روش اول:

مقدار 250 گرم زرشک سیاه  را پس از تهیه و پاکسازی با آب سرد  شسته شود و سپس آن را داخل ظرفی غیر فلزی با 6 تا 8 لیوان آب خیس کرده و بعد از مدت 24 ساعت مخلوط را داخل مخلوط کن ریخته  وهم بزنید.مخلوط بدست آمده را که حاصل خرد شدن کامل زرشک سیاه بوده را با استفاده از پارچه صاف کرده و به بطری های شیشه ای جهت نگهداری منتقل کنید.

روش دوم:

برای تهیه 4/5 لیتر آب زرشک،میتوان اندازه یک کیلو گرم زرشک آبگیری خریداری و آن را با آب سرد بشوئید و آبکش کنیدسپس مقدار آب ذکر شده را بر روی شعله گاز قرارداده تا به نقطه جوش خود برسد و سپس آن را از روی شعله بردارید و زرشک های شسته شده را داخل آن ریخته (توجه داشته که به هیچ وجه نباید زرشک را درون آب بریزید و بر روی شعله قرار داد، زیرا علاوه بر از بین رفتن خواص زرشک، مزه آن هم به تلخی میرود)بعد از آنکه زرشک ها را درون آب جوش بریزید درب قابلمه را گذاشته و بعداز سرد شدن داخل یخچال بگذارید و تا 24 ساعت صبر کنید.پس از سپری شدن زمان  آب زرشک غلیظ و گوارای بدست خواهد آمد و بعد از صاف کردن آن با آبکش و گرفتن آب تفاله زرشک ها, آن را درون یخچال نگهه دارید و هر زمان که خواستید مقداری از آن را نوش جان کنید.

برای مصرف بهتر است هر روز صبح ناشتا ترجیحاً قبل از طلوع آفتاب یک لیوان و شب موقع خواب نیز یک لیوان میل شود اما اعتدال درمصرف رعایت شود.از خواص مهم آب زرشک برای کاهش فشار خون موثر میباشد.

تهیه دم نوش های زرشک

طرز استفاده:

جوشانده زرشك : مقدر 20-10 گرم پوست ريشه يا ساقه و يا ميوه زرشك را در يك ليتر آب بریزید و آن را بجوشانید و سپس آن را از روي اجاق برداشته گذاشته به مدت ده دقيقه بماند ، اين جوشانده را  صاف و با شكر يا عسل شيرين نموده و مقدر مصرف روزانه آن سه فنجان در فاصله بين غذاهاست میباشد. برای دم کرده همین روش اما میزان 40گرم کافی است در یک لیتر اب.

تنطور زرشك : اين تنطور را مي توان از فروشگاههاي گياهان دارويي و يا برخي از داروخانه ها خريدري نمود. مقدار مصرف آن 20-10 قطره 3بار در روز بوده .

مضرات مصرف زرشک:

ميزان مصرف بالاي اين گياه به مدت طولاني مي‌تواند سبب ناراحتي معده و روده‌ها گردد و جذب ويتامين بي کافي در بدن را مشکل سازد و براي سرد مزاجان براي بلغمي و سوداوي مضر بوده ،هرگز  بیش از پنج تا هفت روز زرشک نباید مصرف نمود.

طبیعت میوه زرشک سرد و خشک بوده و در کتاب‌های قدیم طبی نیز گفته شده که زرشک برای کسی که سرفه می‌کند، مفید نبوده وعلائم سمی بودن زرشک شامل گیجی، خون‌دماغ، اسهال، تحریک کلیوی و نفریت میباشد وطبیعت پوست ریشه ی گیاه گرم و خشک میباشد.مضر بوده برای افرادی که مبتلا به سرفه های خشک میباشند

کاشت زرشک:

بهترین زمان برای کاشت نهال زرشک به صورت پاجوش  دراواخر آبان و اوایل آذر صورت میگیرد.مناطق کوهپایه ای بهترین مناطق کشت و پرورش این گیاه است.فاصله کاشت دو گیاه زرشک از یکدیگر روی پشته ها باید حداقل چهار متر میباشد و همچنین مناسب ترین روش برای تکثیر زرشک استفاده از پاجوش ۲ تا ۳ ساله و از درختان حداقل ۶ تا ۱۰ ساله میباشد،

عملیات داشت:

زمان خواب درخت بهترین زمان چالکود بوده وآبیاری بیش از اندازه در زمان گل دهی زرشک باعث ریزش گل و کاهش تولیدنیز می گردد وبهترین مدار آبیاری ۸ تا ۱۲ روز باشد ورعایت نکات بهداشتی در طول چرخه تولید و فرآوری محصول در افزایش صادرات نقش مهمی را داشته واستفاده از یخ آب روشی مناسب برای مبارزه با علف های هرز و آفات زرشک در زمستان میباشد.

هرس زرشک:

هرس و تغذیه اصولی، راهکار کلیدی در مبارزه با سال آوری زرشک بوده،هرس از سال 4همزمان با جدا کردن پاجوش ها آغاز و مناسب ترین روش هرس درخت زرشک ۲ تا ۳ پایه بوده وهرس هر دو سال یک بار از برداشت زرشک در آبان انجام می گردد،هرس پاییزه و حذف ترک های روی تنه و سوزاندن آنها نقش مهمی در کاهش خسارت زنبور شاخه خوار داشته است

برداشت زرشک:

برای نگه داری و حفظ رنگ قرمز زرشک و بازارپسندی آن باید عملیات خشک کردن با حرارت ملایم و مطلوب و نگهداری آن در شرایط عادی با رطوبت بالا انجام گردد ،از انباشته کردن زرشک تازه روی هم به قطر بیش از ده سانتی متر خودداری واستفاده از هورمون اتفن ۲ تا ۳ هفته مانده به برداشت موجب تسهیل در امر برداشت و کاهش هزینه ها شده وبهترین روش برداشت زرشک با شاخه میباشد وهمچنین مناسب ترین روش خشک کردن محصول زرشک در جایگاه های بهداشتی زرشک خشک کنی و به صورت داربستی بوده است

اضافه کردن نظر