یکی از دریاچه های معروف در کشور ایران دریاچه ارومیه میباشد.این  دریاچه‌ طبیعی در قسمت  شمال غربی کشور در منطقه ی آذربایجان قرار گرفته است

طبق تقسیمات کشوری این دریاچه، بین دو استان آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی تقسیم شده‌ و مساحت این دریاچه در تابستان ۲۰۱۵ در حدود ۶هزار کیلومتر مربع بود که در ردیف بیست و پنجمین امین دریاچه بزرگ دنیا از نظر مساحت قرار می‌گیرد.

این دریاچه بزرگ‌ترین آبگیر دایمی در آسیای غربی در شمال غرب فلات ایران بشمارمی اید. حوضه ی آبریز دریاچه ۵۱٬۸۷۶ کیلومتر مربع معادل بیش از ۳٪ مساحت کل کشور ایران می‌باشد دریاچه ی ارومیه، بزرگ‌ترین دریاچه ی داخلی ایران و دومین دریاچه ی بزرگ آب‌شور دنیا بشمار آمده است.

آب این دریاچه بسیار شور بوده وعموما  از رودخانه‌های زرینه‌رود، سیمینه‌رود، تلخه رود، گادر، باراندوز، شهرچای، نازلو و زولا تغذیه می‌شود وازاین میان زرینه رود و آجی چایی ورودی‌های اصلی به دریاچه ارومیه می‌باشند.در کل حوزچه توسط مجموع ۶۰ رودخانه سیرآب می‌شود که ۲۱ رودخانه دایمی یا فصلی هستند و ۳۹تای آن‌ها دوره‌ای می‌باشند.

تاریخچه دریاچه ارومیه

تاریخچه این دریاچه به این صورت است که گفته میشود در کتیبه قرن نهم قبل از میلاد مسیح در شلمنسر سوم (سلطنت بین ۸۵۸-۸۲۴ قبل از میلاد) به دو نام در محل دریاچه ارومیه اشاره شده: پرسواه (به معنی پرشین‌ها) و ماتای (یا میتانی‌ها). هنوز به وضح مشخص نیست که نام‌ها به منطقه یا قبیله و یا رابطه‌ای بین گروهی از نام های مردم با شاهان وجود داشته یا خیر.

این دریاچه در قدیم مرکز پادشاهی منائیان بوده و محل سکونت احتمالی منائیان (منائیان توسط گروهی که متیان نام داشتند غلبه شدند) در تپه حسنلو در جنوب دریاچه بوده. به درستی معلوم نیست که مردمان نامشان را از دریاچه گرفته‌اند یا دریاچه نامش را از مردم اطراف آن ولی کشور باستانی متیان نامیده می‌شد که نام لاتین دریاچه از آن گرفته شده‌است

. پانصد سال اخیر نواحی اطراف دریاچه محل سکونت مردمان ایرانی شامل بر کرد‌ها٬ آشوری‌ها٬ ارمنی‌ها٬ و آذربایجانی‌ها بوده‌است.امروزه  نام این دریاچه ،ارومیه می‌باشد که از اسم شهر ارومیه٬ مرکز استان آذربایجان‌غربی برگرفته شده‌ که در زبان آشوری ارومیه به معنای چاله آب می‌باشد. در دهه ۱۹۳۰ میلادی به هنگام سلطنت رضاشاه این دریاچه به افتخار وی دریاچه رضاییه نامگذاری شده. بعد از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ نام دریاچه به نام اولیه خود٬ دریاچه ارومیه٬ بازگردانده‌شد.

نام های دریاچه ارومیه

در پارسی قدیم این دریاچه چیجست به معنای درخشنده که به دلیل املاح معدنی که در سواحل بصورت کریستال  یافت می‌شود نامیده شده.در دوران میانه این دریاچه کبودا (کبودان) نام گرفته شده که از لغت آزور "azure" در فارسی یا " կապույտ " یا "Kapuyt/Gabuyd"  که در زبان ارمنی عاریه گفته شده و در زبان لاتین این دریاچه لاکوس ماتینوس ( Lacus Matianus  )نامیده شده‌است.ساکنان اطراف دریاچه آن را به زبان فارسی دریاچه ارومیه٬ به زبان آذری اورمو گولو (Urmu gölü)٬ به زبان کردی ورمی٬ و در زبان ارمنی کپوتان (Կապուտան ծով) می‌خوانند

پارک ملی دریاچه ارومیه

از زیستگاه‌های طبیعی مهم جانوران در ایران بشمار امده و وسعت  این پارک ملی ۴۶۲۶۰۰ هکتار  وهمچنین یکی از ۹ ذخیره‌گاه زیست‌کره در ایران است. این دریاچه با داشتن بیش از یک‌صد جزیره کوچک صخره‌ای محل توقف پرندگان مهاجری از جمله فلامینگو٬ پلیکان٬ کفچه‌نوک٬ اکراس٬ لک‌لک٬ اردک پیسه٬ نوک‌خنجری٬ چوب‌پا٬ و مرغ نوروزی می‌باشد. ولی به علت شوری بیش از حد دریاچه هیچ نوع ماهی در این دریاچه زندگی نمی‌کندو با این‌حال دریاچه ارومیه یکی از زیست‌گاه‌های مهم سخت‌پوست آرتمیا شناخته‌می‌شود این سخت پوست یکی از منابع اصلی تغذیه پرندگان مهاجر از جمله فلامینگو به شمار می‌آید و گفته شده که در اوایل سال ۲۰۱۳ از رییس وقت مرکز مطالعات آرتمیای ارومیه نقل شد که آرتمیا در این دریاچه منقرض وچندی بعد این نظر توسط برخی کارشناسان دیگر رد شد.

یونهای اصلی موجود در آب شامل Na+٬ K+٬ Ca2+٬ Li+٬ و Mg2+ می‌باشد که Cl−٬ SO42−٬ و HCO3− آنیون‌های اصلی بوده و غلظت Na+ و Cl− بطور تقریبی چهار برابر آب دریاهای آزاد می‌باشد. غلظت سدیم در بخش جنوبی دریاچه اندکی بیشتر از غلظت آن در بخش شمالی دریاچه میباشد.زیستگاه دریاچه ارومیه  به این صورت است که  جایگاه مسکن ۲۱۲ گونه از پرندگان٬ ۴۱ گونه خزنده٬ ۷ گونه دوزیست٬ و ۲۷ گونه از پستانداران  شامل گوزن زرد ایرانی می‌باشد.

این زیست بوم بصورت بین‌المللی توسط یونسکو به عنوان منطقه تحت حفاظت به ثبت رسیده‌ وسازمان محیط زیست ایران اکثر نقاط این دریاچه را به عنوان پارک ملی شناسایی ومعرفی  نموده‌است.حوضچه  ارومیه با داشتن دشت‌هایی مانند دشت تبریز، ارومیه، بناب، مهاباد، میاندوآب، نقده، سلماس، پیرانشهر، آذرشهر و اشنویه، یکی از کانون‌های ارزشمند فعالیت کشاورزی و دامداری در ایران به‌شمار می آید.

متاسفانه این دریاچه زیبا از اواسط دهه ۱۳۸۰ شروع به خشک شدن کرد و امروزه  خطر خشک شدن دریاچه ارومیه  مورد بررسی قرارگرفته بطوری که  بررسی تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۵ دریاچه ۸۸ درصد مساحت خود را از دست داده (گزارش‌های قبلی تنها به از دست رفتن ۲۵ تا ۵۰ درصد مساحت دریاچه ارومیه اشاره کرده‌بودند).

دلایل بسیاری برای خشک شدن دریاچه ذکر شده از جمله  میتوان به خشکسالی٬ احداث بزرگراه بر روی دریاچه٬ و استفاده بی‌رویه از منابع آب حوزه آبریز دریاچه اشاره نمود. تحقیق جدیدی توسط چند تن از محققان در امریکای شمالی نشان می‌دهد که خشک‌سالی تنها باعث کاهش ۵ درصدی بارش در حوزه آبریز دریاچه شده و عوامل انسانی شامل پروژه‌های جاه‌طلبانه توسعه اقتصادی آبی به همراه ساخت بزرگراه ۱۵ کیلومتری بر روی دریاچه با دریچه کوچک ۱/۲ کیلومتری وضعیت دریاچه را به بحران کشانیده است که خطر بسیار جدی برای این دریاچه بشمار می آید بطوری که میتوان گفت تا سال ۲۰۱۲ بیش از دویست سد بر روی رودخانه‌های حوزه آبریز دریاچه در مرحله آماده بهره‌برداری٬ یا پایان مراحل طراحی بودند

برخی  دیگر مقصر خشکیدن دریاچه ارومیه را مردم و نمایندگانی می‌داند که برای تأمین نیازهای کشاورزی و خانگی آذربایجان بارها خواستار انتقال آب رودخانه‌هایی که به دریاچه ارومیه می‌ریزند به نقاط دیگر شده‌اند و از حکومت درخواست داشتند تا آب این رودخانه‌ها برای تأمین نیاز باغ‌های مراغه و دیگر شهرهای استان استفاده و یا با فشار بسیار بر مسئولین طرح میان‌گذر دریاچه ارومیه را اجرایی کردند.

بر اساس این نظریه برای نجات دریاچه ارومیه به جای خشکاندن ارس و از بین بردن زمین‌های بارور نقاط دیگر باید از مصرف آب کاسته و به وزارت نیرو اجازه داده شود تا آب رودخانه‌هایی را که به طور طبیعی به این دریاچه می‌ریخته‌اند دوباره به سوی آن رها کند .کارشناسان ابراز داشته‌اند در صورت خشک شدن این دریاچه هوای معتدل منطقه تبدیل به هوای گرمسیری با بادهای نمکی خواهد شد و زیست محیط منطقه را تغییر خواهد داد و بخطر می اندازد و علاوه بر نمک فراوان آلودگی‌های دیگری شامل فلزات سمی سنگین مورد استفاده در صنعت و مواد سمی مورد استفاده در کشاورزی به آب‌های سطحی و زیر سطحی مرتبط با دریاچه نفوذ کرده‌اند و در صورت خشک شدن دریاچه بسیاری از از مواد سمی هوازی شده و خطرات بیماری‌های تنفسی برای زیست‌بوم و مردم منطقه بوجود خواهد آورد.و جای تاسف و نگرانی است که  با همه خطرات  هنوز هم اقدام جدی برای نجات دریاچه صورت نگرفته .

لازم به ذکر است که نجات دریاچه ارومیه از بحران کنونی پس از شکل گیری دولت حسن روحانی مورد تاکید قرار گرفته و کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه با مدیریت معاون اول رئیس جمهوری تشکیل و موضوعاتی همچون مقابله با ریزگردها، وضعیت کشاورزی و الگوی کشت در منطقه و تعداد زیاد چاه های آب مورد بررسی قرار گرفته شده است.در حال حاضر ستاد احیای دریاچه ارومیه  واقع در ارومیه - بلوار عدالت برای مبارزه با این معضل  و برنامه های اجرایی مدون در راستای تثبیت وضعیت فعلی تاسیس گردیده است.

اضافه کردن نظر