شپش سر نوعی حشره انگلی  میباشد که برروی سر، مژه و ابروها  پیدا میشود  و روزانه چندین بار از خون انسان استفاده  میکند . این حشره نخواهد توانست که مدت زیادی بدون تماس با پوست بدن زنده بماند و فقط از طریق تماس مستقیم منتقل میگردد

 شپش (پدیکلوزیس)

از حشره های خون خوار موذی می توان شپش را نام برد که این حشره كوچك و بدون بال بوده  و فرد در هر سن و جنسي و با هر سطح اجتماعي و اقتصادی ممکن بوده که به آن مبتلا  گردد و حتی در دوران قبل از تاریخ نیز افرادی به شپش مبتلا می شده اند

میتوان از شپش‌ها به عنوان یک معضل بزرگ برای بشر از گذشته‌های دور یاد کرد و شپش‌ها به خصوص شپش‌های سر در موهای فرد ودر بخش نزدیک به جمجمه زندگی کرده و منطقه تی که شامل گردن تا قسمت بالای سر و شقیقه‌ها می باشد بهترین قسمت ها برای زندگی شپش‌ها خواهد بود و شپش‌ها تنها از خون انسان تغذیه خواهند کرد و شپش بالغ برای تخم ریزی و تکثیر باید روزی دو بار از خون انسان تغذیه نماید.

تماس مستقیم با لباس و رختخواب فرد مبتلا اصلی ترین  راه ابتلا  به شپش میباشد و همچنین استفاده از کلاه و روسری فرد در انتقال ان روشی مناسب است

چه کسانی به شپش سر مبتلا میشوند

ابتلا به شپش در تمامی افراد فارغ از رنگ پوست، رنگ مو و مذهب وجود داشته و همه کسانی  که سرشان مو داشته باشد دچار ان میشوند و پوست سرشان هم می تواند منبع تامین خون برای شپش باشد. تمام سر و یا موها عامل انتقال و سرایت شپش‌ها میتوانند باشند و  بیشتر كودكان دارای سن 3 تا 12 سال مورد حمله شپش قرار خواهند گرفت و جالب است بدانیم شپش‌های سر انسان نمی توانند در موهای حیوانات خانگی ادامه زندگی کند

این معضل بیشتر در کودکان خردسال و مهدکودک و در کودکان دوران ابتدایی شیوع  بیشتر داشته و این بیماری با تماس نزدیک سر و به اشتراک گذاشتن کلاه، شانه، روسری و سنجاق بین کودکان منتشر خواهد شد و وقتی کودک مبتلا  میشود سایر افراد خانواده نیز در معرض خطر ابتلا قرار خواهند گرفت و  هرچند شپش سر مشکلی خطرناک  نبوده، اما می تواند سبب خارش شدید و غیرقابل تحمل  گردد.

طول زندگی شپش

هر شپش بالغ ماده روزانه حداكثر 8 تخم می تواند بگذارد و پس از جفت‌گیری توانایی تخم گذاری به 56 تخم در روز خواهد رسید و اندازه تخم‌ها در حدود 8/0 در3/0 میلیمتر بوده که  بیشتر شبیه به دانه‌های شن میباشد و تخم ها با کمک ترشح شپش‌های ماده به رشته‌های مو متصل خواهند شد  و بدین گونه تخم‌ها به موهای فرد خواهند چسبید

شپش ها معمولا در حدود چند سانتیمتری پوست سر تخم‌گذاری کرده  و پس از گذشت 6 تا 8 روز آماده خواهند شد و شپش‌های متولد شده از تخم‌ها پس از حدود سه هفته از زمان تخم‌گذاری خود قادر به تخم‌گذاری خواهند بود و شپش‌ها  در حدود شش هفته می توانند به زندگی خود ادامه دهند و هنگامی که زمان مرگ شپش ها فرا  خواهد رسید معمولا خودشان از موها به پایین می افتند

رشک چیست

به تخم شپش كه بيضي شكل  بوده  و دارای رنگ سفيد نیز  می باشد و اندازه آن حدود ته سنجاق مي باشد رشک اطلاق گفته شده و منبع تغذیه شپش خون انسان بوده، بزاق شپش دارای مواد ضدانعقادی می باشد که جلوی لخته شدن خون را گرفته  و سبب ایجاد خارش شدیدی  در سر می شود، شپش تن علاوه برایجاد ناراحتی هایی که به دلیل  گزش شپش ایجاد میگردد ، انتقال دهنده بیماری تیفوس و تب ناشی از گزش شپش نیز خواهد بود 

انواع شپش :  شپش سر ،  شپش تن یا بدن و شپش عانه

شپش سر : شپش های سر دارای رنگ سفيد خاكستری بوده و بدن آن كشيده  میباشد و شپش و رشک آن در لابه‌لای موها  که بر روی پوست سر مخصوصا در نواحي پشت گوش و در شرايطی که آلودگي شديد باشد در تمام سر و حتي در محاسن فرد قابل دیدن است و میزان آلودگی به شپش سر،درمدارس دخترانه به خصوص مدارس ابتدایی ومهد کودک ها بسیار زیاد میباشد، بنابراین باید در این مراکز کنترل بیشتری برای کنترل و درمان صورت بگیرد.

شپش تن : این شپش مشابه شپش سر بوده و تنها تفاوت کوچکی که  در ان وجود دارد این بوده  که که اندازه آن کوچک‌تر و دارای رنگ شفاف‌تری میباشد و درز ها و چین های لباس‌های زیر و نزدیک به بدن فرد زیستگاه اصلی این حشره خواهد بود

درمان شپش تن این گونه بوده که :لباس‌ها باید مرتبا تعویض  بشوند و با آب داغ شسته شوند و بعد از شستشو اتو كردن لباس ها توصیه می گردد و استفاده ازشامپوی پرمترین و درصورت در دسترس نبودن از لوسيون گامابنزين استفاده  کنید .

شپش عانه : این شپش معمولا در محل‌های مرطوب بدن قرار میگیرد  و خاکستری رنگ بوده و این شپش بسیار کم تحرک و تنبل بوده و در هنگام خون‌خواری حتی بیش از یک روز به محل ثابتی چسبیده باقی خواهد ماند و انتقال این شپش بیشتر از طریق تماس های جنسی خواهد بود و در کودکان و مدارس این نوع شپش به ندرت دیده شده واین شپش در مردان دارای شیوع، شدت و علائم بیشتری داشته و از عوامل اصلی شناسایی این شپش بروز نقاط آبی بر روی پوست در محل گزارش شده است

راههای انتقال شپش به افراد

- تماس مستقیم افراد سالم با افراد آلوده به شپش سبب انتقال شده

-استفاده کردن از وسایل شخصی فرد آلوده به شپش  مانند لباس ها ، کلاه، روسری ، برس، شانه، حوله ،ملحفه،پتو وسایر وسیله های فردی شخص.

چگونه متوجه پیدایش شپش در سر میشویم

 با خارش شدید و آزاردهنده سر میتوان پی ببریو و یا  برجستگی های کوچک و قرمز برروی سر، گردن و شانه های فرد و همنین ذره های سفید بسیار شبیه به شوره سر برروی پایه ی موها که بسختی  قادر به کندن ان  می شویم

البته قطعی ترین راه تشخيص شپش، مشاهده خود  رشک یا تخم يا خود شپش در بخش های های مودار بـدن بوده و اگر فرد آلوده به شپش در هنگام شانه زدن موها با شانه ی مخصوص تشخیص شپش سر را بر روی یک حوله سفید خم کرده و تشخیص شپش‌ها بسیار آسانتر میباشد و بهتر است سر  بر روی سینك دستشویی، وان حمام، حوله و یا چیزهای مشابه خم  کنید تا بعد از مشاهده توسط آب شسته بشوند و توجه داشته باشید که  جاهای تاریک‌ و گرم‌ محل مناسبی برای رشد شپش ها خواهند بود

راههای پیشگیری شپش در افراد

بطور کلی هر فردی با رعایت بهداشت می تواند شخصا از درگیری با شپش پیشگیری نماید.

همیشه به طور مرتب و منظم استحمام  کنید  و در روز به دفعات زیاد موهای سر را شانه نمایید و استفاده‌ مرتب‌ از شانه‌ دندانه‌ريز در تشخيص‌، پيشگيری‌ و درمان‌شپش‌ سر توصيه‌  فراوانی به افراد شده و به‌ عنوان‌يكي‌ از راههای‌ تقويت‌ بهداشت‌فردی‌ مورد استفاده‌ خواهد بود و فاصله‌دندانه‌های اين‌ شانه‌ بايد به‌ اندازه‌ای ‌باشد كه‌ عملا رشک را از موهای‌ سر فرد جدا کند.

اگر آلودگی شدید باشد بهتر بوده که  لباس و ملحفه در آب جوش به میزان نیم ساعت جوشانده شود و از اتو و خشک کن برای خشک کردن لباس ها استفاده گردد.

از لوازم شخصی و لباس های افراد آلوده به هیچ عنوان نباید استفاده ننمایید.

بعد از هر تعطیلات باید دانش آموزان پس  از بازگشت به محیط آموزشی توسط والدین معاینه شوند .

 دانش آمـوزان در زنگ‌هـای ورزش باید لباس های خود را بـه صورت جداگانه و در کیف‌های دستی جداگانه نگهداری نمایند تا لباس ها تماسی با هم نداشته باشند و همچنین معاینه كليه اعضای خانواده در صورتی که يكي از افراد آن‌ها مبتلا شده باشد.

درمان شپش موی سر

مقدار 25 گرم نعناع را با 25 گرم میوه سرو کوهی و 10 عدد میخک و 10 عدد برگ عرعر را به میزان 20 دقیقه در سرکه خوب بجوشانید و پس از ولرم شدن از صافی رد نموده و موها را به ان آغشته  نمایید و اجازه بدهید تا  به مدت یک ساعت بر روی موهایتان  به خوبی بماند و سپس موها را شانه زده.

استفاده از روغن زیتون : به همه جای موهای سر خود روغن زیتون مالیده و موهای خود را در بخش  بالای سر خود جمع  کرده و با کلاه حمام یا حوله آنها را به خوبی بپوشانید که برای این کار ممکن است موها چسبناک و روغنی و ناراحت کننده باشند و بنابراین خواهید توانست حوله ای را دور گردن خود ببندازید تا این مواد را جذب نماید وبه مدت پنج تا هشت ساعت مو را در این حالت قرار دهید  پس از شستن موها در ظرف اب که شپش ها به اب ریخته و کشته شوند و دراخر  موهای خود را با سشوار خشک  شود. گرمای ناشی از سشوار می تواند شپش های باقی مانده احتمالی را از بین برده شود و این کار را هر 3 روز یکبار، به میزان دو هفته اجرا نمایید تا تمام شپش ها کشته بشوند و طول دوره  زندگی هر شپش حدودا 12 روز میباشد و اگر این کار تکرار نشود، امکان تخم گذاری و رشد مجدد شپش ها وجود خواهد داشت.

30 میلی لیتر سرکه سیب را با 15 میلی لیتر روغن جوجویا و 10 قطره اسانس پونه و 10 قطره اسانس نیااولی و 15 قطره اسانس عرعر مخلوط  کرده و موها  را به دقت و کاملا آغشته به این مخلوط  نموده و پس از یک ساعت موی خود را شانه بزنید و سپس بشورید.

روش دیگر این که سرکه را گرم  کنید و آن را روی سر خود مالیده و حوله یا کلاهی بر روی سر خود بگذارید و در حدود نیم ساعت صبر  نمایید و سپس بشویید و یا اینکه مخلوط روغن معدنی و سرکه را بر روی موهای خود بمالید تا شپش ها از موهایتان جدا گردند و این کار را ادامه بدهید تا به کلی شپش ها از موها جدا گردند.

هرگز از شانه های پلاستیکی استفاده ننمایید و از شانه فلزی برای شانه زدن هر بخش از موی خود استفاده نمایید و از شانه های دیگران هم استفاده نشود. پس از اتمام شانه زدن ، شانه استفاده شده را در آب صابون قرار بدهید و خوب آن را شستشو دهید تا شپش های آن کشته و از بین روند

لباس فرد آلوده به طور منظم و صحیح باید تعویض گردد و همچنین بدن فرد مرتبا مورد شسته  قرار بگیرد و همچنین استفاده کردن از شامپوي پرمترين.

روش استفاده از شامپوی پرمترین: ابتـدا باید موهـا را بـا آب مـرطوب کنید ، سپس موها را با شامپـوی پرمترین کاملا آغشته نموده  و سعی کنید که  شامپو، به سر و سـاقه مـوها بـرسد ،بعد  از ده  دقیـقه باید سر را با آب فــراوان شست تا شامپو کاملا از بین رفته شود و بهتر است پس از یک هفته دوباره تکرار شود تا نتیجه بهتری دریافت بشود،پرمترین بصورت  شامپو و کرم 5 درصد در بازار وجود داشته

کلیه وسایل شخصی فردآلوده درآب جوش به میزان نیم ساعت به خوبی بجوشانید و شستشوی منظم وسایل و پودرپاشی مثل  پودرکوپکس طبق دستورالعمل شرکت سازنده برای وسایل خواب و باقی وسایلی که قابل شستشو نخواهند بود.

شامپوهای ضد شپش

شامپوهای ضد شپش بسیار مؤثر برا درمان هستند شامپوهایی چون: شامپوی LindaneGBH : که برای درمان  بزرگسالان بکار می رود  و برای اطفال و خانمهای حامله ( باردار) توصیه نمی شود.

شامپوی Permethrin ۱% مناسب بوده و شامپو باید به تمام موها مالیده شوند و ده دقیقه باقی بماند و سپس شسته و یک هفته بعد تکرار گردد و این شامپو تخم ها را از بین نرفته ، لذا پس از آن باید با محلول حاوی نسبت مساوی از سرکه و آب و با شانه ریز موها پاک خواهند شد.

 شامپوی Hegor Antipoux تخم ها را نیز از بین خواهد بر د وتمام افراد خانواده باید با هم درمان میشوند و هر چه که با سر بیمار در تماس بوده(شانه، ملحفه و کلاه)باید با آب گرم ۵۵ درجه شسته  و وسایلی که در اثر حرارت خراب می گردند  باید به مدت ۲ هفته در کیسه دربسته باقی مانده شوند.

نکته قابل توجه:

زمانی که شپش را درمان می کنید، همه لباس ها و ملحفه های خود را در آب داغ و به همراه پاک کننده ها خوب شسته و این کار نه تنها به فرآیند درمان کمک خواهد کرد  بلکه جلوی انتقال شپش سر به دیگران را نیز خواهد گرفت

شپش سر برخلاف شپش تنه ، ناقل هیچ بیماری دیگری نخواهد بود و از این بابت نگرانی برایتان وجود ندارد.

این مقاله برای افزایش دانستنیهای علمی در سایت ملی کالا قرار گرفته شده است

اضافه کردن نظر