یکی از اماکن دیدنی وگردشگری استان همدان آرامگاه باباطاهر عریان میباشد. این ارامگاه مربوط به دوره معاصر یا همان دوره پهلوی در میدان باباطاهردر شمال شهر واقع شده ، این بنای تاریخی در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۷۶ با شماره ثبت ۱۸۷۰ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بنای مقبره باباطاهر در گذشته چندین بار مورد بازسازی قرار گرفته شد، در قرن ششم هجری برجی آجری و هشت ضلعی بوده و در دوران حکومت رضاشاه پهلوی نیز بنای آجری دیگری به جای آن ساخته شد. درجریان این بازسازی لوح کاشی فیروزهای رنگی مربوط به سده هفتم هجری به دست آمد که دارای کتیبه تاریخی به خط کوفی برجسته و آیاتی از قرآن بوده که هم اکنون در موزه ایران باستان نگهداری میشود. احداث بنای جدید در سال ۱۳۴۴ خورشیدی به همت انجمن آثار ملی و شهرداری وقت همدان و توسط مهندس محسن فروغی انجام شدهاست. اطراف بنای جدید فضای سبز وسیعی احداث شده است که زیبایی خاصی را به آرامگاه میدهد.
به برخی از بزرگان و ادیبانی که در جوار مزار باباطاهر آرمیدهاند میتوان به: محمد ابن عبدالعزیز از ادیبان سده سوم هجری، ابولفتح اسعد از فقیهان سده ششم هجری، میرزا علی نقی کوثر از دانشمندان سده سیزدهم و مفتون همدانی از شاعران سده چهاردهم هجری نام برد. البته آرامگاهی نیز بنام آرامگاه باباطاهر در خرمآباد منسوب به باباطاهر است که هویت واقعی صاحب آرامگاه متاسفانه ناشناخته است. باباطاهر در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم می زیسته، که از شعرا و عرفای بزرگ روزگار خویش بوده ،درباره خاندان، سال تولد و وفات، نحوه معاش و طریق کسب دانش و معرفت و مسلک عارفانه او، از منابع قدیم، اطلاعات دقیق و روشنى وجود نداردو آنچه از گذشتگان به ما رسیده است یادکردی از زیست عارفانه و خوی درویشی اوست و این از نام او هویداست. باباطاهر زندگی خود را به گمنامی سپری میکردو به تدریج در اثر پاکی درون، خودسازی و بیعلاقگی به دنیا دارای کراماتی شد که نامش به نیکی را بر زبانها انداخت.
دوران زندگی عارف بزرگ بیشتر مواقع در فقر گذشته و از مشهورترین دو بیتی سرایان ایرانی میباشد و با گذشت زمان هنوز هم نتوانسته دو بیتی باباطاهر شور انگیزش را كه با لهجه زبان لکی سروده شده از یادها بزداید. از بابا طاهر علاوه بر دوبیتی ها، آثار ادبی دیگری نیز به جا مانده كه از آن جمله می توان به دو قطعه، چند غزل، مجموعه كلمات قصار عربی و كتاب سرانجام اشاره نمود. داستانی که از ایشان نقل شده گفته میشود ورود طغرلشاه سلجوقی به همدان، باباطاهر در قید حیات بوده و ملاقاتی میان وی و امیر سلجوقی روی داده که این دیدار تأثیر شگرفی بر طغرل برجای میگذارد که شرح آن چنین آمده است: «شنیدم که سلطان طغرلبیگ به همدان آمد، از اولیا سه پیر بودند: باباطاهر، باباجعفر و شیخ همشا که در کوهکی بر همدان که آن را خضر خوانند، ایستاده بودند،نظر سلطان بر ایشان جلب شد. کوکبه لشکر بداشت و پیاده شد و با وزیر ابونصرالکندری پیش ایشان آمد، باباطاهر پارهای شیفته گونه بود. او را گفت: با خلق خدا چه خواهی کرد؟ سلطان گفت: آنچه تو فرمایی، بابا گفت: آن کن که خدا می فرماید: ان الله یأمر بالعدل والاحسان. سلطان بگریست و گفت: چنین کنم. بابا دستش بگرفت و گفت: پذیرفتی؟ سلطان گفت آری.»باباطاهر یا باباطاهر عریان شاعر ایرانی تبار و دوبیتی سرای (سده ۱۱م) ایران و معاصر طغرل بیک سلجوقی بوده که در مجموعه ایشان كلمات قصار عربی، عقاید عرفانی خود را علم معرفت و ذكر و عبادت و وجد و محبت بیان كرده است كه مشتمل بر 420 ذكر عارفانه در پنجاه باب و همراه با خاتمه ای در موضوعات متفرقه است. اشعار وی با لهجه همدانی یا با لهجهای از زبان لری سروده شدهاند(برخی معتقدند ترانهها یا دو بیتیهای باباطاهر در بحر هزج مسدس محذوف و به لری سروده )که هنوز هم برای مردم این زمانه تازگی و زیبایی خاص و دلنگیزی دارد. گفتن بابا برای باباطاهر لقبی بوده که به پیروان وارسته میدادهاند و همچنین لقب عریان به دلیل بریدن وی از تعلقات دنیوی میبوده که در لرستان لقب بابا به پیران و مرشدان اهل حق نسبت داده میشود.البته اطلاق کردن عنوان فهلویات بر نوع دو بیتیهای این شاعر احتمالا نشان میدهد که آنها در زبان پهلوی و مربوط به گویش ایران میانه بوده و با این حال روبن آبراهامیان( خاورشناس ارمنستانی) به این نتیجه رسید که گویش بکار رفته در دوبیتیهای باباطاهر گرایش نزدیکی با گویش مورد استفاده توسط یهودیان معاصر همدان دارد. باباطاهر عاشق خداوند، طبیعت و انسان بود. در کلامش بارها از کوهستانها، دشتها و رودخانههای زیبای ایرانزمین، رفتار و اخلاق خوب و ستایش خداوند سخن می گوید. این عارف بزرگ انسانها را به ارزش نهادن به زندگی سفارش میکند و میگوید زندگیای که در آن کمال و طی کردن درجات انسان بودن، حرف نخست را بزند.
كتاب سرانجام ایشان شامل بر دو بخش است بخش نخست آن رساله ای است كه با كلمات قصار در عقاید عرفا و صوفیان و بخش دوم نیز مانند اول رساله ای به نام (الفتوحات الربانی فی اشارات الهمدانی) كه گویا شارح آن جانی بیك همدانی است. در محوطه داخلی این ارامگاه ۲۴ دو بیتی بر روی ۲۴ قطعه سنگ زیبا حک شده و در قسمت پایین اطراف محوطه داخلی مزار نصب شده است.این شاعر و عارف بزرگ پس از ۸۵ سال زندگی وفات یافت. چند بیت زیبا از این شاعر را در این جا بیان میکنیم:
چه خوش بی مهربونی هر دوسر بی که یک سر مهربونی دردسر بی
اگر مجنون دل شوریدهای داشت دل لیلی از او شوریده تر بی
خـداوندا به فـریاد دلم رس کس بی کس تویی من مانده بی کس
همـه گویند طاهر کس نداره خدا یار منه چه حاجت کس