سنگ کلیه که رنال کلکولوس یا نفرولیت هم نامگذاری گردیده است جسم سختی بوده که از کانی های موجود در ادرار تشکیل خواهد شد و سنگهای کلیه معمولاً از راه مجرای ادرار دفع میگردند . این سنگ ها اگر کوچک باشند هیچ نشانه ای نداشته  اما اگر اندازه سنگ کلیه به اندازه ۳ میلیمتر (۰٫۱ اینچ) برسد مجرای میزنای را خواهد بست و درد شدیدی را در پهلوها و پشت ایجاد میکند  که به کشاله ران نیز میرسد که  این درد را قولنج کلیوی  نام نهادند و به صورت درد بازگشت کننده هر ۲۰ تا ۶۰ دقیقه تکرار میگردد .

نشانه‌های دیگر سنگ کلیه شامل تهوع، استفراغ، خون ادراری، چرک در ادرار، و درد در حین ادرار کردن بوده و بسته شدن میزنای کاهش کارکرد کلیه و بزرگی کلیه را ایجاد خواهد کرد.

بیشتر بیماران مبتلا به سنگ های کلیه معمولاً در سال های اولیه بلوغ و حد اکثر شیوع سنی این بیماری در حدود ۲۸ سالگی رقم خورده است و بطور کلی سنگ های کلیه در مردان ۴ برابر زنان دیده شده، نسبت مرد به زن ۲ به ۳ است

سنگ کلیه ذرات کوچک و سخت میباشد که در یک یا هر دو کلیه تشکیل گردیده  و گاهی به داخل حالب ها (لوله های عضلانی باریکی که ادرار را از کلیه ها به مثانه منتقل شده) انتقال پیدا کرده. سنگ کلیه از نظر اندازه از یک دانه شن تا حدود یک توپ گلف متغیر میباشد وحتی ممکن است که منفرد یا متعدد نیز باشد که این سنگ معمولاً  در بزرگسالان بالای سی سال از هر دو جنس را مبتلا ساخته ولی در مردان شایع تر بوده.

سنگ های بزرگ ایجاد شده معمولاً در کلیه مانده و بدون علامت هستند، هرچند که می توانند به کلیه آسیب زده شود. سنگ های کوچک به آسانی همراه ادرار از طریق حالب دفع می شوند، سنگ های بین این دو اندازه که از طرفی قابلیت ورود به حالب را داشته و از طرف دیگر به اندازه کافی کوچک نبوده و تا عبور آنها از حالب به آسانی صورت گرفته شده و سبب ایجاد درد شدید نیز می گردند که این سنگ ها معمولاً در طی چند روز دفع می شوند و چنانچه حرکت سنگ متوقف گردیده و سبب انسداد ادراری میشود که برای پیشگیری از آسیب بیشتر کلیه باید از بدن خارج بشوند.

تاریخچه ایجاد سنگ کلیه: اولین گزارش‌های سنگ ادراری شاید مربوط به سنگ‌هایی بوده که در اسکلت یک فرد مصری که در ۴۸۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می‌زیسته یافت گردیده است و همین‌طور جراحی هایی که برای سنگ ادراری انجام داده اند نیز جزو اولین اعمال جراحی محسوب میگردد

انواع سنگ کیله

انواع مختلف سنگ ادراری وجود داشته  ولی اغلب سنگها از جنس اگزالات کلسیم میباشند. سایر انواع شامل ترکیبات فسفات، سیستئین، و اسیداوریک میباشند. سنگ‌ها در لگنچه، میزنای، مثانه و در پیشابراه دیده شده و رژیم غنی از کلسیم ، سدیم ، پروتئین و همچنین عدم تحرک افراد مبتلا به هیپر کلسیوری نوع دو و افراد مبتلا به بیماری‌های گوارشی مانند التهاب روده، سابقه ابتلا به عفونت ادراری و بیماری‌های متابولیک، نقرس، عدم تحرک در ابتلا به سنگ نقش اساسی داشته است.

علایم سنگ کلیه

درد حاد اغلب ناشی از گیرکردن سنگ در مجاری ادراری بوده وگرنه خود سنگ اغلب علامتی نخواهد داشت، انسداد، عفونت، خیز، درد شدید در منطقه دندهای مهره‌ای، تهوع مکرر، استفراغ و اسهال بوده، درد بسیار شدید و شبیه به درد زایمان داشته، هماچوری یا خون ادراری در این افراد نیز دیده شده است.

ایجاد دوره های درد شدید و پیچشی (متناوب ) به فاصله هر چند دقیقه که ایجاد میشود، درد معمولاً ابتدا در ناحیه پشت درست در بخش پایین دنده ها ظاهر می شود و در طی چند ساعت یا چند روز، ناحیه درد از مسیر حرکتی سنگ از حالب به سمت کشاله ران پیروی کرده و  با دفع سنگ درد بیمار متوقف می شود.دفع مقادیر اندک خون در ادرار نیز از دیگر علائم سنگ کلیه بوده و حتی ادرار ممکن بوده که کدر یا تیره به نظر برسد.

احساس نیاز مداوم به دفع ادرار در فرد احساس میشود و در برخی افراد تب و لرز در صورت وجود عفونت ایجاد میشود.

دلایل ایجاد سنگ کلیه

اختلال در غده پاراتیروئید و دفع بیش از حد کلسیم از ادرار، استفاده بیش از حد کلسیم و ویتامین D،کمبود آب در بدن،مصرف الکل،پرکاری تیروئید، داشتن سابقه خانوادگی(ارثی)، مصرف بیش از حد کلسیم به دلیل رژیم غذایی نامناسب (مصرف زیاد کلسیم) بوده است

نقرس (در مورد سنگ های اسیداوریکی ) ،انسداد ادراری به هر دلیل که ایجاد میشود وکاهش حجم ادار ناشی از بی آبی یا آب وهوای گرم و خشک نیز از دلایل دیگر ایجاد سنگ کلیه است.

کم تحرکی  در افراد: یکی از عوامل زمینه ساز بروز سنگ کلیه کم تحرکی در فرد بوده ، کم تحرکی که مثلاً در هنگام بیماری یا ناتوانی رخ داده، می تواند باعث برداشت کلسیم بیشتری از استخوان گردد ، لذا غلظت کلسیم در ادرار افزایش پیدا میکند

چاقی: نمایه توده بدن(BMI) بالا، دورکمر بالا، و اضافه وزن با ریسک افزایش پیدا کرده و تشکیل سنگهای کلیوی مرتبط میباشد.

جراحی و بیماری های گوارشی: جراحی بای پس معده، بیماری روده تحریک پذیر و یا اسهال مزمن منجر به تغییراتی در فرایندهای گوارشی میگردد و جذب کلسیم را تحت تاثیر قرار خواهد داده و سطوح مواد تشکیل دهنده سنگ را در فرد افزایش خواهد  داد.

اسیدوز توبولی کلیه یکی دیگر از دلایل زمینه ساز در بروز سنگ کلیه بوده که در اثر نقص در تولید آمونیاک به وسیله ی کلیه، افزایش دفع کلسیم (توسط کلیه) ایجاد می گردد.

مصرف کردن زیاد نمک :براساس تحقیقت، مصرف زیاد نمک باعث افزایش دفع کلسیم درادرار می گردد.

افزایش اگزالات ادرار: درحدود نیمی از سنگ های کلسیمی به این ترکیب متصل گردیده و اگزالات به طور طبیعی تنها در چند ماده ی غذایی وجود داشته و دسترسی بدن به اگزالات به میزان جذب و دفع آن بستگی داشته که در همه ی افراد این نسبت یکسان نخواهد بود.

پروتئین حیوانی: رژیم غذایی پر پروتئین  همراه با افزایش دفع کلسیم، اگزالات و اورات بوده که  در واقع مصرف زیاد پروتئین حیوانی با بار اسیدی آن (۱ میلی اکی والان هیدرژن در هر گرم پروتئین ) باعث افزایش دفع کلسیم می گردد و لذا بعضی از محققان، رژیم های غذایی گیاهی را به افراد مستعد ابتلا به سنگ های کلیه توصیه می شود.

پیشگیری از ایجاد سنگ کلیه

افرادی که دچار این بیماری هستند برای پیشگیری از به وجود امدن سنگ های دیگر مصرف روزانه در حدود سه لیتر مایعات و عمدتاً آب خالص استفاده ، اجتناب کردن از مصرف شیر و فرآورده های لبنی مخصوصا اگر سنگ کلیه از نوع کلسیمی ـ فسفری بوده باشد ، خودداری کردن از شرایطی که با تعریق بیش از حد همراه خواهد بود

آزمایش های که برای تشخیص سنگ کلیه انجام میگیرد

آزمایش خون: آزمایشات خون، افزایش کلسیم و یا اسید اوریک بالا را در خون  فرد  آشکار شده و آزمایش خون به پزشک این امکان را داده  تا احتمال دیگر بیماری های را بررسی نموده  و سلامت کلیه های فرد را ارزیابی نماید .

 آزمایش ادرار: در صورت ابتلا به سنگ کلیه، آزمایش ادار 24ساعته در فرد نشان دهنده مقادیر املاح زیادی در ادرار دفع شده میباشد

 آزمایش های تشخیصی تصویری: تست های تصویری هر نوع سنگی را در دستگاه ادراری فرد  نشان داده که  تست های تصویری معمولاً شامل سی تی اسکن و در بعضی مواد غیر معمول شامل اشعه Xمی باشند .

درمان سنگ کلیه و درمان با کمک گیاهان دارویی و طب سنتی

نوشیدن آب فراوان حتی اگر احساس تشنگی نکنید و پیاده روی مرتب  فرد به طور روزانه به دفع سنگ کمک کرده و همچنین مصرف گیاهان مُدر مثل  دم کرده دم گیلاس، کاکل ذرت، گل گاوزبان، گزنه، بومادران، نعناع، گل همیشه بهار، جعفری، کرفس، کدو حلوایی، مرزه، مارچوبه و به طور کلی سبزی خوردن در دفع سنگ‌های کلیوی بسیار موثر و ضروری است.

مصرف میوه‌ های تازه ای چون: سیب زمینی، تربچه، حبوبات، برنج قهوه‌ای، جو، ذرت، کنجد، زیره، گشنیز، رازیانه، آب هویج، هندوانه، خیار و گیلاس برای پیشگیری و درمان این بیماری نقش موثری داشته است.

بررس های تشخیصی سنگ کلیه ممکن بوده که شامل آزمایش کامل ادرار و کشت ادرار، عکس شکم ، سونوگرافی کلیه ، سی تی اسکن ، و اُروگرافی وریدی (روشی مناسب  برای بررسی کلیه ها و مجاری ادرار با تزریق یک داروی قابل شناسایی توسط اشعه ایکس به داخل جریان خون )

در صورت وجود سنگ کوچک منفرد بدون عارضه انسداد و عفونت ممکن بوده که فرد به درمان خاصی نیاز هم نداشته باشد.

گیاه خاکشیر ادرار آور میباشد و قادر بوده که التهاب کلیه (پیلونفریت) را برطرف نماید.

در مورد سنگ های بزرگتری که خودبه خود دفع نمیشوند و سبب ایجاد عوراض ، عفونت یا درد شدید شده اند اقدامات درمانی به منظور حذف آنها لازم و ضروری بوده و روش های متفاوتی در درمانی در این زمینه عبارت است از: حل کردن سنگها به روش های شیمیایی ، در آوردن سنگ با آندوسکوپ ، خارج کردن سنگ از طریق پوست ، سنگ شکنی با کمک امواج ماوراء صورت از خارج بدن [ESWL] ، ودر اخر به ندرت جراحی باز و سایر رویکردهای درمانی جدید نیز برای درمان در دست بررسی میباشند .

سنگ های ناشی از بالا بودن میزان کلسیم بدن ممکن بوده که نیازمند برداشت جراحی بافت پاراتیرویید غیرطبیعی نیز شوند.

برای کاهش دردهای ناشی از سنگ مسکن هایی تجویز میشود و جهت تسکین دردهای متوسط، مسکن تجویز خواهد کرد به عنوان نمونه ایبوپروفن (ادویل، موترین و غیره)، استامینوفن (تیلنول و غیره) و یا ناپروکسن از مسکن های تجویز شده در بیمار است

روش سنگ شکنی از طریق امواج شوکی : این روش ممکن بوده که  منجر به خونریزی از طریق ادرار، کبود شدگی در ناحیه کمر یا شکم و خون ریزی در اطراف کلیه و یا ارگان های مجاور گردد و عبور خرده های سنگ از دستگاه ادراری نیز می تواند با درد و ناراحتی  در فرد همراه باشد.

 جراحی  کردن بیمار به منظور حذف سنگ های بزرگ: به منظور درآوردن سنگهای بزرگ، کلیه را باز کنید و در واقع از طریق جراحی برش کوچکی در ناحیه کمر بیمار ایجاد شده و زمانی از این نوع جراحی استفاده می گردد که درمان از طریق امواج شوکی ناموفق میباشد و یا سنگ موجود بسیار بزرگ میباشد.

 استفاده از یورتروسکوپ در حذف سنگ: در بعضی موارد به منظور درمان سنگ کلیه از یورتروسکوپ استفاده می گردد که وسیله ای برای مشاهده درون دستگاه ادراری بوده و بدین شکل که لوله مجهز به دوربین آندوسکوپ را از طریق مثانه به سمت حالب عبور داده  و نهایتاً آن را به سمت سنگ حرکت خواهد دادو زمانیکه محل سنگ تعیین شد از طریق ابزار خاصی آن را به تکه های ریزی شکسته میشود تا از طریق ادرار دفع شود.

رژیم غذایی مناسب برای افراد مبتلا به سنگ کلیه

اگر نوع سنگ کلیه کلسیمی یا فسفری بود، از مصرف فرآورده های لبنی ، شکلات و نارگیل خودداری نمایید ، اگر نوع سنگ کلیه از نوع  فسفاته باشند، رژیم غذایی حاوی اسیدها به اسیدی نگه داشتن مختصر ادرار کمک شایانی می کند.

اگر نوع سنگ کلیه از نوع اسیداوریکی یا سیستینی باشد رژیم غذایی حاوی مواد قلیایی به قلیایی نگه داشتن مختصر ادرار کمک خواهد کرد ، در مورد همه انواع سنگ های کلیه،نوشیدن روزانه حداقل ۱۳ لیوان مایعات و بیشتر از همه آب خالص  ضروری و لازم  است.

رژیم غذایی  غذاهای کم چربی و پرفیر نیز برای افراد توصیه می شود.

شیر و لبنیات باید حتما با مصلح مصرف گردد  تا سبب رسوب کلسیم در کلیه ها نگردد و نوشیدن شیر به همراه دارچین  توانسته برای این منظور مفید بوده و همچنین اضافه کردن عسل به شیر توانسته به هضم بهتر آن کمک نماید و مانع از رسوب کلسیم در کلیه و سنگ کلیه گردد.

خربزه می تواند به عنوان یک دارو در درمان سنگ های کلیه موثر و ضروری باشد  و به بهبود  بهتر عملکرد سیستم ادراری و کلیوی کمک نماید  و  یکی از راه هایی بوده که  در طب سنتی برای درمان سنگ کلیه انجام میگرفته  استفاده از تخم خربزه بوده که برای این منظور باید تخم خربزه را خشک نمود و پس از بو دادن آن را آسیاب کنید و میل شود.

یکی از راه های دیگر درمانی سنگ کلیه خوردن طالبی بوده و کسانی که مبتلا به سنگ کلیه میباشند باید به مدت 14 شب به جای شام فقط طالبی میل کنند و طالبی را نباید در صبح زود مصرف نموده و حتما باید در وعده عصر یا شام از آن استفاده گردد

فیبر غذایی: افزایش فیبر غذایی، باعث کاهش عوامل خطر تشکیل سنگ بخصوص سنگهای کلسیم کلیوی می گردد.

خوردن نان، پنیر و گردو در شب برای افراد توصیه می شده زیرا  در آن مقدار زیادی کلسیم وجود  داشته و به سلامت استخوان ها کمک کرده، اما از دیدگاه طب سنتی این ماده غذایی در صورتی که با مصلح مصرف نشود می تواند سبب ایجاد سنگ کلیه در فرد شود  و کشک باید حتما با گردو مصرف شود و اگر کشک به صورت مایع باشد باید داخل آن حتما نعناع و سیر داغ بریزید تا از رسوب در کلیه پیشگیری نماید.

برگ پنیرک خاصیت نرم کنندگی داشته و در درمان گلودرد و سرفه کاربرد داشته و پنیرک را می توان برای از بین بردن سنگ کلیه استفاده نمود و کسانی  که سنگ کلیه دارند، باید صد گرم از برگ پنیرک را در یک و نیم لیتر آب جوشانده  و پس از 2 تا 3 دقیقه جوشیدن، آن را صاف کرده و در یک لیوان ریخته و اضافه کردن یک قاشق غذاخوری روغن زیتون به این نوشیدنی نیز  توصیف می گردد و پنیرک را باید قبل از هر غذا میل کرد.

با توجه به تحقیقات نشان داده شده که برگ توت فرنگی می تواند به درمان سنگ کلیه کمک نماید. کسانی که به سنگ کلیه مبتلا میشوند می توانند 40 گرم از برگ توت فرنگی را در  یک لیتر آب به مدت 3 تا 4 دقیقه بجوشانند. سپس، این محلول را هر 5 ساعت یک بار میل کنند.

کرفس برای درمان مفید است و برای این کار  می توانند نصف استکان آب کرفس را با عرق بهارنارنج ترکیب کرده  و قبل از هر غذا بنوشند.

 از دانه بوداده خرمالو یکی دیگر از درمان های سنگ کلیه  بوده که باید دانه خرمالوی بو داده شده را آسیاب  نموده و یک قاشق چای خوری از پودر آن در یک لیوان آب جوش به مدت بیست  دقیقه دم نموده. خوردن این نوشیدنی به مدت سه روز برای رفع سنگ برای بیمار توصیه می گردد.

 در چه  این شرایطی باید به پزشک مراجعه شود:

اگر شما یا یکی از اعضای خانواده تان دارای علایم سنگ کلیه دچار شوید،افزایش درجه حرارت تا 38/3 درجه سانتیگراد برسد ، اگر بروز علایم عفونت کلیه  مثل سوزش و ناراحتی هنگام ادرار کردن یا احساس مکرر نیاز فوری به ادرار کردن  

اگر دچارعلایم جدید و غیرقابل توجیه شده باشید وداروهای تجویزی ممکن بوده  با عوارض جانبی همراه گردند.

مصرف سبزیجات، نوشیدن آب فراوان، محدود کردن مصرف پروتئین‌های حیوانی و تحرک در دفع طبیعی سنگ‌های کلیوی موثر میباشد و وی بر مصرف جعفری، کرفس و گل گاوزبان برای دفع سنگ‌های کلیه مفید است

افرادی که مبتلا به سنگ‌های کلیوی که سنگ اگزالاتی داشته باشند موادی چون ریواس، اسفناج، تره فرنگی و سیب زمینی شیرین که غنی از اگزالات هستند نباید مصرف گردند و در چنین بیمارانی فیبرهای موجود در سبوس ذرت، برنج و گندم  که دارای کم‌ترین میزان اگزالات میباشند لذا مصرف بیشتر این مواد توصیه میگردد.

به منظور دفع سنگ کلیه فرد می‌تواند خارشتر، خاکشیر و ترنجبین را با هم مخلوط کند و صبح ناشتا میل کند

از مصرف بیش از 200 تا 250 گرم پروتئین مانند گوشت قرمز، ماهی و مرغ در روز خودداری گردد.

روغن بادام دفع سنگ‌های ادراری را تسهیل کرده و  برای این کار باید میزان 3 قاشق سوپ‌خوری از مخلوط بادام شیرین و روغن گردو را پس از هر وعده غذایی بهمراه جوشانده‌ای که از جوشاندن 20 گرم شیرین بیان و یک مشت کاه جو در یک ظرف آب تهیه نموده و مصرف نمایید.

چای: نوشیدن روزانه یک فنجان چای سبز یا سیاه ریسک ابتلا به سنگ کلیه را کاهش داده و  در یک تحقیقات زنانی که بیشترین میزان چای سیاه می نوشیدند ریسک سنگهای کلیوی در آنها کمتر دیده شده اما بطور علمی ثابت نشده  این روش که به هرجهت چای حاوی مقادیر بالایی اگزالات می باشد بنابراین چنانچه ادرار فرد  حاوی مقادیر بالایی اگزالات باشد پزشک بیمار را از نوشیدن چای منع میکند

آب لیمو و آب پرتقال: نوشیدن آب لیمو یا آب پرتقال می تواند ریسک سنگ های کلیوی را کاهش بدهد و سطوح اسید سیتریک موجود در آب لیمو و آب پرتقال می تواند سطوح کلسیم موجود در ادرار را کاهش دهد و منتهی به تشکیل کمتر سنگهای کلسیمی گردد البت این در حد فرضیه بوده و ثابت نشده

توصیه هایی که در حین بیماری باید رعایت شود

هنگام ادرار کردن از کاغذ صافی یا گاز استفاده نمایید و تا دفع سنگ مشخص شود، یا داخل یک ظرف شیشه ای ادرار کنید و وجود سنگ را بررسی نمایید و در صورت وجود آن را جدا کنید تا ادرار را دور بریزید و برای مشخص شدن ترکیب سنگ ، آن را نزد پزشک خود ببرید زیرا با تشخیص  سنگ میتوان بیماری را سریع تر درمان کرد.

تسکین درد سنگ کلیه

 روغن کرچک یکی از روش های  طبیعی برای تسکین درد ناشی از ابتلا به سنگ کلیه، استفاده موضعی از روغن کرچک بوده و ماساژ  دادن با این روغن، در صورتی که به خالص بودن آن اطمینان داشته باشید، می‌تواند تاثیر زیادی در کاهش دردهای سنگ کلیه ایجاد شود و  درمان‌گران طب سنتی، ماساژ روغن کرچک را بر روی کلیه‌ها و گرم کردن این ناحیه را با کمک کیسه آب جوش،این روش را بهترین روش برای کاهش دردهایی دانسته  که موجب بی‌قراری بیمار میگردد و ماساژ دادن کلیه‌ها با این روغن و گرم کردن آن در طول روز به میزان یک ساعت، می‌تواند درد فرد بیمار را به طور قابل توجهی کاهش بدهد.

در هنگام درد میتوانید کلیه ها را با حرارت سشوار گرم کنید تا حدی از درد فرد میکاهد

نوشیدن دم‌کرده گیاه قاصدک که به‌طور مداوم و مستمر میتواند تاثیر زیادی در تسکین دردها و درمان بیماری سنگ کلیه داشته و این گیاه، به این دلیل که خاصیت ادرارآوری داشته باشد ، کمک زیادی به پاک‌سازی و دفع سنگ‌های کلیه خواهد کرد که برای مصرف  این گیاه را می‌توانید به‌صورت دم‌کرده یا خشک مصرف نموده و برای مصرف برگ‌های خشک این گیاه، بهتر بوده که  برگ‌های خشک را بکوبانید و به‌صورت پودر درآورید و آن را درون یک کپسول خالی ریخته و با مقداری آب ان را ببلعید.

کلاله‌ی ذرت : اگر سنگ یا عفونت کلیه داشته باشید و حتی  ادرارکردنتان به همراه درد باشد، چای کلاله‌ی ذرت این درد را تسکین خواهد داد

پماد خردل : گاهی بجای درد فقط حساسیت کلیه‌ها را احساس کرده که  استفاده از پماد خردل یا پماد پودر دانه خردل این حساسیت را به راحتی از بین خواهد برد.

اضافه کردن نظر